METODY AKTYWIZUJĄCE W NAUCZANIU ZINTEGROWANYM - REFERAT

,,Słyszę i zapominam
Widzę i pamiętam
Robię i rozumiem”
Konfucjusz

Tworząc środowisko dydaktyczne nauczyciel nie może pominąć najskuteczniejszego sposobu uczenia się- jakim jest uczenie w działaniu, inaczej uczenie przez doświadczenie. Jednak samo doświadczenie nie wystarcza. Proces ten nabierze większej wartości kiedy dojdzie refleksja.
Analiza i refleksja - to najlepszy nauczyciel. Aby umożliwić uczniowi uczenie się w działaniu, w zabawie nauczyciel zobowiązany jest tworzyć jak najwięcej sytuacji bogatych w przeżycia, które będą angażowały aktywność ucznia. Takich doświadczeń i sytuacji edukacyjnych dostarcza stosowanie aktywizujących metod nauczania.
,,Zabawa jest nauką, nauka jest zabawą.
Im więcej zabawy, tym więcej nauki”.
Glerin Doman

Według Wincentego Okonia do niedawna preferowane były cztery grupy metod nauczania:
1.podające- uczenie się przez przyswajanie,
2.problemowe - uczenie się przez odkrywanie,
3.waloryzacyjne - uczenie się przez przeżywanie,
4.praktyczne - uczenie się przez działanie.

Zmodyfikowany podział metod podał F.Szlosek. Rozszerzył grupę metod problemowych o metody aktywizujące. Metody aktywizujące wpływają na cały system pracy dydaktycznej. Powodują zmianę w myśleniu edukacyjnym. Niosą konsekwencje w takich obszarach pracy dydaktycznej, jak : struktura zajęć, sposoby zakończenia pracy, zakładane cele oraz rolę nauczyciela i ucznia.


Struktura pracy zakłada trzy charakterystyczne elementy:

1.Organizację pracy przez prowadzącego.
2.Pracę w małych grupach.
3.Pracę na forum ogólnym.
W organizacji pracy pierwszym elementem jest podział klasy na małe grupy. Każdej z małych grup stawiamy zadanie. Jeśli grupy znają już zadanie prowadzący musi dokładnie określić instrukcję odnośnie sposobu pracy. Zwykle trzeba też określić orientacyjny czas pracy. Prowadzący ma obowiązek dostarczyć grupom materiały pomocnicze.
Praca w małych grupach powinna zmierzać do konkretnego efektu, który potem zastanie zaprezentowany na forum ogólnym. Tym efektem w zależności od metody pracy mogą być wypowiedzi słowne, pisemne, przedstawienia dramowe, plakaty.
W pracy na forum ogólnym grupy przedstawiają efekty swojej pracy. Po prezentacji efektów pracy małych grup nauczyciel powinien spuentować całą pracę.
Sposoby zakończenia pracy.
Zakończenie pracy metodami aktywizującymi można określić jako puentę. Wyróżnia się dwa rodzaje puenty: na płaszczyźnie dydaktycznej i na płaszczyźnie wychowawczej. Istotą puenty na płaszczyźnie dydaktycznej jest uporządkowanie i poszerzenie wiedzy uczniów. Są jej następujące rodzaje: krótka synteza, aforyzm, osobisty komentarz itp.
Na płaszczyźnie wychowawczej akcent pada na wypracowanie postawy uczestników. Każda puenta ma zakończyć pracę, zamknąć pewien jej etap, a otworzyć inny. Ma być impulsem do indywidualnych poszukiwań.

Zakładane cele.
Można wyróżnić ich trzy rodzaje:
1.Zrozumienie tekstu,
2.Rozwój indywidualny.
3.Budowanie więzi w grupie.

Zrozumienie tekstu - poznawanie tekstu dokonuje się w czasie rozwiązywania problemu, poszukiwania odpowiedzi na postawione pytanie. Uczniowie patrzą pod określonym kątem, są nastawieni na wyłowienie z niego informacji potrzebnych do rozwiązania zadania.

Rozwój indywidualny-w ten sposób uczestnicy są prowokowani do aktywnego, samodzielnego myślenia. Podczas takiej pracy budzą się
w uczestnikach emocje. W wielu momentach muszą podejmować decyzje.

