Borelioza

Borelioza

(Borelioza z Lyme, Krętkowica kleszczowa, Lyme disease)

-Masowe zachorowania ludzi w 1977 roku w Old Lyme

-W 1982 roku poznano ich etiologię - Borrelia burgdorferi

-Okazało się to powszechne zakażenie zwierząt i ludzi całej półkuli północnej (chyba już od XIX w. lub dawniej)

-Większość zakażeń subklinicznych, czasem zmiany miejscowe lub uogólnione

-Jedna z najczęstszych zoonoz, także w Polsce

-Około 40 tysięcy zachorowań ludzi rocznie w Polsce

-W niektórych rejonach Polski 60% kleszczy zakażonych

-Znaczenie u zwierząt w Polsce nieznane

-Ale są u nas serododatnie konie, psy i bydło

Etiologia

-Borrelia anserina (spirochetoza ptaków też drobiu)

-Borrelia theileri (lekkie gorączki głównie u bydła, u nas nie)

-Borrelia burgdorferi sensu lato - różne genogatunki, między innymi - B. burgdorferi sensu stricto B. garinii, B. afzelii

Borrelia burgdorferi sensu stricto

-Główna przyczyna boreliozy z Lyme (obok innych genogatunków)

-G(-) krętki, trudne do hodowania (specjalne podłoża, tygodniami, warunki beztlenowe) - rutynowo niewykrywane

-Genogatunki mają wspólne białka powierzchniowe i duża ich zmienność, też podobieństwo do leptospir i innych bakterii - trudności diagnostyki serologicznej

-W temp pokojowej szybko giną poza organizmem

Epidemiologia

-Rezerwuar: kleszcze i drobne gryzonie, ale zakażenia u wielu innych ssaków i ptaków dzikich i domowych (psy, koty, konie, bydło i inne)

-Choć wydalane z moczem, mlekiem itp., to

-Roznoszona wyłącznie przez penetrację kleszcza

-Kleszcze żywicielem biologicznym (wszystkie 3 stadia)

-I u nich przenoszenie transowarialnie i transstadialnie

-U nas Ixodes ricinus: żeruje od marca do października

-Groźne ssanie dłuższe niż 24h

Patogeneza i przebieg u ludzi

-Po penetracji kleszcza - przejściowo rumień wędrujący

-Nierzadko późne, ciężkie powikłania: przewlekłe zmiany stawowe, kardiologiczne lub neurologiczne

-Chyba rola endotoksyny, hemolizyny, kompleksów immunologicznych i immunosupresji

Patogeneza i przebieg u zwierząt

-Dominują zakażenia bezobjawowe (długotrwałe bakteriemie)

-Choroba głównie u psów: brak rumienia, po inkubacji kilku miesięcy (?): ostre zapalenie stawów, gorączka, samoistne ustępujące po kilku dniach (ewentualnie nawroty)

-Późne powikłania u zwierząt tylko wyjątkowo

-U koni sporadycznie zapalenia stawów, zaburzenia oczne, neurologiczne, śmiertelność źrebiąt

-U bydła sporadycznie ronienia

Trudności rozpoznania boreliozy u zwierząt

-Objawy niespecyficzne

-Serologia (ELISA) - dużo zakażeń bezobjawowych, a także nieswoiste odczyny (leptospiry)

-Izolacja zarazka (np. ze stawu, krwi): dobra, ale bardzo droga

U psa można mówić o boreliozie jeśli były jednocześnie:

---Inwazja kleszczy na terenach endemicznych boreliozy

---Typowe objawy kliniczne

---Przeciwciała anty-B.burgdorferi

---Wyraźna poprawa po antybiotykoterapii

Zwalczanie boreliozy zwierząt

-Niedopuszczanie do inwazji kleszczy

-Szybkie usuwanie kleszczy

-Szczepienie (skuteczność? Celowość?)

-Antybiotykoterapia (sens?)

Zwalczanie boreliozy u ludzi

-Niedopuszczania do inwazji kleszczy

-Szybki usuwanie kleszczy

-Szczepień brak (obawy o immunopatologiczne reakcje)

-Antybiotykoterapia w okresie rumienia wędrującego!

Wrzodziejące zapalenie naczyń chłonnych

(ulcerative lymphangitis)

-Choroba koniowatych (rzadko u bydła) na całym świcie

-Skutek złej higieny (zatłoczone, brudne stajnie) i dziś rzadko

-Dawniej często i miała znaczenie w różnicowaniu z nosacizną

-Rezerwuar biotypu końskiego nieznany

-Rola skażonej gleby?, ściółki? - od pęcin zwykle, owady?

