T.P.L III dr Dolińska wykład 27.11.2009
HORMONY
Substancje chemiczne, wydzielane bezpośrednio do krwioobiegu przez gruczoły wewnątrzwydzielnicze (bezprzewodowe) i wywierające specyficzne działanie pobudzające lub hamujące z dala od miejsca swego powstania na komórki, tkanki lub narządy.
Wytwarzane przez organizm, związki niezbędnie dla procesów materii, których zadaniem jest koordynowanie procesów chemicznych zachodzących w komórkach np. insulina, testosteron.
Mechanizm uwalniania:
Podstawowy (toniczny) - wydzielanie regulowane jest tonicznymi wpływami ze strony podwzgórza. Ten typ uwalniania przeważa u mężczyzn.
Pulsacyjny - (epizodyczny) - rytmiczne wydzielanie małych ilości hormonu z określoną częstotliwością i amplitudą.
Cykliczny - charakterystyczny dla kobiet, jest wynikiem pulsacyjnego wydzielania GnRH.
Zastosowanie substancji hormonalnych.
W leczeniu substytucyjnym - przy braku lub niedoborze w ustroju odpowiedniego hormonu.
Wykorzystanie innych działan leczniczych, często nieswoistych np. prolaktyna - reguluje 300 efektów metabolicznych w naszym ustroju.
Do celów diagnostycznych.
Położenie głównych gruczołów dokrewnych wydzielania wewnętrznego.
Podwzgórze
Przysadka
Szyszynka
Tarczyca
Przytarczyce
Trzustka
Nadnercza
Jajniki
Jądra
PODWZGRZE:
Centrum koordynujące wydzielanie wewnętrzne.
Wydziela hormony
pobudzające - liberyjny
hamujące - statyny
Gonadoliberyna GnRH
Hormon wydzielany w podwzgórzu
Pobudza wydzielanie hormonów gonadotropowych (gonadotropiny) przez przysadkę:
Folitropina FSH
Lutropina LH
Prep. - Zyklomat - uwalnia gonadotropiny w sposób pulsacyjny, w określonych ilościach i w określonych odstępach czasu.
PRZYSADKA MÓZGOWA:
Jest zlokalizowana wewnątrz czaszki w okolicy kostnego zagłębienia tzw. siodło tureckie.
Jest ściśle i funkcjonalnie związana z częścią mózgu tj. podwzgórzem.
Prolaktyna PKL
Hormon zbudowany ze 198 aminokwasów o masie atomowej 23 kD.
Pobudza wzrost gruczołów piersiowych w ciąży i wywołuje laktację.
Działa także na gonady, komórki limfoidalne i wątrobą.
Synteza oraz gromadzenie tego hormonu odbywa się w komórkach laktotropowych przedniego płata przysadki.
Wydzielanie prolaktyny jest uzależnione od tonicznego hamowania przez wytwarzany w podwzgórzu inhibitor prolaktynowy.
Prolaktyna jest wydzielana pulsacyjnie w rytmie dobowym, a najwyższe stężenie osiąga w nocy.
Inhibitory wydzielania Prolaktyny:
Bromokryptyna
Pochodne alkaloidów sporyszu -ergokryptyna
Adrenokortykotropina ACTH
Hormon produkowany przez przysadkę mózgową, który pobudza syntezę glikokortykosteroidów (kortyzol), jak również w mniejszym stopniu aldosteronu, androgenów a nawet estrogenów produkowanych w nadnerczach.
TRZUSTKA:
Podstawowy hormon wydzielany przez trzustkę to insulina INS
Insulina:
Anaboliczny hormon peptydowy o działaniu ogólnoustrojowym, który odgrywa zasadniczą rolę przede wszystkim w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów.
Nazwa insulina (insula) tzn. wyspa, pochodzi od wysepek Langersansa trzustki, gdzie insulina jest produkowana.
Cząsteczka insuliny składa się z dwóch łańcuchów polipeptydowych A iB, które połączone są dwoma mostkami disiarczkowymi:
Łańcuch A - 21 reszt aminokwasowych
Łańcuch B - 30 reszt aminokwasowych
WŁACIWOŚCI TYCH SUBSTANCJI
Ulegają rozkładowi w przewodzie pokarmowym
Trudno przenikają przez błony komórkowe - duża masa cząsteczkowa
Wykazują znaczny, wątrobowy efekt pierwszego przejścia
Krótki czas półtrwania TRH = 0,97 min. PRL = 5 min
Bardzo duża aktywnośc biologiczna = hormony podwzgórza działają w mikrogramach, przysadki w miligramach.
POSTAC LEKU
Postać leku o spowolnionym i kontrolowanym uwalnianiu hormonów białkowo-peptydowych zapewnia:
Odpowiednie stężenie terapeutyczne hormonu w ustroju
Pozwala uniknąc przekroczenia dawki max. Przedawkowanie hormonów powoduje „paradoksalny” efekt hamujący podwzgórze - przysadka - gonady.
Zapobiega powstawaniu nowotworów.
Preparaty handlowe hormonów.
Roztwory donosowe:
Relefact TRH
Aerozole donosowe
Suprefact
Miacalcin Ach