Diagnoza reakcji na stratę

W przeciwieństwie do osób o prawidłowym poziomie funkcjonowania intelektualnego badania osób niepełnosprawnych umysłowo, celem, których miałoby być zrozumienie specyfiki reakcji po znaczącej stracie podejmowane są stosunkowo rzadko.

Wg Freuda cechami charakteryzujące żałobę to między innymi:

-głębokie przygnębienie

-utrata zainteresowania światem zewnętrznym

-zahamowanie aktywności

-zaprzeczanie stracie

-płaczliwość

-irytacja

-poczucie wyczerpania

Zachowania towarzyszące procesowi żałoby dotyczą wszystkich osób także niepełnosprawnych umysłowo. Jednak opiekunowie tych osób próbują powstrzymać ich przed przeżywaniem smutku, cierpienia, zdenerwowania. Nie są dopuszczane do form aktywności związanych ze stratą -praktyk religijnych, pogrzebów. Tego typu ograniczenia powodują przepuszczenie, iż osoby niepełnosprawne umysłowo mają małą świadomość straty bądź nie są zdolne do jej przeżywania ( Carder 1987). W świetle badań i obserwacji klinicznych teza ta została podważona. Jak pisze Oswin(1989) osoby niepełnosprawne umysłowo są zdolne do manifestowania szerokiego spektrum zachowań związanych z procesem żałoby.

Harper i Wadsworth(1993) przeprowadzili wywiady z 38 dorosłymi osobami niepełnosprawnymi umysłowo(w stopniu lekkim i umiarkowanym), które doświadczyły straty kogoś bliskiego.

Zaobserwowali następujące reakcję na stratę:

-płacz

-smutek

-irytacja

-zmęczenie

-utrata apetytu

-agresja fizyczna lub werbalna

-dolegliwości somatyczne

-lęk, nerwowość

Wniosek: Reakcje te są bardzo podobne do tych, które występują u osób o prawidłowym poziomie funkcjonowania intelektualnego.

W literaturze istnieją, co najmniej dwie cechy żałoby u osób niepełnosprawnych umysłowo:

-większa intensywność reakcji po stracie

-poważny odsetek reakcji depresyjnych

Profesjonaliści podkreślają, iż sytuacyjna dysforia( nastrój przygnębienia, drażliwość, wybuchowość), obniżenie nastroju, utrata zainteresowania otaczającym światem stanowią normalną reakcję następującą po znaczącej dla osoby stracie. Podstawową cechą odróżniającą żałobę wraz z reakcjami depresyjnymi od prawdziwej depresji jest zaburzenie stosunku do samego siebie, obniżenie poczucia własnej wartości, czego nie obserwujemy w żałobie, a to stanowi jeden z podstawowych symptomów depresji.

Wg Harpera, Wadswortha na zmniejszanie intensywności przeżywania reakcji po stracia mają wpływ następujące czynniki:

-wcześniejsze doświadczenia życiowe związane ze śmiercią lub stratą

-charakter związku z utraconą osobą

-typ śmierci(nagła, oczekiwana)

-doświadczenia religijne

-wiek osoby przeżywającej żałobę

-jej płeć

-poziom lęku związany ze śmiercią

Wg Bowlbyego(1980) wydarzenia zachodzące do 6 roku życia wyjaśnić mogą proces późniejszego przeżywania straty osób bliskich. Zdolność przeżywania straty w następnym okresie życia łączy się powtarzającymi się doświadczeniami przywiązania i rozłąki, relacji matki z dzieckiem.

W badaniach dotyczących procesu przeżywania żałoby po stracie osób bliskich pojawia się pytanie o stopień zrozumienia koncepcji śmierci u osób niepełnosprawnych umysłowo. Steinem uważa, że niektóre osoby niepełnosprawne umysłowo manifestują szereg reakcji związanych z przeżywaniem straty. Wg Oxford po zbadaniu 40 osób lekko i umiarkowanie niepełnosprawnych umysłowo nie znalazła u nich istotnego związku pomiędzy ilorazem inteligencji a koncepcją śmierci.

Badania reakcji na stratę u osób niepełnosprawnych umysłowo stanowi jeden z ważnych czynników warunkujących przyjście im z profesjonalną pomocą. Przeżywanie przez nie intensywne reakcje często bowiem nie są właściwie rozpoznawalne. Stwarza to ryzyko powstania trwałych zaburzeń emocjonalnych, które są rezultatem trudności w radzeniu sobie ze stratą i mogą dodatkowo komplikować ich funkcjonowanie intelektualne i społeczne.

Wyniki badań wskazują, że osoby niepełnosprawne umysłowo są zdolnego przeżywania całego spektrum reakcji składających się na żałobę. Trzeba przyznać im do tego prawo, zrozumieć, dać wsparcie, udzielić odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu hamowanie procesu przeżywania żałoby wpływa na ich intelektualne, emocjonalne i społeczne funkcjonowanie.

---