Wykład 1

Temat: Perspektywy i koncepcje zapobiegania zaburzeniom w indywidualnym i społecznym funkcjonowaniu.

RODZAJE PRZYSTOSOWANIA:

- gatunkowe - (filocentryczne), wiąże się z przystosowaniem gatunków do życia zbiorowego

- osobiste - (egocentryczne) odnosi się do poszczególnych jednostek, które podlegają procesowi przystosowania, zwraca się uwagę na egzystencję człowieka w kontekście kar i nagród.

- społeczne - (socjocentryczne) następuje tu eliminacja pewnych ocen, zachowań, wartości, które są jakby niekorzystne z punktu widzenia grupy (większości).

Te wartości, które człowiek uzyskuje w procesie przystosowania są kształtowane pod wpływem dwóch czynników, mających podstawowe znaczenie dla organizacji życia zbiorowego - są to: PRAWO I MORALNOŚĆ (zostały ukształtowane na drodze społecznej socjalizacji)

WSPÓŁCZESNE UJĘCIE PROFILAKTYKI

- wyraźnie odróżnia się od pojęcia leczenia, które mieści w sobie pojęcie terapii, rehabilitacji i resocjalizacji.

3 GRUPY/OBSZARY PREWENCJI:

1. działania prewencyjne ogólne - ukierunkowane na całą populację

• cel:

a) eliminacja przyczyn, które mogą wywołać zaburzenia

b) stworzenie korzystnych warunków dla zdrowia psychicznego

• podstawowe działania:

a) orientacja w rozkładzie zaburzeń w danej populacji

b) wypracowanie metod postępowania prewencyjnego i pomocowego

- Grupa osób szczególnego ryzyka w świetle ustaleń epidemiologicznych:

- osoby pozbawione wsparcia społecznego

- maltretowane i wykorzystywane seksualnie dzieci

- jednostki oderwane od swojego środowiska rodzinnego

• zakres prewencji ogólnej:

1. biologiczne strategie prewencji ogólnej - promocja zdrowego stylu zycia

2. działania psycho-społeczne - kształtowanie zdrowych relacji psychicznych z otoczeniem społecznym (zdrowie psycho-społeczne)

warunki:

- nabycie umiejętności skutecznego rozwiązywania problemów

(konstruktywny sposób wyrażania emocji)

- posiadanie właściwej płaszczyzny odniesienia - w oparciu o którą człowiek może budować swoją tożsamość

- przygotowanie człowieka do sprostania problemom jakie niesie za sobą każdy etap życia

3) działania społeczno-kulturowe:

- celt:

a) stworzenie bezpiecznego środowiska

b) tworzenie warunków społecznych, które umożliwiają zdrowy rozwój oraz prawidłowe funkcjonowanie człowieka

- odpowiednie rozwiązania w sferze edukacyjnej, socjalnej, zdrowotnej, gospodarczej

2. działania prewencyjne kierunkowe

- podejmowane z myślą o konkretnych grupach, uznanych za grupy podwyższonego ryzyka

- zwraca się uwag e na tzw. aktywne strategie profilaktyczne:

• programy edukacyjne

• programy profilaktyczne dla szczególnie zagrożonej młodzieży ( progr. dot. presji rówieśników)

• programy dot. budowania poczucia własnej wartości

• programy modelujące z wykorzystaniem mass mediów

3. interwencje adresowane

- one są adresowane do osób zagrożonych „chorobą”, osób u których wystąpiły niewielkie objawy zaburzeń, które nie spełniają formalnych kryteriów diagnostycznych

- zwraca się uwagę na ograniczenie szkodliwego zachowania (w kręgu rodzinnym czy najbliższej społeczności)

- formy oddziaływań:

a) interwencja kryzysowa- reakcja na potrzebę natychmiastowej pomocy

b) krótkotrwała terapia kryzysowa - koncentruje się na bieżących problemach, które dotyczą jednostki bądź jej najbliższej rodziny

c) interwencje podejmowane w ramach telefonu zaufania

ZASADY NA KTÓRYCH OPIERA SIĘ WSPÓŁCZESNE PODEJŚCIE DO PROFILAKTYKI:

1 zasada: dysfunkcjonalność człowieka jest wyrazem małej skuteczności radzenia sobie z wymogami życia

2 zasada: poziom zaradności zależy od splotu czynników pośredniczących (czynniki ryzyka i czynniki chroniące)

3 zasada: manifestowane przez człowieka przejawy dysfunkcji są względem siebie alternatywne

DWIE KONCEPCJE PROFILAKTYKI

1. opracowana przez Departament Publicznego Szkolnictwa w USA

( wypracowana na potrzeby praktyki społecznej)

• W świetle tej koncepcji profilaktyka to proces który ma zapewnić człowiekowi zasoby i środki niezbędne do konfrontacji ze złożonymi i stresującymi warunkami życia.

• Unikanie zachowań które mogą prowadzić do negatywnych konsekwencji natury psychicznej, fizycznej i społecznej.

• W ramach tej profilaktyki podaje się działania które należy zrealizować:

- przekaz wiedzy i kształtowanie umiejętności

- samoocena i zaufanie do ludzi

- zwracanie uwagi na system wsparcia społecznego w rodzinie, szkole, miejscu pracy, społeczności lokalnej..

- stwarzanie warunków, które umożliwiają prowadzenie zdrowego stylu życia

- stwarzanie warunków dla funkcjonowania zdrowego społeczeństwa

2. KONCEPCJA profilaktyki wg Gasia

• Profilaktyka to proces, który koryguje niedostatki wychowania

• Stwarza warunki do realizacji celów wychowania

• Gaś zwraca uwagę na:

- wspieranie młodego człowieka w radzeniu sobie z różnymi zagrożeniami dla prawidłowego rozwoju oraz prowadzeniu zdrowego stylu życia

- ograniczenie bądź eliminacja czynników ryzyka

- wzmacnianie czynników chroniących

• Relacja między profilaktyka a wychowaniem:

Gaś uważa, że:

- nie można utożsamić profilaktyki z wychowaniem, ale profilaktyka jest ściśle powiązana z wychowaniem

- wychowanie nadaje profilaktyce sens i pełni nadrzędną rolę w stosunku do profilaktyki

- wspólnym obszarem procesu wych. i oddziaływań prof. jest profilaktyka pierwszorzędowa, która wzmacnia proces wychowania o treści profilaktyczne.

Gaś dzieli profilaktykę na:

- uniwersalną

- selektywną

- zalecaną

POROWNANIE TRADYCYJNEGO I WSPÓŁCZESNEGO MODELU PROFILAKTYKI

• Preferencje dla kreatywnej wersji profilaktyki (promocja zdrowia, kształtowanie systemu wartości, postaw oraz umiejętności w kontekście szeroko pojętego zdrowia)

• Odchodzenie od koncepcji profilaktyki ograniczającej się do sporadycznych akcji organizowania wiedzy na rzecz działań systematycznych i planowych

• Poszukiwanie nowych środków oddziaływań prof. (różne formy dialogu, zachęcenie do aktywnego uczestnictwa adresatów, wzbudzanie społecznego zaangażowania)