SPP - siła procesu pobudzenia

SPP odnosi się do funkcjonalnej wydolności OUN, charakteryzuje zdolność komórek nerwowych do pracy.

SPP przejawia się w odporności komórek nerwowych na bardzo silne lub długo utrzymujące się pobudzenie bez przechodzenia w stan hamowania ochronnego.

Wg Pawłowa pojawienie się hamowania ochronnego na skutek silnej, długotrwałej lub często powtarzającej się stymulacji, stanowiło główny wskaźnik SPP.

Jeśli u jednostki występuje hamowanie ochronne już na bodźce o małej intensywności lub krótkotrwałe to jednostka ta reprezentuje słaby TUN (typ układu nerwowego). Jednostki należące do silnego TUN reagują adekwatnie na bodźce o dużej intensywności czy długotrwałe. tj. bez przechodzenia w stan hamowania ochronnego. Silny TUN charakteryzuje się większą wydolnością (zdolnością do pracy) OUN niż słaby. Ponieważ w życiu codziennym jednostka doznaje często działania silnych bodźców, SPP stanowiła dla Pawłowa najważniejszą właściwość UN.

Istnieją różne źródła stymulacji - np. sytuacje, zadania, bodźce, charakteryzujące się określonym stopniem zmienności, nowości, intensywności i złożoności, a także określonym, osobniczo nabytym, znaczeniem. Źródłem stymulacji może być też własna aktywność jednostki. Szczególną wartość stymulacyjną posiadają takie działania, które wiążą się z takim czy innym zagrożeniem, ryzykiem i napięciem, co bezpośrednio powoduje podwyższenie poziomu aktywacji w OUN.

Zgodnie z Pawłowem autorzy testu przyjmują, że w wyniku nadmiernej stymulacji pojawia się hamowanie ochronne przejawiające się w braku adekwatności reakcji (jej zmniejszania lub zaniku) do siły bodźca czy w różnego rodzaju zaburzeniach, szczególnie o charakterze emocjonalnym.

Pawłow często zmieniał pogląd na siłę procesu hamowania. W 1952 w artykule „Ogólne typy wyższej czynności nerwowej zwierząt i człowieka”, traktowanym przez pawłowistów jako najpełniejsze źródło informacji o jego typologii, Pawłow odnosił siłę procesu hamowania do hamowania warunkowego (nabytego), które występuje w takich postaciach, jak wygaszanie, opóźnianie, różnicowanie i hamowanie warunkowe w wąskim rozumieniu tego słowa.

SPH wyraża się w zdolności utrzymywania stanu hamowania warunkowego. Głównymi wskaźnikami SPH były dla Pawłowa łatwość wytwarzania hamulcowych odruchów warunkowych oraz czas, przez który OUN jest w stanie utrzymać stan hamowania warunkowego.

Jednostki charakteryzujące się słabą SPH z trudem wytwarzają hamulcowe odruchy warunkowe i nie są w stanie utrzymać stanu hamowania warunkowego przez dłuższy czas, co przejawia się w zakłóceniu czynności odruchowo-warunkowej, a także w zaburzeniach w zachowaniu.

U jednostek o dużej SPH odruchy hamulcowe wytwarzają się łatwo, a długo utrzymujące się hamowanie warunkowe nie wywołuje takich zmian.

Autorzy testu przyjmują, że na poziomie zachowania SPH przejawia się w zdolności jednostki do przerywanie określonych zachowań, do ich odraczania adekwatnie do wymogów sytuacji, czy też do powstrzymywania się od zachowań i reakcji (np. ekspresji emocjonalnej) wtedy kiedy jest to niezbędne. Duża siła procesu hamowania warunkowego ułatwia kontrolę zachowania.

Wg Pawłowa RWN wyraża się w stosunku SPP do SPH. Funkcjonalne znaczenie tej cechy OUN jest takie, że w życiu ludzi i zwierząt często powstaje konieczność hamowania pewnych pobudzeń w celu umożliwienia reakcji na pojawiające się nowe bodźce płynące ze środowiska.

Trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż równowaga procesów nerwowych posiada odmienny status w stosunku do siły procesu pobudzenia i hamowania. Ponieważ o równowadze można wnioskować jedynie poprzez porównanie SPP z SPH, przez to RWN jest cechą wtórną, jej ocena wynika ze stosunku SPP do SPH. Dlatego PTS nie posiada odrębnej skali RWN.

Ruchliwość jest ostatnią cechą OUN wprowadzoną do typologii Pawłowa. Wg Pawłowa istotą RPN jest zdolność do „szybkiego - na żądanie warunków zewnętrznych - ustępowania miejsca, dawania pierwszeństwa jednemu podrażnieniu przed drugim, pobudzeniu przed hamowaniem i odwrotnie”.

W kategoriach psychologicznych RPN to zdolność jednostki do szybkiej zmiany zachowania odpowiednio do zmieniających się warunków, to zdolność do szybkiego i adekwatnego reagowania na zmiany w otoczeniu.