W budowaniu więzi w grupie - zadania stawiane są w małej
grupie, wspólne zadanie wymusza współpracę, rozmowy, wymianę poglądów, zaplanowanie wspólnego działania.

Rola prowadzącego.
W doświadczalnym uczeniu się ucznia zmienia się rola nauczyciela. Organizując proces nauczania wymaga od uczniów :poszukiwania, dyskutowania, wymiany doświadczeń, zadawania pytań, wyszukiwania informacji, porządkowania, rozwiązywania problemów.
Nauczyciel nie prowadzi swojego ucznia za rękę. Stwarza warunki , aby uczeń potrafił: uczyć się, myśleć, poszukiwać, doskonalić, komunikować się, działać i współpracować w zespole. Przestaje przekazywać gotową wiedzę. Nauczyciel wobec ucznia pełni rolę służebną. Ta organizacja pracy polega na precyzyjnym postawieniu zadania i wybraniu odpowiedniej metody.

Rola ucznia.
Rola ucznia jest najważniejsza. Staje się on aktywnym podmiotem poszukującym odpowiedzi na postawione pytania. Przy okazji rozwiązywania problemu aktywnie organizuje i porządkuje wiedzę pochodzącą z różnych źródeł.

Przy omawianiu metod aktywizujących należy przedstawić warunki skuteczności tych metod. Są one następujące;
1.Zaangażowanie i twórczość prowadzącego - metoda jest tylko narzędziem, skutki zależą od osoby, która te metody wykorzystuje.
2.Utrzymanie dyscypliny, porządku w grupie - prowadzący musi być przekonany, że zapanuje nad grupą.
3.Organizacja przestrzeni-powinno być możliwe swobodne utworzenie
w sali jednego kręgu krzeseł dla wszystkich uczestników.
4.Przygotowanie materiałów pomocniczych - papier, flamastry, farby.
5.Gospodarowanie czasem - należy zarezerwować czas na przeprowadzenie metody i podsumowanie- ma to być zaproszenie do dalszej rozmowy.

Metody aktywizujące dzielimy na:
1. metody integracyjne (Krasnoludek, Pajęczynka lub Kłębek, Graffiti),
2 .metody tworzenia i definiowania pojęć (Kula Śniegowa, Burza Mózgów, Mapa Pojęciowa),
3. metody hierarchizacji (Promyczkowe uszeregowanie, Diamentowe uszeregowanie, Piramida priorytetów i Poker kryterialny),
4. metody twórczego rozwiązywania problemów (Burza mózgów, 635, Rybi szkielet, Metoda trójkąta i Mapy mentalne, Sześć myślących kapeluszy),
5. metody pracy we współpracy (układanka, puzzle lub zabawa na hasło),
6. metody ewaluacyjne (Kosz i walizeczka, Tarcza strzelecka i Rybi szkielet).

