20 Ekonomia (18.06.2011 r.)
Temat: rachunek dochodu narodowego wzrost gospodarczy
Pytania między 10 - 12 egzamin
System rachunkow dochodu nardowego (SNA) zawiera podstawowe mierniki obrazujące całokształt gospodarki narodowej opracowane wedlug ONZ. Na system rachunkow narodowych sklada się zbior wzajemnie ze soba powiazanych rachunkow makroekonomicznych dających w miare kompletny obraz gospodarki. Produkt krajowy brutto jest to miara produkcji wytworzonej w ciagu roku przez czynniki wytworcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem produkt krajowy brutto jest glowna kategoria w systemie rachunkow narodowych i obrazuje koncowy rezultat działalności wszystkich podmiotow gospodarczych. Polska Klasyfikacja Dzialalności jest klasyfikacja obejmujaca piec poziomow, systematyzujących wszystkie rodzaje działalność występujące w gospodarce narodowej od poziomu najbardziej ogolnego do najbardziej szzegolowego. PKD przewiduje podzial na sekcje, (podsekcje - poziom posredni), dzialy, grupy, klasy i podklasy.
Produkt krajowy brutto mierzy wartość produkcji wytworzonej w kraju. Zaklada się, że przedmiotem rozważań jest gospodarka zamknięta Mierzac PKB nie określa się zasobu dóbr. Dobra i usługi sa wytwarzane i zuzywane w sposób ciągły. PKB jest miara całkowitego strumienia dóbr i usług w okresie jednego roku. Istnieją 3 metody pomiaru PKB: pomiar wielkości produkcji, pomiar wielkości dochodu, pomiar wielkości wydatkow.
1) Przedsiebiorca, aby produkować dobra i usługi nabywaja usługi czynników wytwórczych sprzedane przez gospodarstwa domowe, ale równocześnie kupuja np. surowce i maszyny od innych przedsiębiorstw. W rachunku dochodu narodowego licząc PKB należy uwzględnić wyłącznie dobra i usługi fiskalne nie wolno wyliczac dobr pośrednich. Dobra finalne - sa to dobra nabyte przez ostatecznego zuytkownika niezależnie od tego czy to będą dobra konsumpcyjne czy kapitalowe dobra dobra pośrednie sa to dobra czesciowo przetworzone które stanowia naklad w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach np. maka do wypieku chleba. Aby ustalając PKB uniknąć podwojnego liczenia i wyeliminowac z rachunku dobra pośrednie nalicza się tylko wartość dodaną. Wartosc dodana jest to przyrost wartości dobr w wyniku danego procesu produkcji. Wartość dodatnia oblicza się poprzez odjecie od wartości dobr wyprodukowanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztow rzeczowych nakładów czynnikow wytwórczych zuzytych do produkcji tych dobr.
2)a) W calej gospodarce wartość dodana brutto, laczie z amortyzacja oblicza się jako roznice pomiedzy produkcja globalna dobr i usług a wartością zuzycia pośredniego.
PKB = Produkcja globalna - wartość zuzycia pośredniego
Produkcja globalna rowna jest sumie produkcji globalnej produktow ( dobr i usług) wszystkich sekcji gospodarki narodowej ( lub wszystkich sektorow instytucjonalnych). Zuzycie pośrednie - obejmuje wartość zuzytych materiałów netto lacznie z paliwamikosztami podrozy. PKB to suma wartości dodanej brutto w procesie produkcji w ciagu roku.
b) pomiar wielkości dochodow to taki sposób liczenia wielkości produktow wytworzonego w gospodarce, w którym uwzglednia się wszystkie podmioty działające w ramach tej gospodarki. Wartość pieniezna wyprodukowanych dobr i usług rowna kosztom ich produkcji plus zysk. Wszystkie koszty produkcji przedstawiaja dochody właścicieli czynnikow wytwórczych. Sa to płatności za usługi pracy, ziemi i kapitalu. Naleza do nich miedzy innymi:
- wynagrodzenia za prace
- dochody właścicieli kapitałów
- zyski zatrzymane w przedsiębiorstwie
- dochody z oprocentowania kapitalu netto. Uwaga! Tylko dochody otrzymane w zamian za produkcje dobr i usług liczone sa do PKB transfery stanowia tez doschod dla określonych podmiotow ale nie sa płatnościami za usługi czynnikow wytwórczych i dlatego nie sa wliczane do PKB. PKB to suma doczodow czynnikow wytwórczych wraz z zyskami przedsieborstw.
