Miasta komunalne

Działka

I. Pojęcie działki mieszczańskiej

• Wyodrębniony granicą wycinek powierzchni miasta, dostępny od ulicy, przeznaczony do użytkowania przez mieszczanina i obciążony czynszem

• Geneza działki nie jest do końca wyjaśniona. Zapewne ukształtowała się przy własnościowym podziale powierzchni miast północnowłoskich, francuskich i niderlandzkich. Wyodrębnione parcele odkryto także w emporiach wczesnomiejskich nad Morzem Północnym i Bałtykiem

• Działka jest przedmiotem badań historyków, historyków architektury i archeologów, wykorzystujących właściwe sobie źródła i metody

• Historycy - badają wysokość czynszów i wielkość działek na podstawie źródeł pisanych z różnych faz istnienia miasta. Stosują analizę retrogresywną, dążąc do ustalenia relacji z najstarszych faz istnienia miasta.

• Wysokość czynszu nie zawsze odzwierciedla wielkość powierzchni działki

• Historycy architektury - badają wielkość działek metodą pomiarową dążąc do rekonstrukcji pierwotnej działki lokacyjnej. Wykorzystują nowożytne plany katastralne i zabudowę historyczną.

• Archeolodzy - badają wielkość działek i zagospodarowanie jej powierzchni oraz ich następujące w czasie przemiany

• Wyniki badań są dyskutowane, weryfikowane i łączone. Wątki dyskusji- pierwotna parcelacja i miejsce działki w strukturze miasta, przemiany planów działek w średniowieczu i w czasach nowożytnych, rozplanowanie wewnętrzne

Działki w miastach o zabudowie nieregularnej

- tworzone w istniejącej już strukturze miasta

- nierówne, o zróżnicowanej, trudnej do obliczenia powierzchni

Zurich. Rindermarkt/Neumarkt. Zabudowa w XIII i XIV w. (Schneider 1989)

Münster

Rozwój działek mieszczańskich w kwartale przy ulicach Steinweg i Asche

Praga

Stare Mesto, Celetna

Tendencja do regulacji zarysu działki postępowała wraz z regulacją planu miasta

Brunszwik Turnierstr./Eiermarkt

Działka w mieście rozplanowanym regularnie

- limitowana powierzchnia działki

Wrocław. Działki przy Rynku

-Oryginalne wymiary

60 x 120 stóp

Północna pierzeja Rynku w XIII w.

Czynniki zmieniające wielkość działek

• podziały dziedziczne

• handel gruntami

• budowa murów granicznych

• błędy miernicze

• Budowa urządzeń komunalnych

• (umocnienia, studnie i wodociągi)

Rozplanowanie wewnętrzne działki

• I. strefa domu mieszkalnego

• II. strefa przybudówek

• III. podwórze - strefa studni i kloak

• IV. strefa zabudowy zatylnej

• V. ogród

Poszczególne strefy mogą się zazębiać, nakładać lub nie występować

Sposób wykorzystania działki może być determinowany zawodem właściciela (np. tkacza, garbarza)

Działka we wczesnej fazie rozwoju miasta

-obszerna

-słabo zabudowana

Lubeka, Alfstrasse 9-10/Fischstrasse 10-12, 2. poł. XII w.

Most, Czechy - Rozwój zabudowy działek w XIII-XIV

Goslar, zabudowa działki

Wrocław, 10-11 Więzienna Street, działka XIV w.

Tendencja do zagęszczania zabudowy w późnym średniowieczu i w czasach nowożytnych

Zabudowa Lubeki wg Eliasa Diebela 1551/52

Bibliografia

►Buśko C. 1995, Stan badań nad parcelą mieszczańską w średniowiecznych miastach śląskich, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej“, R. 43, z. 3, s. 344-350.

►Chorowska M. 1994, Średniowieczna kamienica mieszczańska we Wrocławiu, Wrocław.

►Pudełko, J. 1964, Działka lokacyjna w strukturze przestrzennej średniowiecznych miast śląskich XIII wieku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, R. 9, z. 2, s. 115-136.

►Schich, W. 1993b, Zur Grösse der area in den Gründungsstädten im östlichen Mitteleuropa nach den aussagen der schriftlichen Quellen, w: S. Jenks, J. Sarnowsky, M.-L. Laudage (red.), Vera Lex Historiae. Studien zu mittelalterlichen Quellen. Festschrift für Dietrich Kurze, Köln. Wien. Weimar, S. 81-115.