Ad.1 Metody i techniki integracyjne dzielimy na wprowadzające, ogólnorozwojowe i końcowe.
Krasnoludek- jest jedną z technik integracyjnych. Można go stosować na różnych przedmiotach. Jest to pomoc w ręku dziecka, np. piłeczka, grzechotka, maskotka. Krasnoludkiem może być ,,coś”, czym można do siebie rzucać, co przyciąga wzrok dziecka. Możemy kończyć nim zdanie, np. Dzieci siedzą w kręgu. Rzucamy ,,Krasnoludka”i mówimy: Krasnoludek jest ... (dziecko, które otrzymuje rzucony przedmiot kończy zdanie). Obowiązuje tu zasada niepowtarzania wcześniej usłyszanych zakończeń i mówi tylko ta osoba, która trzyma w ręku ,,Krasnoludka”.
Pajęczynka lub Kłębek- nazwa tej techniki pochodzi od efektu końcowego, który powstaje w wyniku zabawy z kłębkiem nici. Stosuje się je w klasach I-III na różne sposoby. Dzieci przy pomocy kłębka mogą poznawać swoje imiona, mówić o sobie coś dobrego, uczyć się dodawać i odejmować, tworzyć opowiadania. Wariant integracyjny ,,Poznajemy imiona koleżanek
i kolegów”.
Wszystkie siedzą w kręgu. W prawej ręce nauczyciel trzyma kłębek wełny, nawija nitkę na palec wskazujący lewej ręki i rzuca prawą ręką do wybranego dziecka mówiąc jakąś pozytywną cechę: ,,Rzucam do Przemka, bo on ładnie gra”. Po rzuceniu kłębka do wszystkich dzieci powstaje sieć.
Po zakończeniu zabawy dzieci odrzucają kłębek do koleżanek i kolegów, od których go otrzymały powtarzając ich relację słowną.
Tę samą technikę można zastosować do opowiadania odtwórczego.
Dzieci tak samo siedzą w kręgu. Podobnie układamy i rzucamy kłębkiem, rozpoczynając opowiadanie, np. ,,Dawno, dawno temu, na dalekiej Północy, żyli Eskimosi w małych domkach zbudowanych ze śniegu”. Wybrane dziecko nawija kłębek tak samo i odtwarza dalej opowiadanie:
,,Pewnej nocy polarnej wydarzyła się tam przedziwna historia”. Kolejne dziecko czyni to co poprzednie, aż do zakończenia opowiadania.
Korzystając z Pajęczynki można zakończyć zajęcia, rzucając kłębek i mówiąc ,,do widzenia” krótko podsumowując zajęcia. Dziecko, które złapało kłębek rzuca tak samo, aż nauczyciel poprosi jedno do przecięcia pajęczynki - co będzie symbolizowało zakończenie zajęć.
Graffiti - jest techniką, dzięki której można wytworzyć i wzmocnić
w grupie dobry klimat oraz kształcić u dzieci myślenie twórcze- zabawy
w niedokończone zdanie np. ,,Mam nadzieję, że lekcja będzie ...”. Wywieszamy plakaty z rozpoczętymi zdaniami. Dzieci chodzą po sali
i zgodnie ze swoim odczuciem dopisują niedokończone zdania.
Można również wypisać problem na tablicy, podzielić uczniów na pięć grup, posadzić ich na obwodzie koła. Każda z grup otrzymuje plakat
z niedokończonym zdaniem, np. ,,Na pewno będziemy ...” itp. Zadanie każdej grupy polega na wymyśleniu zakończenia zdania i wpisania
u dołu plakatu oraz zagięcie pod spód tak, by nie były widoczne dla pozostałych. Plakaty krążą od grupy do grupy zgodnie ze wskazówkami zegara. Przy każdej zmianie plakaty są zaginane. Po czterech rundkach należy rozwiesić plakaty i odczytać rozwiązania. Należy pamiętać, iż rozwiązania jednych są tajemnicą dla drugich. Trzeba ustalić czas rozwiązania i przy zmianach rundek używać hasła ,,START”.