3) dobra i usługi wytworzone w w ciagu roku musza być sprzedane lub dodaene do zapasow. Wydatki ponosza gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rzad danego kraju. Gospodarstwa domowe kupuja dobra konsumpcyjne C, przesiebiorstwa nabywaja dobra inwestycyjne I, rzad dokonuje wydatkow rzadowych G. Wydatki gospodarstw domowych to zakupy wszystkich dobr i usług konsumpcyjnych. Wydatki inwestycyjne to zakup maszyn urządzeń jak również wydatki na zmiane zapasow utrzymywanych przez firmy (materialy i półfabrykaty oraz wyroby gotowe). Wydatki rzadowe obejmuja zakupy dokonywane przez administracje panstwowa sady wojsko policje oświatę slzbe zdrowia jak i wydatki osobowe na place w administracji panstwoej. W gospodarce zamknietej zachodzi nastepujaca równość PKB = C + I + G natomiast w gospodarce otwartej PKB = C + I + G + NEx gdzie NEx nadwyzka eksportu nad importem.
Produkt narodowy brutto jest to miernik całkowitych dochodow osiągnięty przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. Jest to kategoria rachunku dochodu narodowego zwiazana z gospodarka otwarta. Jeżeli rozpatruje się gospodarke otwarta i do modelu gospodarki wprowadza się handel zagraniczny to należy wziąć pod uwage transakcje zawierane miedzy danym krajem i zagranica występują one w postaci importu i eksportu dobr i usług oraz transferow dochodow z własności za granica eksprt netto jest elementem składowym PKB. Jeżeli natomiast do PKB doda się wartość dochodow netto z własności z zagranica.
PNB w ujeciunominalnym mierzy się w cenach bieżących co powoduje ze zawiera on w sobie efekty zmian poziomu cen dobr i usług w roku w którym były one wyprodukowane. PNB w ujeciu realnym mierzy się w cenac stalych, czyli w cenach istniejących w pewnym okresie, nazywanym roiem istniejach w pewnym okresie nazywanym rokiem bazowym lub podstawowym. Deflator to wskaźnik odzwierciedlajacy zmiany cen wszystkich dobr i usług wyprodukowanych w danym roku, wchodzących w sklad PNB
Nominalny PNB (ceny bieżace)
Deflator PNB =---------------------------------------------------------------------
Relany PNB (ceny stałe)
Wzrost gospodarczy oznacza zwiekszenie ilości dobr i usług w danej gospodarce. Wzrost gospodarczy odnozi się zatem do zmian ilościowych, zakładając przy tym że podstawowe wielkości gospodarcze charakteryzuja się długofalowym trendem. Rozwoj gospodarczy jest pojeciem szerszym od wzrostu. Obejmuje oprocz zmian ilościowych takich jak zmiany poziomu produkcji konsumpcji zatrudnienia inwestycji także zmiany jakoscowewplywajace na poziom zycia obywateli danego kraju. Mierniki wzrostu gospodarczego: stopa wzrostu PKB lub PNB, PKB na 1 mieszkanca (per capita)
System rachunku dochodowego zawiera podstawowe mierniki obejmujące całokształt całości działalności gospodarki narodowej opracowana według ONZ na system rachunków narodowych składa się zbiór wzajemnie ze sobą powiazanych rachunków dających w miarę kompletnych obraz gospodarki narodowej
Produkt krajowy bruto pkb - jest miarą produkcji wytworzonej w ciagu roku przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju niezależnie kto jest ich wytwórca
produkt krajowy brutto jest główną katygoerią systemie rachunków
Sposoby pomiaru produktu brutto
produkt krajowy brutto mierzy wartość produkcji wytworzonej w kraju zakłada się ze przedmiotem jest gospodarka zamknięta mierząc pkb nie okresla się zasobów dóbr dobra i usługi wytw i zurz
3 metody
pomiar wielkości produkcji - w rachunku dochodu narodowego licząc pkb należy uwzględnicz wyłącznie dobra i usługi finalne niwolno wliczać dóbr pośrednich
pomiar wielkości dochodów - pkb = produkcja globalna - wartość zurzycia pośredniego - uwzględnia się dane dochodów podmiotów gospodarczych
