EPIKUR
Życiorys
Epikur (341-271p.n.e) urodził się na wyspie Samos. Jego krewni pochodzili z Aten, gdzie przeniósł się i zamieszkał w wieku lat 18. W 306r, po powrocie do Aten, w pobliżu Bramy Dipylońskiej, założył szkołę w ogrodzie (stąd nazwa Ogród Epikura), którą zarządzał aż do śmierci. Tam właśnie zaczął wykładać soje nauki i zbierać dookoła siebie uczniów. Poza nauczaniem pozostałą część życia poświęcił pilnemu pisaniu, które uczyniło go jednym z najbardziej cenionych pisarzy starożytności.
Epikur był bardzo płodnym pisarzem, jego dzieła były bardzo liczne i różnorodnej treści. Większość jego poglądów zawarta jest w 3 dziełach, tzw. Listach, a są to:
List do Herodota-o świecie fizycznym, spostrzeżeniach życiowych, życiu
List do Pytoklesa- o astronomii i meteorologii
List do Monoikeusa- o zagadnieniach etycznych
Swe poglądy zawarł również w 300 napisanych księgach, w „Głównych myślach” i w „Zasadach Epikura”. Zachowało się ok.40 ksiąg o naturze-reszta zaginęła.
Epikur przed założeniem Szkoły Epikurejskiej, przed wykształceniem swojej własnej filozofii, słuchał filozofów wielu różnych kierunków m.in.:
Atomizm poznał przez Nauzyfanesa
Poglądy sceptyczne przez Pirrona
Hedonistyczną etykę i sensualistyczną logikę przejął od cyrenaików
Wiele teorii z zakresu filozofii przyrody zapożyczył z dawnej filozofii
Wszystkim tym poglądom nadał nowy odcień i nowy sens życiowy.
Epikur był człowiekiem o charakterze szlachetnym, wysokim poziomie moralnym i prowadził dosyć prosty tryb życia. Jego urok osobisty, jego miłe i przyjazne usposobienie, liberalny charakter jego etyki pozwoliły mu zebrać dookoła siebie wielu bezpośrednich zwolenników. Oni właśnie zapewnili żywotność i przetrwanie szkoły epikurejskiej, której udało się wytrzymać napaści ze strony innych kierunków filozoficznych, a w późniejszych czasach i chrześcijaństwa.
Epikur mógł poszczycić się tym, że był prawie zupełnym samoukiem i całą zdobytą wiedzę zawdzięczał swojej ciężkiej pracy. Styl jego pism był pozbawiony polotu oraz wykazywał pogardę dla wyższych form wykształcenia. W wielu jego dziełach można doszukać się wielu sprzeczności naukowych, co pozwala nam stwierdzić, że jego wczesna edukacja nie była zbyt gruntowna.
Nasza wiedza o Epikurze opiera się głównie na relacjach Diogenesa z Laerty, Cycerona, Seneki i Plutarcha, a naukę epikurejską szczegółowo wykładał Lukrecjusz.
Budowa wszechświata
Epikur opierając się na filozofii Demokryta i jego mechanistycznym i atomistycznym systemie, uważał, że nie ma miejsca na moralne rządy światem czy też życie pośmiertne. Według Epikura, jeśli mamy być szczęśliwi potrzebujemy naukowego dowodu, że bezzasadne jest to, co podaje religia. Nie istnieje nic poza ciałami i pustą przestrzenią.
Filozofię Epikura na temat budowy świata, wszechświata, przyrody można najogólniej przedstawić za pomocą jego 10 tez:
Pierwsza teza to podstawowa teza, która stawia epikureizm w opozycji do platonizmu, chrześcijaństwa, kartezjanizmu i każdej innej wersji dualizmu ducha i materii. Brzmi ona, że wszechświat składa się z materii i próżni. Dusza i ciało są dwiema materiami; stanowią dwa rodzaje atomów, które oddziaływują na siebie wzajemnie. Dusza ma charakter cielesny, tzn. jest rozprowadzona po całym ciele na podobieństwo ciepła, w wyniku czego jest w ruchu, a wynikiem ruchu jest życie i świadomość. Epikur twierdził, że dusza składa się z różnych materii na podstawie, czego tłumaczył różnorodność funkcji psychicznych; uważał, że:
Jedna materia jest przyczyną spokoju
Druga ruchu
Trzecia ciepła podtrzymującego życie
Czwarta czynności psychicznych
Dusza jest zniszczalna, ze śmiercią kończy się jej istnienie. Wiara w nieśmiertelność jest złudzeniem, śmierć jest końcem zmysłowego odczuwania.