Ad.2 Metodą tworzenia i definiowania pojęć - jest Kula śniegowa. Nosi też nazwę dyskusji piramidowej.
Polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do pracy grupowej. Daje szansę każdemu na sprecyzowanie swojego zdania i stanowiska., umożliwia zdobywanie doświadczeń, pozwala uczniom ćwiczyć i śledzić proces uzgadniania stanowisk. Na początku dzieci pracują indywidualnie nad podanym problemem. Następnie łączą się w pary i ustalają wspólne stanowisko. Później łączą się w czwórki, czwórki w ósemki, ósemki
w szesnastki (wszędzie ustalają wspólne stanowisko). Na końcu następuje prezentacja wspólnie wypracowanego stanowiska. Wcześniej trzeba im rozdać kartki. Podawane przez nas kartki symbolizują ,,kule śniegowe”, które za każdym razem się zwiększają.
Burza mózgów - nosi też inne nazwy: Fabryka pomysłów, giełda pomysłów, jarmark pomysłów, sesja odroczonego wartościowania. Polega ona na podawaniu różnych skojarzeń i rozwiązań, które niesie wyobraźnia i chwilowy błysk natchnienia. Przeprowadza się ją w trzech etapach:
I-wytwarzanie pomysłów,
II-ocena i analiza zgłoszonych pomysłów,
III- zastosowanie pomysłów i rozwiązań w praktyce.
W fazie formułowania pomysłów liczą się wszystkie i nie można dokonywać ich oceny. Każde dziecko ma prawo podać swój pomysł.
Śmiech i hałas są sprzymierzeńcami. Prowadzącym ,,Burzę mózgów” może być uczeń.
Mapa pojęciowa- zwana też jest mapą mentalną, mapą mózgu, mapą myśli i mapą pamięci. Służy do wizualnego opracowania pojęcia
z wykorzystaniem rysunków, symboli, wycinków, krótkich słów, zwrotów
i haseł. Za pomocą tej metody można definiować pojęcia, rozwiązywać problemy, planować działania. Metodę tę można wykorzystać do pracy
w grupach.
Stosując tę metodę przedstawiamy cel lekcji, np. Dzisiaj spróbujemy zdefiniować pojęcie ,,Moja Mała Ojczyzna”. Następnie rozdajemy uczniom kartki formatu nie mniejszego, niż A4. Ich zadaniem jest przedstawienie tego pojęcia w formie graficznej za pomocą ilustracji, krótkich słów, symboli i znaków. Po wykonaniu zadania wieszamy wszystkie kartki w widocznym miejscu i prosimy ich autorów o komentarz. Następnie wspólnie wybieramy istotne cechy do pojęcia ,,Moja Mała Ojczyzna”.

Ad.3 Do metod hierarchizacji należy - Promyczkowe uszeregowanie. Jest to technika stosowana w kształceniu zintegrowanym. Służy do definiowania pojęć, określania cech , zasad oraz hierarchizacji. Często nazwana jest słonecznym promyczkiem.
Polega na tym, iż uczniowie siedzą w kręgu, wewnątrz którego leży narysowane i wycięte koło z napisem np. ,,wzorowy uczeń”. Rozdajemy uczniom po trzy żółte kartki. Zadaniem każdego z nich jest wpisanie, jakimi cechami powinien charakteryzować się ten uczeń. Jedno dziecko odczytuje swoje cechy i układa je obok koła. Następnie, inne dzieci , które mają te same lub bliskie cechy układają je w promyczek. Później odczytują inne i układają w następne promyczki, aż do wyczerpania kartek. Cechy podobne układane są w jednym promyczku. Decyzje co do układu cech bliskich podejmują sami uczniowie.
Diamentowe uszeregowanie - jest techniką znaną pod nazwą ,,karo”. Układ priorytetów przypomina kształt ,,diamentu” lub ,,karo”. Struktura tejże pozycji zmusza grupę do współpracy, zachęca do podejmowania decyzji oraz osiągania porozumienia drogą negocjacji i kompromisu. Nauczyciel może podać listę priorytetów lub może wypracować je grupa.
Klasę dzielimy na 5-osobowe grupy. Każdej grupie rozdajemy w kopercie 9 kart z twierdzeniami, cechami czy zasadami. Zadaniem poszczególnych grup jest przedyskutowanie poszczególnych zasad i uzgodnienie ich ważności. Po uzgodnieniu szeregują według podanego przez nauczyciela wzoru, czyli zasada najważniejsza, zasady ważne, mniej ważne i najmniej ważne. Po upływie wyznaczonego czasu na przygotowanie przedstawiciele poszczególnych grup przedstawiają zasady według ważności i uzasadniają ich wybór. Można pozwolić dzieciom na porównanie poszczególnych decyzji grupowych.
Piramida priorytetów - przypomina piramidę. Podstawowym jej celem jest ułożenie listy priorytetów według ustalonych wcześniej kryteriów. Zachęca do dyskusji, negocjacji oraz osiągania porozumienia drogą negocjacji i kompromisu.
Na początku przeprowadzamy ,,burzę mózgów”, by ustalić tematy do bloku, np. zjawiska atmosferyczne. Dzielimy klasę na trzy grupy. Każdej grupie dajemy plakat z ,,piramidą” i kartki samoprzylepne. Prosimy uczniów, by wpisali na nich wyłonione w ,,burzy mózgów” zjawiska. Wyjaśniamy, iż zadaniem każdej grupy jest ułożenie tych zjawisk w jakiej kolejności chcieliby je poznać. Grupy mogą ze sobą negocjować i za pomocą ,,kuli śniegowej” wybrać wspólną listę planowanych tematów do poznania według kolejności od 1 do 10. Należy określić czas pracy.
Poker kryterialny - należy do gier dydaktycznych. Jest to gra planszowa. Podczas gry uczniowie konkurują ze sobą w ramach reguł ustalonych
z góry. Dzięki tej metodzie uczniowie są bardzo aktywni, poddają dyskusji własne argumenty. Pokera można stosować na różne sposoby. Jako wprowadzenie do tematu, jako ustalenie rangi kryteriów określonym standardom, a także utrwalenie zdobytej wiedzy.
Dzielimy uczniów na 5- osobowe grupy. Każdej z grup rozdajemy plansze z zapisanym standardem w środku np. ,,Warunki gwarantujące udaną wycieczkę”. Rozdajemy uczniom 20 kart przedstawiających gwarantujące powodzenie. Wyjaśniamy zasady gry. Dzieci umieszczają karty na różnych obszarach planszy w zależności od kryterium ważności. Jedno dziecko tasuje je i rozdaje graczom. Rozpoczynający grę odkrywa swoją kartę z najważniejszym warunkiem, głośno odczytuje i układa w polu z kryterium pierwszorzędnym. Kolejni gracze powtarzają tę czynność, aż wszystkie pola będą zajęte. Jeżeli pole jest już zajęte gracz może postawić wniosek o wymianę karty. Decyzję o wymianie kart podejmuje grupa. Odrzucona karta wraca do właściciela. Przedstawiciele grup odczytują najważniejsze ich zdaniem warunki. Zamiast kart do gry można użyć monety o trzech różnych nominałach, serduszka, słoneczka,itp.

