TEMAT WYKŁADU: UKŁAD NERWOWY

Zadania układu nerwowego:

• utrzymuje łączność ustroju ze światem zewnętrznym

• łączy układy i narządy w jedną całość harmonijnie współpracującą

• zarządza wszystkimi czynnościami ustroju

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

Zbudowany jest z tkanki nerwowej, która składa się z komórek nerwowych z wypustkami-NEURONY.

Neuron składa się z:

• ciała komórkowego (cytoplazma + jądro)

• wypustek:

• protoplazmatycznych - DENDRYTY- przewodzą bodźce z obwodu do układu ośrodkowego

• długich, osiowych - NEURYTY- stanowią włókno osiowe

NEURYTY są połączeniem Ośrodkowego Układu Nerwowego z Obwodowym Układem Nerwowym przez tzw. włókna nerwowe. Łączą więc Ośrodkowy Układ Nerwowy z narządami wykonawczymi np. mięśniami, gruczołami, organami itp.

RODZAJE KOMÓREK NERWOWYCH- NEURONÓW:

• ODŚRODKOWE ( RUCHOWE )- mają zakończenia w wykonawczych narządach, tzw. efektorach

• DOŚRODKOWE ( CZUCIOWE )- rozpoczynające się na obwodzie w narządach odbiorczych, tzw. receptorach

• KOJARZENIOWE ( POŚREDNICZĄCE )- łączące dwa rodzaje neuronów; analiza impulsów

ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO

Powstaje z EKTODERMY w 3 tygodniu rozwoju zarodkowego. W chwili urodzenia układ nerwowy jest najsilniej rozwiniętym układem. Np. Mózg w 10 roku życia stanowi 95% wielkości mózgu osoby dorosłej.

Móżdżek w wieku 3 lat jest tak samo rozwinięty jak u dorosłej osoby. W wieku 2 lat ukształtowane są już ośrodki zmysłów.

Różnicowanie komórek nerwowych jest zakończone w 8 roku życia, a komórek mózgowych w 14 roku życia.

UKŁAD NERWOWY RÓŻNI SIĘ U DZIECKA I DOROSŁEGO INNYM ODBIOREM I PRZEKAZYWANIEM BODŹCÓW.

Okres pierwszych 3 lat życia decyduje o osobniczym rozwoju jednostki.

UKŁAD NERWOWY- jest zbudowany z tkanki nerwowej, dzięki której jest możliwa koordynacja i kontrolowanie wszystkich innych układów a wyższe czynności tego układu są podłożem zjawisk psychicznych.

UKŁAD NERWOWY SKŁADA SIĘ Z:

1. OŚRODKOWEGO ( CENTRALNEGO ) UKŁADU NERWOWEGO:

• MOZGOWIE: - mózg ( kresomózgowie ); móżdżek i most (tyłomózgowie wtórne ); śródmózgowie; międzymózgowie; konary mózgu; rdzeń przedłużony,

• RDZEŃ KRĘGOWY

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY:

• NERWY CZASZKOWE czyli MÓZGOWIE

• RDZENIOWE

Nerwy czaszkowe i rdzeniowe zawierają włókna czuciowe, ruchowe i wydzielnicze,

3. AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY:

• WSPÓŁCZULNY czyli SYMPATYCZNY

• PRZYWSPÓŁCZULNY czyli PARASYMPATYCZNY- antagonista sympatycznego.

W skład półkul mózgowych wchodzi:

1. płaszcz mózgu,

b)węchomózgowie,

c)jądra podkorowe tworzące ciało prążkowane.

Węchomózgowie składa się z części obwodowej i części ośrodkowej czyli korowej.

Ośrodki kory związane z pewnymi czynnościami nazywamy ośrodkami korowymi.

Na powierzchni półkul wyróżniamy ośrodki:

1. rzutowe ośrodki czucia ( dotyk, ciepło, chłód ),

2. ośrodki wzrokowe- w płacie potylicznym,

3. ośrodki słuchu i pamięci- w płacie skroniowym,

4. ośrodki węchowe- w płacie czołowym,

5. ośrodki mowy- czuciowe i ruchowe- w górnym biegunie płata skroniowego i tylnej części płata czołowego,

6. ośrodki czytania- w płacie ciemieniowym,

7. ośrodki pisania- w płacie czołowym,

8. ośrodki praksyjne- zdolność do wykonywania czynności zamierzonych, celowych np. uczenie się - leżą symetrycznie w obu półkulach,

9. ośrodki gnostyczne tj. poznawania dotykiem- leżą w płacie ciemieniowym

• gnozji słuchowej- płat skroniowy,

• gnozji wzrokowej- płat potyliczny,

Opony mózgowia:

1. zewnętrzna tj. TWARDÓWKA,

b)środkowa tj. PAJĘCZYNÓWKA,

c)wewnętrzna tj. MIĘKKA.