Materia(ciało) składa się z niezniszczalnych, niepodzielnych cząstek (atomów), które różnią się wielkością i kształtem, a z których składa się wszystko, co istnieje.
W trzeciej tezie Epikur odrzucił myśl, że atomy mają tylko i wyłącznie naturalną tendencję do spadania pionowego, co daje wyraz ich ciężkości. Epikur twierdził, że atomy mają również cechy samorzutnego zbaczania od pionu- odchyleń, których efektem są całkowicie przypadkowe poruszenia. Gdyby jednak wszystkie atomy spadały równomiernie, w tym samym kierunku, to ich układ nie ulegałby zmianie. Według Epikura jego teoria samorzutnego odchylania się atomów wystarczy by wytłumaczyć całą różnorodność świata i jego dziejów. Atomy i ich ruchy są wiec tym, co wyznacza wszystkie zdarzenia.
Żaden atom nie został powołany do istnienia przez boską, ani jakąkolwiek inną moc.
Wszechświat jest wieczny i nieskończenie rozciągły.
Nasz świat jest tylko jednym z wielu i kiedyś ulegnie zniszczeniu.
Podstawą życia jest skupienie szczególnie gładkich i delikatnych atomów, tworzących ciało i umysł, istoty całkowicie naturalnej, której śmierć oznacza nieodwracalne zniszczenie osoby.
Epikur nie był ateistą. Uważał, ze bogowie istnieją, że są wieczni, niezniszczalni i szczęśliwi, ale żyją w pozaświatach, w błogim spokoju. Uważał, że nie ingerują oni w świat i dlatego nie należy się ich lękać, ani niczego od nich oczekiwać. Nauka Epikura pozwalała się uwolnić człowiekowi od jednego z jego najgorszych lęków tj. strachem przed bogami.
Ta teza uwalniała człowieka od kolejnej rzeczy go unieszczęśliwiającej- od obawy przed śmiercią. Śmierć dla człowieka jest, bowiem niczym. „Największe zło- śmierć, nie dotyka nas ani trochę, gdyż póki jesteśmy, nie ma śmierci, a odkąd jest śmierć nie ma nas”
Dobre życie polega na uprzejmości wobec innych i przyjaźni z nimi, a także na umiarkowaniu. Kiedy nic nie jest zakazane to ten, który temperuje swoje pragnienia i mniej pragnie może liczyć na szczęście.
Teoria poznania
Epikur by bronić swój system i poglądy przed sceptykami, musiał wyjaśnić, jak umysł mógł poznać naturę rzeczy. Ażeby to zrobić, musiał rozwiązać teorię poznania- tzw. teorię wiedzy. Epikur zajął w tej sprawie stanowisko sensualistyczne, tj. był zdania, że przez wrażenia zmysłowe i tylko przez nie można poznawać i znaleźć prawdę. Wrażenia zmysłowe są zarówno sprawdzianem prawdy jak i dobra i zła.
Według Epikura:
Wrażenia zmysłowe są tym, czym są, odtwarzają rzeczywistość taką, jaka jest i nie można ich poddawać wątpliwości. Wrażenia te nacechowane są jasnością i dają poczucie oczywistości.
Cała dziedzina myśli wywodzi się z doświadczenia zmysłowego. Powtarzanie się tych samych wrażeń powoduje powstanie utrwalonego w pamięci obrazu, który nazywamy pojęciem.
Z pojęć rodzą się sądy. Prawdziwe zaś są te sądy, które odpowiadają zewnętrznemu światu.
Ale nasuwało się pytanie. Które sądy są prawdziwe? Jak rozwiązać problem ulegania błędom i złudzeniom? Przecież jeden i ten sam rzeczywisty przedmiot mógł wywołać zupełnie inne wrażenia. Aby wyjaśnić ten problem Epikur powołuje się na Demokryta i wyjaśnia to tak:
Wrażenia zmysłowe powstają dzięki temu, że na organy zmysłowe działają miniaturowe kopie czy też wizerunki przedmiotów zewnętrznych nieustannie przez nie rozrzucane.
Jeżeli wizerunki tych przedmiotów zewnętrznych docierają do świadomości w stanie nienaruszonym to otrzymujemy wierne i prawdziwe obrazy rzeczywiste.
Jeśli jednak „po drodze” coś tym wizerunkom się przydarzy np. na skutek:
Zderzenia się tych wizerunków-„podobizn”
Jeśli zmieniają się one w drodze
Jeśli narządy zmysłowe, ze względu na swą budowę, nie przepuszczają wszystkich wizerunków- podobizn
To dają nam obrazy fałszywe.
Dalej Epikur nie posuwa swych rozważań.