Ad.4 Najbardziej znaną metodą twórczego rozwiązywania problemów jest ,,Burza mózgów”. Pozwala uzyskać w krótkim czasie dużą liczbę zróżnicowanych rozwiązań jednego problemu. Dzielimy ją na trzy etapy: wytwarzanie pomysłów, ocena i analiza zgłoszonych pomysłów według ustalonych kryteriów i zastosowanie pomysłów, rozwiązań w praktyce.
Podajemy uczniom problem do rozwiązania. Uzasadniamy potrzebę zajęcia się tym problemem. Przedstawiamy zasady ,,burzy mózgów” umieszczając je w widocznym miejscu. Spisujemy wszystkie pomysły na rozwiązanie problemu. Gdy pomysły się już wyczerpały zaproponujemy zabawę w ,,sto pytań” do autorów poszczególnych propozycji. W dalszej kolejności wspólnie z dziećmi dokonamy analizy zebranych pomysłów według ustalonych kryteriów. Rozdamy dzieciom po trzy cenki sklepowe
i poprosimy o przyklejenie w tych miejscach, gdzie ich zdaniem rozwiązanie jest najbardziej realne. Ustalimy to co realne, a problem może być nie tylko rozwiązany, ale i urzeczywistniony.
635 - to technika, dzięki której można rozwiązywać różne problemy.
Jest modyfikacją ,,burzy mózgów”. Różni się tylko sposobem organizacji
i przeprowadzenia. Liczba pierwsza - 6 - oznacza liczbę osób lub grup, liczba środkowa - 3 - oznacza liczbę rozwiązań, liczba końcowa -5 - oznacza liczbę tzw. rundek.
Na widocznym miejscu zapisujemy problem. Dzielimy klasę na sześć grup. Grupy siedzą po obwodzie koła. Każdej grupie rozdajemy ponumerowane od 1 do 6 formularze. Zadaniem poszczególnych grup jest wpisanie trzech rozwiązań problemu na formularzu. Na hasło ,,START” grupy przekazują formularze następnej grupie zgodnie ze wskazówkami zegara. Dzieci zapoznają się z pomysłami kolegów i wpisują nowe rozwiązania.
Na kolejne hasło ,,START” grupy postępują jak wcześniej. Przekazują formularze 5 razy, co pozwoli na zapełnienie 18 rubryk na 6 formularzach.
Pierwszą sesję generowania pomysłów można ograniczyć do sześciu minut, następne zwiększać o minutę każdą. Technikę tę można modyfikować.
Rybi szkielet - nazwa tej techniki pochodzi od kształtu przypominającego ,,rybi szkielet”. Znana jest także jako ,schemat przyczyn
i skutków”. Służy do identyfikacji czynników odpowiadających za powstanie problemu.
Na plakacie lub tablicy przygotowujemy model przypominający ,,rybi szkielet”, w głowie którego wpisujemy dowolny problem. Dzieci za pomocą ,,burzy mózgów” ustalają główne czynniki, które mogą stanowić powód takiego skutku i wpisują je w tzw. ,,ości duże”. Dzielimy klasę na tyle grup ile jest ,,dużych ości”. Każda grupa otrzymuje jedną ,,ość”
i próbuje odnaleźć przyczyny, które mają wpływ na czynnik główny. Następnie przedstawiciele poszczególnych grup wpisują czynniki szczegółowe w ,,ości małe”. Z zebranej listy danych dzieci wybierają najistotniejsze, wyciągają wnioski i problem jest rozwiązany. Należy ustalić limit czasu na wykonanie zadania.

