FUNKCJA KONTROLNA

KONTROLA PARLAMENTARNA
SZEROKIE ZNACZENIE	WĄSKIE ZNACZENIE
Parlamentarny proces nadzoru i decydowania (względnie wpływania) o sposobie zachowania się innych organów, a szczególności rządu i administracji, przy możliwości bezpośredniego (większość parlamentarna) lub pośredniego (opozycja) stosowania określonych środków i sankcji w stosunku do tego zachowania się. Ma tu miejsce pewne zacieranie granic pomiędzy kontrolą a współdecydowaniem.	Te działania Parlamentu, które służą uzyskiwaniu informacji o działalności podmiotów kontrolowanych oraz przekazywaniu tym podmiotom poglądów, opinii i sugestii parlamentu.

KONTROLNE DZIAŁANIA PARLAMENTU
PŁASZCZYZNA PRAWNA	PŁASZCZYZNA POLITYCZNA
Obowiązki po stronie adresatów o charakterze przede wszystkim proceduralnym, np. obowiązek udzielania informacji,, zajęcia stanowiska.	Mają bardziej imperatywne skutki, zwłaszcza, gdy określone działania zostaną podjęte przez parlamentarną większość od której zależy dalsze istnienie rządu czy ministra. Należy tu rozróżnić działania kontrolne, które mogą być podejmowane przez większość izby czy komisji, od działań, które może samodzielnie podejmować mniejszość (opozycja) lub pojedynczy posłowie.

Wykonywanie funkcji kontrolnej należy wyłącznie do Sejmu. Jest to związane głównie z działalnością RM. Ma ona prawo sprawowania kontroli tylko w zakresie określonym przepisami konstytucji i ustaw. Konkretne uprawnienia i instrumenty kontroli sejmowej zawsze muszą znajdować podstawę prawną i to o randze przynajmniej ustawowej.

Wyróżniamy:

-- ogólne instrumenty kontroli sejmowej (mogą być wykorzystywane przez izbę czy komisje w ramach realizacji funkcji kontrolnej)

-- szczegółowe procedury kontrolne o odrębnym charakterze.

PRAWO ŻĄDANIA INFORMACJI

Jest podstawowym instrumentem kontroli sejmowej. Nie wynika ono z obecnych postanowień konstytucyjnych, ale z samej istoty funkcji kontrolnej.

Prawo to odnosi się do:

-- ministrów

-- kierowników naczelnych organów administracji rządowej

-- kierowników innych urzędów administracji państwowej

i zobowiązuje ich do:

-- przedstawiania sprawozdań

-- udzielania informacji

-- uczestniczenia w posiedzeniach komisji

Poza tym rząd (lub odpowiedni minister) jest zobowiązany do regularnego przedstawiania sprawozdań i informacji w określonym zakresie.

PRAWO ŻĄDANIA WYSŁUCHANIA

Na szczeblu komisji sejmowych przyjmuje postać dezyderatów i opinii.

DEZYDERAT - uchwała komisji zawierająca postulaty w określonej sprawie. Kierowana jest do:

-- RM

-- członków RM

-- NIK

-- prezesa NBP

-- Głównego Inspektora Pracy

Adresat nie ma obowiązku wykonania postulatów w nim zawartych, ale musi zająć wobec nich stanowisko w ciągu 30 dni. Odpowiedź jest rozpatrywana przez komisję. W przypadku uznania jej za niezadowalającą lub oddaną po terminie komisja może ponowić dezyderat lub przedstawić Sejmowi propozycję podjęcia uchwały.

OPINIA - zawiera stanowisko w określonej sprawie. Można ją kierować do wszystkich centralnych organów i instytucji w systemie administracji rządowej. Adresat musi zająć stanowisko w ciągu 30 dni

REZOLUCJA - może być uchwalona przez Sejm zgromadzony na posiedzeniu plenarnym. Zawiera wezwanie określonego organu państwowego po podjęcia wskazanego w rezolucji jednorazowego działania. Nie ma ona charakteru prawnie wiążącego

Realizacja ogólnych instrumentów kontroli sejmowej przebiega w oparciu o plany pracy komisji sejmowych i przy stałym działaniu z odpowiednimi jednostkami organizacyjnymi Najwyższej Izby Kontroli (NIK).

Efektem kontroli może być uruchomienie procedur związanych z odpowiedzialnością podmiotów kontrolowanych, a więc w pierwszym rzędzie:

-- wotum nieufności

-- wotum zaufania

-- możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej

SZCZEGÓLNE PROCEDURY KONTROLNE:

1. tworzenie komisji śledczych

Komisje śledcze są tworzone, gdy zbadanie określonej sprawy wymaga szczególnie wnikliwego ustalenia stanu faktycznego.