pomiar wielkości wydatków - wydatki ponoszą gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa i rząd
Dobra finalne - są to dobra nabyte przez użytkownika ostatecznego
dobra pośrednie - są to dobra częściowo przetworzone stanowia nakład w produkcji
Aby ustalić pkb uniknąć podwójnego liczenia i wyleminować z rachunków dobra pośrednie nalicza się dobra dodane
Wartość dodana - przyrost dóbr w wyniku produkcji oblicza się odejmu jąć od końcowego produktu od kosztów poniesionych na niego
Produkcja globalna równa jest suma produkcji globalnej produktów
Pkb to suma wartości dodane brutto produkcji
wartość pieniężna dób i usług równa się ich kosztom produkcji plus zysk
są to płatności
- wynagrodzenie
- dochody właściciela kapitału
zyski zatrzymane w przedsiębiorstwie
- - dochody z oprocentowania
Pkb to suma dochodów czynników wytwórczych wraz z zyskami przedsiębiorstw
wydatki gospodarstw domowych - zakupy dubr i usług
wydatki inwestycyjne - zakup materiałów maszyn
wydatki rządowe - administracja i policja itd. wydatki
w gospodarce zamkniętej zachodzi następująca równości :
pkb = c + I + G
natomiast w gospodarce otwartej
pkb C+ I + G + NEx
gdzie NEx = nadwyżka eksportu nad importem
produkt narodowy brutto - jest to miernik całkowity dochodów osiągnięty przez obywateli danego kraju , produkt krajowy brutto to czynniki wytworzone na terenie kraju zamieszkania mieszka się w angli ale pracujemy na PNB czyli na swój kraj
jeżeli natomiast do pkb doda się dochód netto to powstaje produkt narodowy brutto
PNB = PKB+ Dn
portfelowe inwestycje - kupujemy obligacje czy akcje z wolnych środów pieniężnych nie buduję fabryk
PNb w ujęciu nominalnym i realnym
PNB w nominalnym - mierzymy w cenach bieżących co powoduje że zawiera w sobie zmiany poziomu cen wywołanej inflacją , ceny bierżące są to ceny danego dobra wyprodukowanego w tym roku ich produkcji
PNB realny mierzy się w cenach stałych w cenach istniejących w pewnym okresle nazywanym rokiem bazowym lub podstawowym to że eliminuje się skutki inflacji z obliczeń
Delator - wskaźnik korygujący w cenach nominalnych podzielnych prze ceny stałe
Pojęcie rozwoju gospodarczego i rozwoju
Wzrost gospodarczy - zwiekrzenie dóbr i usług w danej gospodarce i charakteryzują się jakimś trendem długotrwałym
Rozwój gospodarczy - jest pojęciem zewnętrznym od wzrostu obejmuje oprócz zmian ilościowych takich jak zmiany poziomu produkcji konsumpcji zatrudnienia inwestycji także obywateli danego kraju
Miernik wzrostu gospodarczego
- stopa wzrostu PKB lub PNB
- PKB na 1 mieszkanica
Pieniądz bankowość i polityka pieniężna
Pieniądz - jest to powszechnie akceptowany towar za pomoca którego dokonuje się płatności za dostarczone dobra lub usługi Lu dokon uje się spłaty zobowiązań
Wcześniej były kruszce inne rzeczy teraz jest to papier jego wartości wynika z tego że jakoś państwo nadało mu wartość jako srodek zapłaty , występuje też pieniądz bez gotówkowy np. karty kredytowe
Siła nabywcza ile dóbr i usług mogę nabyć za dana jednostkę pieniężna za dany pieniądz ilość
owczego zależy siła nabywcza
- strumienia nie zaoszczędzony dochody
- wartość dóbr i usług
Pieniądz występuje w róznych formach (gotówkowej, bezgotówkowej) i ma różny stopień płynności płynność oznacza…
POPYT NA PIENIĄDZ I KRZYWA POPYTU NA PIENIĄDZ
Na wielkość zasobu pieniądza, jaki ludzie pragną posiadać wpływają 3 motywy
- motyw transakcyjny aby robić zakupy i regulować płatności
-motyw ostrożności aby posiadać pieniądze w razie zdarzeń losowych
Motyw spekulacyjny aby mieć pieniądze na sfinalizowanie bardzo korzystnej niespodziewanej transakcji
Wielkosc zgłaszanego popytu na pieniadz zalezy od wielkości stopy procentowej. Stopa procentowa jest to dochod z oszczędności i cena za korzystanie z cudzych pieniędzy.