Metoda trójkąta - ma charakterystyczny układ - trójkąt odwrócony wierzchołkiem do dołu, symbolizujący problem, który z jednej strony ma swoje przyczyny - czyli siły podtrzymujące, a z drugiej-siły hamujące przyczyny. Istota metody ogranicza się do zdefiniowania problemu , określenia przyczyn podtrzymujących i wyszukiwania rozwiązań, które by usunęły przyczyny podtrzymujące sytuację problemową.
Dzieci siedzą w kręgu lub w ławkach. Rozdajemy każdemu po dwie kolorowe kartki. Chcielibyśmy wiedzieć, np. Dlaczego twoje lekcje nie są ciekawe ? Polecamy uczniom, by wypisali na jednej kartce wszystko co się im podoba, a na drugiej co im przeszkadza. Każde dziecko odczytuje,
a nauczyciel zapisuje na tablicy. Przy powtarzających się stawiamy kreski. Rozdajemy dzieciom cenki i prosimy o wybór jednej najważniejszej.
Następnie tworzymy trzy grupy i dajemy każdej plakat z narysowanym trójkątem. Dzieci wpisują w trójkąt problem do rozwiązania. Grupy zastanawiają się nad głównymi przyczynami , które podtrzymują problem
i zapisują je na podporach z lewej strony. W dalszej kolejności zastanawiają się jak usunąć przyczyny, podtrzymują problem i zapisują je
w linii po prawej. Następnie wybierają swoich przedstawicieli i przedstawiają problemy i sposoby ich rozwiązania. Należy określić czas na wykonanie zadania.
Mapy mentalne - to metoda wizualnego opracowania problemów
z wykorzystaniem symboli, słów pisanych, obrazków i rysunków.
Podajemy uczniom problem. Każdemu rozdajemy kartki papieru podzielone na dwie części i kolorowe mazaki. Uczniowie w dowolny sposób przedstawiają tematy. Wywieszamy prace w widocznym miejscu
i prosimy autorów o ich zaprezentowanie. Następnie przeznaczamy chwilę czasu na refleksje i zastanowienie.
Rozdajemy uczniom po cztery kartki. Na nich mają wpisać hasła kojarzące się im ze szkołą. Dzielimy uczniów na grupy 4-6 osobowe.
W grupach uczniowie mieszają wcześniej zapisane kartki. Następnie porządkują w gromadki o podobnej treści. Jeżeli zachodzi potrzeba tworzą zbiory i podzbiory. Wyklejają je na dużym plakacie. Powstaje wtedy projekt mapy pojęciowej. Następnie dorysowują, dopisują nowe hasła, łączą liniami, strzałkami i powstaje Mapa Mentalna (plakat). Przedstawiciele grup omawiają poszczególne plakaty ze wskazaniem na najważniejsze rzeczy.

