Bibliografia Polska Estreicherów.
Historia Bibliografii Polskiej rozpoczyna się w latach 40. XIX wieku. Wówczas Karol Estreicher zaczyna zbierać materiały do swojej publikacji. W pierwotnym założeniu, miała to być lista dostępnych w obiegu księgarsko-bibliotecznym druków zwartych wydanych od 1800 roku. Pierwszy tom wydany został w 1872 roku, ostatni tom pierwszego wydania ma się ukazać w 2009 roku. Równolegle, od 1959 roku ukazuje się reedycja Bibliografii XIX stulecia. W przeważającej części Bibliografia Polska jest dziełem Karola Estreichera Sr., którego dzieło uzupełniły prace jego syna - Stanisława i wnuka - Karola Jr. Ostatnie tomy wydaje Zakład Bibliografii Polskiej im. Karola Estreichera (Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński).
Wiadomości do swojej bibliografii Karol Estreicher Sr czerpał z różnych źródeł. O ile większość opisów XIX-wiecznych tworzył z autopsji, to informacje o drukach brał w dużym stopniu z katalogów księgarskich i bibliotecznych, które uzupełniał wiedzą czerpaną z wcześniejszych bibliografii ogólnych i specjalnych (np. Bentkowskiego i Bandtkiego). Natomiast w przypadku Bibliografii Staropolskiej korzystał głównie ze spisów alfabetycznych w starszych bibliografiach oraz z informacji w katalogach bibliotecznych. Dużą pomoc okazali mu również kustosze różnych polskich bibliotek (m.in. Jagiellońskiej, Akademii Umiejętności, Czartoryskich, Ossolińskich, Zamoyskich, czy chociażby Biblioteka Kórnicka), od lat 70. XIX w. nadsyłający informacje o posiadanych starodrukach.
Bibliografia Polska jest jedyną polską bibliografią retrospektywną ogólną obejmującą piśmiennictwo polskie lub Polski dotyczące od pojawienia się druku w Polsce (1472) do końca XIX wieku. Jej zasięg terytorialny obejmuje tereny Rzeczypospolitej sprzed I rozbioru. Zasadniczo przeważają tu publikacje samoistne wydawniczo: druki zwarte, a także ulotne, plakaty, prospekty, cenniki, mapy i nuty z tekstem. Prócz tego, zwłaszcza przy ważniejszych autorach, wymienia też ich artykuły, utwory publikowane w czasopismach bądź istniejące tylko w rękopisie, często wydziela też pojedynczych autorów z antologii. Szacuje się, że w całej Bibliografii Polskiej zebranych jest około 200'000 haseł.
Bibliografia Polska liczy ponad 60 tomów podzielonych na 7 części:
i. Tomy 1-7: 1800-80
ii. Tomy 8-11: 1472-1889
iii. Tomy 12-[36]: XV-XVIII w. Nieukończona, ostatni - 36. - tom ma się ukazać w 2009 r.
iv. Tomy 1-4: 1881-1900 (uzupełnienie do części i.)
v. Zeszyty dodatkowe 1-3: 1871-73
vi. Mały Estreicher: 1472-1600
vii. Tomy 1-18: XIX wiek - II wydanie łączące w jednym ciągu materiały z części I, IV, zeszytów dodatkowych, wraz z niepublikowanymi nigdzie uzupełnieniami Stanisława i Karola Jr. Nieukończona - obecnie liczy 18 tomów do „Kop”.
Pomijając Małego Estreichera i Część II (ułożone w porządku chronologicznym), Bibliografia Polska ma układ alfabetyczny krzyżowy. Dlatego, prócz haseł autorskich i tytułowych, znajdują się w niej też małe bibliografie specjalne, jak np. Spis katalogów książek polskich lub z literaturą polską styczność mających począwszy od 1603 za lat 267 (ponad 1000 pozycji), Autorka, Spis alfabetyczny czasopism i dzieł zbiorowych od najdawniejszych czasów (3360 tytułów), Dramat - Dramatycy, Teatr, bibliografia dzieł Mickiewicza i Kraszewskiego.
Opis publikacji składa się zwykle z hasła osobowego, tytułu publikacji, ewentualnie kolejnych oznaczeń odpowiedzialności, strefy adresu wydawniczego, opisu fizycznego z ceną, często lokalizacji druku. Niektóre hasła opatrzone są też adnotacjami.
Po śmierci Karola Estreichera Jr w 1984 r. dzieło trzech pokoleń kontynuuje założone w 1954 roku Centrum Badawcze Bibliografii Polskiej Estreicherów przy Uniwersytecie Jagiellońskim. Do jego zadań należy: opracowanie naukowe i wydanie do końca Bibliografii Polskiej; opracowanie naukowe i edycja w oddzielnym woluminie scalonych ze wszystkich tomów dodatków do serii; kontynuowanie reedycji bibliografii XIX wieku; opracowywanie naukowe i publikowanie katalogów bibliotek przechowujących starodruki polskie, głównie na terenach dawnych Kresów; naukowe opracowanie i udostępnienie elektronicznej wersji Bibliografii Polskiej.
EBBE, czyli Elektroniczna Baza Bibliografii Estreicherów powstała w 2007 roku. Za jej opracowanie redakcyjne odpowiedzialni są prof. dr hab. Wacław Walecki i mgr Stanisław Siess-Krzyszkowski. Obecnie baza zawiera skany całego drugiego wydania i Bibliografii Staropolskiej, a z I wydania XIX wieku: tom 2 (od Korabiewicz), tomy 3-5, tom 6 (od Korab), tom 7 i w II serii (czyli za lata 1880-1900): tom 2 (od Kor Sab), 3, 4. Oprócz skanów, mamy dostęp do baz danych, stworzonych osobno dla każdej z części oraz dla niepublikowanych jeszcze uzupełnień oraz indeksów pozwalających na uzyskanie informacji o miejscu danej pozycji w wersji drukowanej. W obu miejscach można skorzystać z rozbudowanego formularza wyszukiwawczego. W przypadku baz mamy możliwość wyszukiwania przez autora, tytuł, miejsce i rok wydania, uwagi i lokalizację, a docelowo także możliwość przeszukiwania całości. W indeksach natomiast poszukujemy przez hasło, tom ogólny, tom w serii i stronę. Wyszukiwarka zapewnia automatyczne maskowanie końcówek. Jednakże, nie cała Bibliografia Polska dostępna jest w wersji elektronicznej. Część I nie ma jeszcze bazy, a indeks obejmuje serię I (całą zeskanowaną część) i tomy 2 i 4 serii IV oraz pierwszych trzynaście tomów reedycji XIX wieku. Bibliografia Staropolska ma zaindeksowane wszystkie tomy, a w bazie dane z tomów 29, 34 i 35. Uzupełnienia liczą ponad 1'400 pozycji. W części II Bibliografii istnieje możliwość z jednej strony przeglądania stron, a z drugiej wyszukiwania przez rok wydania lub inny ciąg znaków.
W witrynie dodatkowo znajduje się kilka innych baz bibliograficznych opracowywanych przez Centrum. On-line dostępne są katalogi starych druków z biblioteki Ordynacji Nieświeskiej Radziwiłłów, księgozbioru Konstancji Sapieżyny i baza piśmiennictwa polskiego na Kresach Wschodnich.
Julia Czapla, gr. 1 Źródła informacji 18 stycznia 2009