Popyt na pieniadz (md) jest to zalezność miedzy wielkościa zasobu pieniadza, jaki ludzie chca posiadac( w ujeciu realnym), a stopą procentowa
Krzywa popytu na pieniadz
Obrazek
Podaż pieniadza i krzywa podazy pieniadza
Ilość pieniadza w gospodarce wyznaczana jest głownie przez bank centralny i banki komercyjne. W podaży pieniądza bardzo dużą rolę odgrywają depozyty bankowe, gdyż umożliwiają kreowanie pieniądza przez banki.
Podaż pieniądza jest to calkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniadza. Na podaż pieniadza (M1) składają się :
- banknoty i monety (Gotowka w obiegu)
-depozyty bankowe na żądanie
M1= podaz pieniadza = gotówka w obiegu+ wyklady na zadanie
Czynniki ekonomiczne wpływające na podaż pieniadza:
- przewidywany przyrost realnego PKB
-przewidywany wzrost cen w danym roku
-możliwośc zwiekszania lub zmniejszania szybkości krążenia pieniądza gotówkowego
PODAŻ PIENIADZA I KRZYWA PODAŻY PIENIĄDZA
Czynniki wpływające na podaz pieniądza wypływają z ilościowej teorii pieniądza, którą można określić za pomocą nastepującej formuły:
M1 x V= P x Y
Gdzie:
M1 - ilość pieniadza w obiegu
V- szybkość obiegu pieniadza
P-przecietny poziom cen dóbr i uslug wychodzących w sklad PNB
Y-realny PNB
Ilość pieniądza e obiegu, czyli M1 można wyznaczyć jako: M1=PxY/ V
Krzywa podaży pieniądza
Obrazek 2
BANKI I PODAŻ PIENIĄDZA
Banki komercyjne udzielając kredytów mają możliwość kreacji dodatkowego pieniadza w obiegu. W celu poddania tego procesu kontroli i aby panować nad ogólną podazą pieniądza, bank centralny wprowadził ustawowy obowiązek tworzenia rezerw obowiązkowych od róznego rodzaju depozytów.
Bank centralny wystepuje w roli bankiera baków i utrzymuje u siebie pewną ilość ich rezerw, wyłączając w ten sposób z obiegu część gotówki.
Rezerwa gotówkowa jest to ilość gorówki do natychmiastowej dyspozycji przechowywania w banku centralnym
Możliwość kreacji pieniądza wynika z faktu, że bank nie musi trzymać pełnego pokrycia gotówkowego swoich wkładów. Obowiązkowa rezerwa gotówkowa jest mniejsza od 100% i waha się od 10% do 30%
Od wielkości rezerw gotówkowych zalezy m.in. wielkość bazy monetarnej ustalanej przez bank centralny. Baza monetarna ( tzw. `'pieniądz wielkiej mocy”) wyemitowana przez bank centralny składa się z gotówki w obiegu oraz rezerw gotówkowych w banku.
Baza monetarna=gotówka w obiegu + rezerwy gotówkowe banku
BANK CENTRALNY I KONTROLA PODAŻY PIENIADZA
Za prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej (monetarnej) odpowiedzialny jest bank centralny.
Istnieją 3 główne sposoby, za pomocą których bank centralny oddziaływuje na wielkość podaży pieniądza:
-manipulowanie stopą rezerw obowiązkowych
-manipulowanie stopa dyskontową (tzw. Minimalną stopa pożyczkowa)
-prowadzenie operacji otwartego rynku
Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego
Stopa dyskontowa jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym
Operacje otwartego rynku polegają na zakupie lub sprzedaży publicznych papierów wartościowych (bonów pieniężnych NBP, bonów skarbowych, obligacji skarbowych) przez bank centralny na otwartym rynku w celu zmiany wielkości bazy monetarnej.
INNE FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO
Bank centralny nazywany bankiem emisyjnym ponieważ emituje banknoty, regulując w ten sposób ilość pieniądza w obiegu rynkowym.
Bank centralny jest bankiem banków, ponieważ jest kredytodawcą ostatniej instancji i udziela pożyczek tzw. Kredytu refinansowego) bankom i innym instytucjom finansowym w syt., kiedy panika na rynkach finansowych zagraża całemu systemu finansowemu.
Bank centralny jest bankiem państwa, ponieważ musi, czuwać, aby państwo było zdolne wywiązywać się ze swoich zobowiązań płatniczych. Bank centralny jest ponadto odpowiedzialny za zarządzanie długiem państwowym, tzn. za emisję nowych papierów wartościowych w celu wykupu wczesniej wyemitowanych. Można powiedzieć, że bank centralny prowadzi obsługę skarbu państwa, prowadząc rachunki rządowe i przeprowadzając w imieniu rządu operacje finansowe w kraju i za granicąm, udzielając rządowi pożyczek itp.
