Temat: Koordynacja działalności gospodarczej - organizacja, konkurencja, rynek, elementy rynku.
Stosunki ekonomiczne.
Znaczenie, istota przymusu ekonomicznego.
Formy konkurencji i ich ograniczenia.
Pojęcie i funkcje rynku.
Planowanie i programowanie działań gospodarczych.
Interwencjonalizm państwowy.
Istnieją 2 skrajne systemy (modele) alokacji zasobów gospodarczych: system administracyjny i system rynkowy. I rzeczywiście funkcjonujące systemy maja charakter mieszany chociaż zazwyczaj z przewagą elementów gry rynkowej.
AD1.Stosunki społeczne które zawiązują się w procesie gospodarki i powstają za pośrednictwem przedmiotów materialnych służących do zaspokojenia potrzeb (za pośrednictwem środków produkcji lub dóbr konsumpcyjnych) nazywamy stosunkami ekonomicznymi.
człowiek-> rzecz-> człowiek
Stosunek ekonomiczny dzielimy :
Stosunki produkcji czyli te które powstają w czasie sprzedaży. Stosunki produkcji są rezultatem społecznego charakteru pracy, rezultatem tego, ze w procesie produkcji istnieje kooperacja i podział pracy między ludźmi.
Stosunki dystrybucyjne zależą od stosunku produkcji. Sposób w jaki odbywa się podział produktów w społeczeństwie, jest określony przez sposób w jaki ludzie biorą udział w społecznym procesie produkcji.
AD2. Istota przymusu ekonomicznego polega na konieczności dostosowania się do czegoś po to aby osiągnąć jakiś cel. Podmioty gospodarcze działające w gospodarce konkurencyjnej muszą dostosować się do sytuacji jaka panuje w ich otoczeniu. Przedsiębiorstwa muszą wypracować odpowiednio wysoką nadwyżkę ekonomiczną która pozwoli na ekspansję i skuteczną obronę przed działaniami konkurentów. To właśnie działanie konkurencji stanowi niejako mechanizm działania przymusu ekonomicznego. Jest to przymus proefektywnościowy co oznacza konieczność osiągania wysokiej efektywności przedsiębiorstwa. Konkurencja jest to rywalizacja na z góry określonych zasadach pomiędzy podmiotami gospodarczymi.
AD3. W teorii konkurencji wyróżnia się zazwyczaj 4 rodzaje konkurencji czyli 4 rodzaje rynków: konkurencja doskonała, monopol pełny, konkurencja monopolistyczna, oligopol.
Konkurencja doskonała - dostawcy liczni, identyczne produkty, producenci nie mają wpływu na cenę - cena jest wynikiem gry rynkowej, brak jest barier wejścia i wyjścia z rynku, sprzedaż odbywa się na zorganizowanych rynkach lub na giełdach np.: sprzedaż płodów rolnych na giełdzie towarowej lub sprzedaż akcji na giełdzie papierów wartościowych
Konkurencja monopolistyczna jest najbliższa konkurencji doskonałej, jest wielu sprzedawców i wielu kupujących, produkty są zróżnicowane ale będące bliskimi substytutami (zamiennikami), stopień kontroli cen jest znaczny na takim rynku, brak barier wejścia i wyjścia, można konkurować jakością, promocjami, reklamą np.: handel detaliczny, pasta do zębów, proszki do prania
Oligopol - jest kilku producentów sprzedawców, produkty są zróżnicowane, stopień kontroli ceny jest znaczący, istnieją bariery wejścia i wyjścia z rynku najczęściej ekonomiczne np.: producenci samochodów, stali, aluminium. Oligopol który ma 2 producentów nazywa się duopol.
Monopol pełny - jest jeden producent, sprzedawca, produkt nie posiadający substytutu jest jeden stopień kontroli cen jest ogromny, bariery wejścia na rynek: bariera ekonomiczna, prawno - administracyjna, techniczna, metoda konkurencji public Relations( za pomocą reklamy)np.: usługi komunalne, koleje, dostarczania energii elektronicznej
Podział konkurencji ze względu na miejsce jej zachodzenia:
Konkurencja wewnątrzgałęziowa
Konkurencja międzygałęziowa
Założenia konkurencji wewnątrzgałęziowej: konkurencja doskonała, produkt jest jednorodny, cena jest danym zewnętrznym czynnikiem przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwa w celu zwiększenia zysków nadzwyczajnych muszą obniżać koszty produkcji przez wprowadzenie postępu technicznego. Formy które produkt taniej niż inne przy danej cenie osiągają zysk nadzwyczajny. Skutki konkurencji wewnątrzgałęziowej są następujące:
Wdrążanie postępu technicznego
Wypieranie przedsiębiorstw słabszych przez silne ekonomicznie
Proces konkurencji i centralizacji kapitału prowadzące do konkurencji produkcji.
Konkurencja międzygałęziowa toczy się o zysk przeciętny. W konkurencji międzygałęziowej istnieje ciągły ruch kapitału i jego przeznaczenie z gałęzi mniej zyskownych do bardziej zyskownych. Pod wpływem konkurencji przy istnieniu całkowitej swobody przepływów oraz idealnej ruchliwości kapitału i pracy różne stopy zysku wyróżniają się tworząc ogólną stopę zysku.
Pomimo rywalizacji pomiędzy przedsiębiorstwami dochodzi do świadomego ograniczenia konkurencji. Najbardziej znanymi formami są: kartel, syndykat, trust, koncern, konglomerat, konsorcjum.
AD4. Rynek jest to całokształt relacji zachodzących pomiędzy podmiotami gospodarczymi na tle wymiany towarów np.: dobro, usługa.
Trzy warunki istnienia rynku:
Istnienie wymiany
Istnienie podmiotów gospodarczych
Istnienie relacji poziomych pomiędzy podmiotami gospodarczymi
Skala gospodarowania
Rynek lokalny
Rynek regionalny
Rynek krajowy
Rynek światowy
Kryteria według przedmiotu obrotu: rynek mięsa, rynek drobiu, rynek ubezpieczeń itp.
Kryteria według ogniwa kanału rynku: rynek zbytu, rynek skupu, rynek hurtowy, rynek detaliczny.
Funkcje rynku: informacyjna, efektywnościowa, uzyskanie stanu zbliżonego do równowagi rynkowej.
AD5. Planowanie jest to zespół czynności mających na celu wyznaczenie działań które powinny doprowadzić do uzyskania zmienionych standardów w przyszłości. Czynność polega na doborze środków nazywa się programowaniem, dobrany zaś zestaw środków do realizacji celów nazywa się programem.
AD6. Interwencjonalizm państwowy - wszelka ingerencja państwa, przebieg procesu gospodarczego.