MORFOLOGIA BAKTERII

Wymiary większości bakterii mieszczą się w granicach od 1 do kilku μm
(1 μm = 10^-6 m). Średnica najmniejszych komórek bakteryjnych wynosi tylko 0,15-0,2 μm (Mycoplasma, riketsje). Największe bakterie przekraczają 40 μm (Spirillum).

Ze względu na kształt komórki wyróżnia się 3 typy morfologiczne bakterii:

• bakterie kuliste (owalne),

• bakterie cylindryczne,

• bakterie spiralne.

• Bakterie kuliste (owalne) tworzą niekiedy charakterystyczne, widoczne
  w preparacie układy komórek. Wśród nich wyróżnić można:

• gronkowce (Staphylococcus),

• paciorkowce (Streptococcus),

• dwoinki (Neisseria),

• czworaczki i sześcianki (Sarcina).

• Bakterie cylindryczne:

• pałeczki (np. Escherichia coli),

• laseczki (Bacillus, Clostridium),

• maczugowce (Corynebacterium),

• prątki (Mycobacterium),

• wrzecionowce (Fusobacterium).

• Bakterie spiralne:

• przecinkowce (Vibrio),

• śrubowce (Spirillum),

• krętki (Treponema, Borrelia, Leptospira).

RODZAJE PREPARATÓW BAKTERIOLOGICZNYCH:

• Preparaty natywne - służą do obserwacji drobnoustrojów cechujących się ruchem własnym. Preparaty natywne mogą być dwojakiego rodzaju:

• pod szkiełkiem nakrywkowym,

• w kropli wiszącej.

Preparaty natywne ogląda się pod obiektywem 40-krotnego powiększenia, bez imersji!

• Preparaty barwione - umożliwiają obserwację wcześniej utrwalonych
  i zabarwionych drobnoustrojów. Dostarczają one informacji dotyczących:

• morfologii komórek bakteryjnych,

• ułożenia komórek bakteryjnych (np. łańcuszki, grona)

• obecności w cytoplazmie ziarnistości np. wolutyny,

• występowania otoczek, przetrwalników,

• przynależności do bakterii Gram(+) lub Gram(-) - barwienie metodą Grama.

Do celów mikrobiologicznych stosuje się:

• barwniki anilinowe (zasadowe), zabarwiające komórki:

• fuksyna zasadowa,

• czerwień obojętna,

• fiolet krystaliczny,

• błękit metylenowy, itp.

• barwniki kwaśne - są stosowane do wybarwiania podłoża:

• nigrozyna,

• eozyna,

• tusz chiński.

Preparaty barwione ogląda się pod obiektywem 100-krotnego powiększenia, przy zastosowaniu olejku imersyjnego!

KRYTERIA PODZIAŁU METOD BARWIENIA

1. Barwienie proste - polega na zastosowaniu jednego barwnika
   (np. barwienie metodą Loefflera, barwienie metodą tuszową).

Barwienie złożone - używa się kilku (co najmniej dwóch) barwników (np. barwienie metodą Grama, Neissera, Ziehl-Neelsena).

2. Barwienie pozytywne - zabarwiają się bakterie, tło pozostaje nie zabarwione (barwienie metodą Loefflera, Grama),

Barwienie negatywne - zabarwia się tło, bakterie pozostają nie zabarwione (barwienie metodą tuszową),

Barwienie negatywno-pozytywne - zabarwiają się bakterie oraz tło (barwienie metodą Burii-Ginsa, Ziehl-Neelsena).

Bejcowanie preparatów - proces zwiększający powinowactwo cytoplazmy komórki bakteryjnej do barwników. Bejce (płyn Lugola, KOH, kwas chromowy, sole metali ciężkich itp.) umożliwiają tworzenie połączeń chemicznych białek
z barwnikiem lub utrwalenie barwnika w preparacie.

Metachromazja - zjawisko występujące w procesie barwienia prostego. Polega ono na tym, że różne składniki komórki barwią się odmiennie. Na przykład, po zabarwieniu błękitem Loefflera otoczka laseczki wąglika barwi się na różowo, a komórka na niebiesko.

1