PŁYN MÓZGOWO- RDZENIOWY- ciecz wypełniająca komory mózgu, przestrzenie podpajęczynówkowe mózgowia i rdzenia kręgowego. Płyn mózgowo- rdzeniowy powstaje w komorach bocznych mózgu w wyniku przesączenia wody i pewnych składników z osocza krwi.

Ilość u dorosłego człowieka- 100-250 ml. Płyn jest przejrzysty, bezbarwny. Przyczynia się do rozkładu ciśnienia w jamie czaszki i stanowi ochronę przed urazami.

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY tworzą:

1. NERWY CZASZKOWE (odchodzą od mózgu),

2. NERWY RDZENIOWE (odchodzą od rdzenia kręgowego).

Nerwy Czaszkowe:

NERWY WĘCHOWE- zaburzenia- utrata węchu,

NERWY WZROKOWE- zaburzenia widzenia, niedowidzenie lub utrata wzroku,

NERWY OKORUCHOWE- zaburzenia- porażenie ruchów gałki ocznej, brak reakcji na światło,

NERWY BLOCZKOWE- zaburzenia( zez),

NERW TRÓJDZIELNY- posiada włókna czuciowe i ruchowe,

NERW OCZNY,

NERW SZCZĘKOWY,

NERW ŻUCHWOWY,

NERW ODWODZĄCY- zaburzenia- zez zbieżny,

NERW TWARZOWY- porażenie- powoduje twarz niesymetryczną,

NERW PRZEDSIONKOWO - ŚLIMAKOWY- zaburzenia- powoduje głuchotę i zaburzenia równowagi,

NERW JĘZYKOWO- GARDŁOWY- mieszany,

NERW BŁĘDNY- mieszany.

NERW DODATKOWY-porażenie- brak połykania, mowy, unoszenia barków, uduszenie,

NERW PODJĘZYKOWY- porażenie- brak mowy i połykania.

Nerwy rdzeniowe:

Nerwy mieszane unerwiają mięśnie i skórę. W skład nerwu wchodzą włókna: czuciowe, ruchowe, autonomiczne.

Każdy nerw rdzeniowy posiada gałęzie: grzbietową, brzuszną, oponową.

Od rdzenia odchodzi 31 par nerwów rdzeniowych:

• 8 par nerwów szyjnych,

• 12 par nerwów piersiowych,

• 5 par nerwów lędźwiowych,

• 5 par nerwów krzyżowych,

• 1 nerw guziczny.

Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych tworzą tzw. SPLOTY.

• splot szyjny,

• splot ramienny- część nadobojczykowa i część podobojczykowa,

• nerwy międzyżebrowe,

• splot lędźwiowy- porażenie powoduje brak możliwości zginania kończyny w stawie kolanowym oraz znosi przywodzenie i rotację uda,

• splot krzyżowy- zaburzenie- porażenie chodzenia i opadanie stopy,

• splot sromowy,

• splot guziczny.

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY

Zarządza regulacją przejawów życiowych organizmu i przemianą materii. Od niego odchodzą włókna odśrodkowe do narządów wewnętrznych, które regulują: czynności serca, naczyń krwionośnych, gruczołów, mięśni gładkich.

Ośrodki tego układu skupione są w czterech okolicach Ośrodkowego Układu Nerwowego:

• w śródmózgowiu,

• w międzymózgowiu,

• w rdzeniu kręgowym,

• w rdzeniu przedłużonym.

UKŁAD NERWOWY AUTONOMICZNY- reguluje funkcje narządów wewnętrznych.

Ze względu na czynności układu autonomicznego dzielimy go na:

1. WSPÓŁCZULNY = SYMPATYCZNY,

2. PRZYWSPÓŁCZULNY = PARASYMPATYCZNY.

Autonomiczny Układ Współczulny

Układ ten odpowiada za skurcze mięśni gładkich, zwężenie naczyń (co podnosi ciśnienie krwi), powoduje pobudliwość, przewodnictwo oraz rozszerzenie źrenic, gęsią skórkę, zwiększa częstotliwość skurczów serca. Praca tego układu nie podlega naszej woli.

Autonomiczny Układ Przywspółczulny

Włókna tego układu biorą początek w Ośrodkowym Układzie Nerwowym w czaszce i odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego. Działają one antagonistycznie w stosunku do działań układu sympatycznego (zwalniają lub przyśpieszają pewne czynności).

LATERALIZACJA- dominacja czynnościowa jednego z pary symetrycznych organów ciała ludzkiego nad drugim np. ręki.

8

---