Sześć myślących kapeluszy - metoda przydatna szczególnie tam, gdzie uczniowie muszą współpracować ze sobą i zgodnie ze swoimi predyspozycjami i brać udział w rozwiązywaniu problemów. Myśli i poglądy przedstawiane są w sposób bardzo uporządkowany, co zwiększa szansę wypracowania większej liczby korzystnych rozwiązań. Autor metody przypisał sześciu kapeluszom- sześć różnych sposobów myślenia.
Kapelusz biały -to tzw. mały komputerek, który zajmuje się wyłącznie faktami, liczbami i ma do nich obojętne podejście. Nie wydaje żadnych opinii.
Kapelusz czarny -to tzw. pesymista. Jeśli padają różne opinie, to natychmiast je krytykuje. Widzi braki, zagrożenia i niebezpieczeństwa
w proponowanym rozwiązaniu.
Kapelusz czerwony -to człowiek kierujący emocjami, ktoś, kto przekazuje swoje odczucia ,,na gorąco”, kierując się intuicją.
Kapelusz niebieski- to tzw. dyrygent orkiestry, ktoś, kto przewodniczy całej dyskusji. Do niego należy kontrolowanie przebiegu spotkania, przyznawanie głosu poszczególnym mówcom, jak też podsumowanie dyskusji.
Kapelusz zielony- to tzw. innowator, osoba myśląca twórczo. Zadaniem twórcy jest wskazywanie zupełnie nowych oryginalnych pomysłów.
Kapelusz żółty -to tzw. optymista, który widzi sprawy w ,,różowych okularach”. Jest bardzo pozytywnie nastawiony, wskazuje na zalety
i korzyści danego rozwiązania.
Dzieci siedzą w kręgu i losują sześć przygotowanych kapeluszy. Na tablicy wywieszamy wskazówki dotyczące sposobu myślenia każdego z kapeluszy. Podajemy problem, np. ,,Czy w tym roku szkolnym będziemy promować naszą szkołę w środowisku lokalnym, organizując festyn?” Uczniowie dobierają się w grupy kolorami kapeluszy i przygotowują wspólnie argumenty, kierując się kolorami kapeluszy. Ponownie dzieci zbierają się w kręgu. Wyłonieni mówcy z każdej grupy referują argumenty. Możemy zapisać je na tablicy. Na końcu pytamy się uczniów, jak czują się
w narzuconej im roli?

Ad.5 Do metod pracy we współpracy zaliczamy Układankę, puzzle lub Jigsaw. Jej celem jest zachęcenie do szczegółowego, aktywnego opanowania materiału przez scedowanie odpowiedzialności na uczniów. Każdy uczestnik grupy powinien zostać ekspertem, który przyczynia się do osiągnięć całego zespołu. Aby uzyskać pozytywny rezultat, każde dziecko musi skorzystać z pomocy innego ucznia, każde też musi pomóc innym pozostałym.
Klasę dzielimy na 5 grup po 5 uczniów, tzw. grupy eksperckie. Każda z grup otrzymuje inną część materiału, odczytuje go, dyskutuje, aby każdy uczeń zrozumiał tekst i mógł przekazać wiedzę dalej. Na hasło ,,START” uczniowie dobierają się w grupy tak, aby w każdej nowej znalazł się ekspert od innej partii materiału. Eksperci kolejno relacjonują, czego nauczyli się w swoich grupach. Następnie wracają do swoich grup i konfrontują zdobytą wiedzę całościową, sprawdzają, czy wszyscy nauczyli się wszystkiego. Określamy czas na wykonanie zadań.
Zabawa na hasło- jest to jedna z propozycji pedagogiki zabawy. Stosowana jest podczas zajęć lekcyjnych oraz uroczystościach szkolnych. Szczególnie ważny jest efekt końcowy, który uzależniony jest od podziału zadań i współpracy. Elementem mobilizującym i dyscyplinującym jest ograniczenie czasowe. Impreza na hasło to połączenie dwóch metod- wykonanie zadania + metoda pracy we współpracy.
Dzielimy klasę na cztery grupy. Każda grupa ma zadanie do wykonania
w oddzielnych pomieszczeniach. Po upływie wyznaczonego czasu grupy się spotykają w jednej sali i prezentują to co przygotowali.