-Nie ma wiekowej predyspozycji

-Przewlekłe zapalenie wstępujące od pachwin podskórnymi naczyniami chłonnymi zwykle na miednicznych kończynach

-Guzy, zwykle kulawizna, naczynia chłonne grube jak palec, ropnie, owrzodzenia, blizny, nowe guzki itd. - słoniowacizna

-Rzadko hematogenne uogólnienie (ropnie wewnętrzne)

-Diagnostyka jak owce, zapobieganie - higiena

-Leczenie chirurgiczne (grzanie, cięcie), tygodniami penicylina

Gruźlica rzekoma

Zapalenie serowaciejące węzłów chłonnych

Lymphadenitis caseosa; Caseous lymphadenitis - CLA

Przewlekłą choroba kóz i owiec charakteryzująca się powstawaniem ropni w węzłach chłonnych i narządach wewnętrznych.

Starty ekonomiczne

-Spadek mleczności

-Gorsze przyrosty

-Konfiskaty poubojowe

-Tylko stada wolne od gruźlicy rzekomej przeznaczone do hodowli i rozrodu

Etiologia

-Corynebacterium pseudotuberculosis

-G(+) pałeczka, nie wykazująca ruchu

-Hodowana na zwykłych podłożach w temp 37°C

-Warunki względnie beztlenowe

-Tworzy białe, małe i szorstkie kolonie

-β-hemoliza wokół kolonii

--Biotyp owczy

----Wywołuje gruźlicę rzekomą u kóz i owiec

----Nie redukuje azotanów do azotynów

--Biotyp koński

----Wywołuje wrzodziejące zapalenie naczyń chłonnych u koni

----Redukuje azotany do azotynów

Czynniki chorobotwórczości

-Produkuje egzotoksynę (fosfolipazę D), powodującą lizę ERS oraz uszkodzenia śródbłonka naczyń

-W ścianie posiada wiele lipidów stąd oporna na trawienie w fagocytach, czasem doprowadza do ich zniszczenia - procesy ropne

Występowanie

-Powszechnie

-Całą Europa i świat

-Też Polska (1997 rok - 13% stad hodowlanych, 7% zwierząt)

Epizootiologia

-Źródło zakażenia: zwierzęta chore (ropnie), bezobjawowi nosiciele (p.pok.)

-Drogi szerzenia się: kontakt bezpośredni, kontakt pośredni (wyposażenie koziarni, narzędzia chirurgiczne)

-Wrota zakażenia: rany skóry, rany błony śluzowej jamy ustnej, układ oddechowy

Rozmieszczenie ropni powierzchownych

-Węzeł chłonny przyuszniczy, żuchwowy, przedłopatkowy, podbiodrowy, podkolanowy, nadwymieniowy

-Zmiany niebolesne (proces przewlekły), jeden lub kilka węzłów chłonnych, ropień dojrzewa, wypadają włosy, potem pęka zanieczyszczenie środowiska szerzenie się gojenie bez blizny

-Ropnie uorganizowane, do wyłuskania, budowa koncentryczna (jak cebula)

Diagnostyka różnicowa

-Ropnie policzka, korzenia zęba

-Obrzęki (pasożyty)

-Torbiel ślinianki

-Powiększenie tarczycy, grasicy

-Wodniak dzwonka

-Włókniste zwyrodnienie kości

-Promienica

Inny przebieg

Ropnie głębokie

Ale trudna diagnostyka (zwłaszcza ropnie płuc, gdzie główny objaw to wyniszczenie)

Diagnostyka laboratoryjna

-Izolacja zarazka (wymaz)

-Test alergiczny

-Badania serologiczne (głównie ELISA)

Leczenie

-Antybiotykoterapia nieskuteczna

--Gruba ściana ropni

--Środowisko wydzieliny ropnej

--Wewnątrzkomórkowa lokalizacja bakterii

-Izolacja zwierząt chorych

-Leczenie chirurgiczne (przecięcie, opróżnienie, wyczyszczenie i dezynfekcja)

Zwalczanie

-Program diagnostyczny, czyli badania serologiczne i eliminacja sero+

Profilaktyka

-Szczepienia nie chronią

-Szczepienie zmniejszają nasilenie objawów klinicznych

-Szczepionki

---Nie w Polsce

---Autoszczepionki!

---Linfovac

---Glandvac

-Zwierzęta tylko ze stad wolnych (zdrowych)

-Unikanie zranień zwierząt

Epi24-03

- 1 -