POLITYKA FISKALNA W 21
ISTOTA I CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ
Polityka gospodarcza to działalność państwa lub innego organu publicznego, zmierzająca do osiągnięcia konkretnych celów społeczno-ekonomicznych w ściśle określonych warunkach i w określonym horyzoncie czasu.
Cele polityki gospodarczej:
-zapewnienie wzrostu gospodarczego lub stabilizacji produkcji na wysokim poziomie
-ograniczenie bezrobocia
-hamowanie wzrostu cen
-ograniczanie nadmiernej rozpiętości w podziale dochodów
-osiągnięcie satysfakcjonującego
-stanu bilansu płatniczego
-zapewnienie wolności ekonomicznej podmiotom gospodarczym
-Stwarzanie warunków ekonom i społ bezpieczeństwa obywateli
-Ochrona środowiska
Pojęcie polityki fiskalnej
Polit fiskalna zwana tez Polit. Budżetową, to decyzje rządu dotyczące podatków i wydatków państwa. Podstawowym celen polityki fiskalnej jest uzyskanie kontroli i wywarcie wpływu na podzial dochodow oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej kraju.
Dochody i wydatki panstwa na dany rok są zestawione w budżecie państwa. Budzet panstwa top odstawowy plan finansowy panstwa na dany rokm stanowiący zestawienie jego dochodów i wydatków.
W Polsce, zgodnie z ustawą o finansach publicznych budzet panstwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:
- organów władzy państwowej
Instrumenty realizacji celów polityki gospodarczej
-polit fiskalna i jej gł narzedzie budzet
-polit. Monetarna (narzedzie baku centralnego w oddziaływaniu na gosp
-bezpośrednia kontrola - w Polsce rzad jest prawniony do sprawowania kontroli nad płacami cenami emeryturami. Rząd przedkłada sejmowi projekt budzetu panstwa, który jest uchwalany w drodze ustawy - ustawa budzetowa-zapewnia realizację założeń polityki społeczno-gospodarczej
-wlsnośc publiczna, jeśli rząd jest właścicielem kilku ważnych gałęzi przemysłu to jest w stanie znacznie efektywniej kontrolowac gospodarkę (trzeba jednak pamiętać,ze nadmierna ingerencja panstwa w Zycie gospodarcze jest niepożadana i….
Podstawowe składnikivedochodów budzetu panstwa
I doch. Podatkowe
Podatki pośrednie - od zakupów i usług, wliczone w ceny nabywanych…
Do podatków pośrednich należa:
-podatek od wartości dodanej (VAT-value addend tax)
-podatek akcyzowy - spcjalny podatek od konsumpcji wybranych artykułów-uzywki
-podatki i opłaty obciążające konsumpcję doóbr importowanych
-podatki i oplaty specjalne
2. Podatki bezpośrednie- obejmują podatki dochodowe płacone od dochodó i z tytułu własności. W Polsce źródłem dochodów budżetu panstwa są:
-podatech od dochodów przedsiębiorstw (pod. Dochodowy od osób prywatnych -CIT)
-podatek od dochodów indywidualnych ( podatek dochodowy od osób fizycznych-PIT)
PODSTAWOWE SKLADNIKI DOCHODÓW BUDŻETU PAŃSTWA
II dochody niepodatkowe
Do doch. Niepodatkowanych należą:
-wplaty z zysku netto placone przez przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe, spółki skarbu panstwa,
-dywidendy
-wplaty z cla
-wpłaty z zysku NBP
-wplaty nadwyżek srodków obrotowych państwowych zak. Budżetowych oraz czesci zysku fospodarst pomocniczyc państwowych jednostek budżetowych
-dochody jednostek budżetowych i wymiaru sprawiedliwości oplaty paszportowe, sadowe, grzywny
-inne dochody publiczne
Podstawowe składniki wydatków budżetowych
Wydatki panstwa dziela się na realne i transferowe np. wyplaty emerytur rent świadczeń socjalnych
Wydatki realne…
Wydatki realne są składnikiem globalnego popytu sektora publicznego, natomiast transfery sa czescia skladową dochodów rozporządzalnych
Równowaga, deficyt i nadwyżka budzetu panstwa - oliwier zdjecie
Sposoby finansowania deficytu budzetu panstwa oliwier zdjecie
Charakter polityki fiskalnej -oliwier zdjecie