KŚ powołuje Sejm zawsze, kiedy zaistnieje taka potrzeba. Ustala on zarazem zakres działania komisji - może ona obejmować każdą sprawę. Sprawa ta musi być określona w sposób precyzyjny zarówno z zakresu przedmiotowego jak i czasowego.

W skład KŚ może wchodzić maksymalnie 11 członków. Skład ten powinien być odzwierciedleniem reprezentacji w Sejmie klubów i kół poselskich, mających swoich przedstawicieli w Klubie Seniorów.

Osoba wezwana na komisję ma obowiązek stawić się przed nią i złożyć zeznanie.

Na koniec KŚ przedstawia sprawozdanie ze swojej działalności marszałkowi Sejmu, który udostępnia je posłom. Sprawozdanie to jest przedmiotem debaty plenarnej.

KŚ może również wystąpić z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności przed TS osób, które takiej odpowiedzialności podlegają.

2. procedury interpelacyjne

Procedura interpelacji i zapytań jest bezpośrednio dostępna dla opozycji.

Są to indywidualne wystąpienia poselskie, zwierające pytania na tle określonego stanu faktycznego. Mogą one być kierowane do premiera i poszczególnych członków RM. Na pytania te należy udzielić odpowiedzi w odgórnie ustalonym terminie.

Wyróżniamy 4 procedury w tym zakresie:

• Interpelacje - składane są w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityką państwa. I. składana jest na piśmie i przez marszałka sejmu przekazywana ministrowi, który jest jej adresatem. Odpowiedź musi zostać udzielona na piśmie w ciągu 21 dni (Sejm musi znać jej treść). Jeśli odpowiedź jest niewystarczająca lub wydana po terminie, to to interpelant musi zwrócić się do marszałka Sejmu o wystąpienie do interpelowanego o złożenie w ciągu 21 dni dodatkowych wyjaśnień na piśmie. Nie prowadzi się debat na posiedzeniu Sejmu na temat odpowiedzi na interpelację.

• Informacje bieżące - każdy klub poselski lub grupa co najmniej 15 posłów ma prawo zwrócenia się do o przedstawienie przez członka RM na posiedzeniu Sejmu takiej informacji w określonej sprawie. O uwzględnieniu tego wniosku rozstrzyga Prezydium Sejmu po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. Jeśli Prezydium Sejmu nie uzyska jednomyślności, rozstrzygnięcia dokonuje Sejm. Rozpatrzenie informacji bieżącej odbywa się na posiedzeniu Sejmu i obejmuje m. in. wystąpienia poselskie w sprawie informacji.

• Zapytania - dotyczą spraw o charakterze jednostkowym i składane są na piśmie. Odpowiedź jest udzielana na piśmie, w ciągu 21 dni. Nie może być ono przedmiotem debaty sejmowej.

• Pytania w sprawach bieżących - formułowane są ustnie na każdym posiedzeniu Sejmu i wymagają bezpośredniej odpowiedzi, która udzielana jest ustnie, na posiedzeniu Sejmu. O zamiarze zgłoszenia pytania poseł informuje Prezydium Sejmu 12 godzin przed rozpoczęciem posiedzenia. Ustala ono, które pytania zostaną postawione. W teraźniejszych czasach SA one najbardziej atrakcyjne la opozycji.

3. Wykonanie ustawy budżetowej

Jest co roku kontrolowane przez Sejm w specjalnej procedurze.

RM ma obowiązek przedłożyć Sejmowi w terminie 5 m - cy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej razem z informacją o stanie zadłużenia państwa. Sejm musi rozpatrzyć to sprawozdanie w ciągu 90 dni.

Dalsza procedura jest taka sama jak przy projekcie ustawy budżetowej.

Wraz ze sprawozdaniem rządu do Sejmu wpływają też 2 dokumenty NIK:

-- analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej

-- opinia w przedmiocie o absolutorium dla RM

Na tej podstawie oraz w oparciu o stanowisko Komisji Finansów Publicznych Sejm podejmuje uchwałę w przedmiocie o absolutorium dla rządu.

Absolutorium to pozytywne rozpatrzenie wykonania przez RM ustawy budżetowej w minionym roku budżetowym. Szerzej mówiąc jest to polityczna ocena całokształtu działalności rządu.

L. Garlicki - Parlament. Funkcja kontrolna

4

---