Ad.6 Metody ewaluacyjne- to Kosz i walizeczka, Tarcza strzelecka i Rybi szkielet. W kształceniu zintegrowanym polecane jest szczególnie wykorzystanie walizeczki.
Kosz i walizeczka - Rozdaj uczniom kartki formatu A4 z narysowanym koszem i walizeczką. Zadaniem uczniów jest wpisanie w kontury walizeczki cech pozytywnych bohatera, a w kontury kosza tego, co jest godne potępienia i wyrzucenia. Należy określić czas wykonania zadania.
Tarcza strzelecka- służy sprawdzeniu wiedzy i umiejętności strzelca. Strzelcem może być uczeń jak też nauczyciel. Za pomocą tarczy możemy ocenić lekcje, fakty, wydarzenia. Strzał w dziesiątkę oznacza pełną perfekcję, a strzał poza tarczę-to pudło.
Na tablicy lub szarym papierze rysujemy tarczę strzelecką, uwzględniając wybrane aspekty lekcji. Rozdajemy uczniom po cztery strzały (cenki)
i opuszczamy na moment salę zajęć, pozwalając uczniom na strzelanie. Wynik powyższej ewaluacji informuje, jak uczniowie ocenili atmosferę zajęć i zastosowane pomoce. Za pomocą tarczy strzeleckiej możemy ocenić prawie wszystko.
Rybi szkielet to technika, którą można stosować na różne sposoby. Wcześniej do rozwiązywania problemów, teraz do ewaluacji.
Na plakacie przygotowujemy rybi szkielet. Obok ości dużych rysujemy po dwie buźki, jedną uśmiechniętą, drugą smutną. W głowie ryby umieszczamy to, co chcemy by dzieci oceniły. Rozdajemy dzieciom po osiem kartek samoprzylepnych w dwóch kolorach. Dzieci na kartkach żółtych wpisują to, co im się podobało na lekcji, a na niebieskich, to co im się nie podobało. W ten sposób dzieci dokonują oceny lekcji. Technikę tę można wykorzystać przy ocenie faktów, zdarzeń, bohatera.
Praktyczne zastosowanie metod aktywizujących zależy od celu procesu dydaktycznego.
Metod integracyjnych używamy, jeżeli chcemy by nasi uczniowie czuli się bezpiecznie i dobrze w grupie, potrafili myśleć twórczo, dzielili się swoimi doświadczeniami, byli aktywni i chętni do pracy, potrafili negocjować
i współpracować.
Metod tworzenia i definiowania pojęć używamy , jeżeli chcemy by uczniowie rozumieli podstawowe pojęcia, wyodrębniali cechy istotne
i nieistotne, potrafili analizować i klasyfikować, negocjować i przyjmować różne punkty myślenia oraz potrafili definiować pojęcia i zasady.
Metod hierarchizacji używamy wtedy, gdy chcemy by nasi uczniowie potrafili analizować i klasyfikować, porządkować w relacji wyższości
i niższości.
Metod twórczego rozwiązywania problemów, używamy gdy chcemy, by nasi uczniowie potrafili dyskutować, myśleć krytycznie, łączyć wiedzę
z doświadczeniem, wyrażać własne poglądy, myśleć twórczo
i rozwiązywać problemy.
Metod pracy we współpracy używamy, jeżeli chcemy ,by uczniowie potrafili samodzielnie zdobywać wiedzę, współpracować ze sobą, akceptować różnice indywidualne, sprawnie komunikować się
i negocjować, pracować w grupie i z grupą.
Metod ewaluacyjnych używamy, gdy chcemy by uczniowie potrafili oceniać siebie i innych, umieli wyszukiwać słabe i mocne strony postaci, sytuacji, potrafili przyjmować i wyrażać krytykę oraz pochwałę.

Literatura:
1.,,Aktywizujące Metody i Techniki w Edukacji Wczesnoszkolnej”, Jadwiga Krzyżewska, cz. I i II,AU OMEGA, Suwałki 1998,
2.,,Sztuka nauczania - czynności nauczyciela” pod redakcją Krzysztofa Kruszewskiego, WSiP Warszawa 1995.

---