IGNACY KRASICKI

MYSZEIS PIEŚNI X

PRZY ODDANIU <<MYSZEIDOS>>

• Dedykacja, która miała nie być drukowana; skierowana do króla - na przeprosiny; ogólnie wielki wrzut, jedna wielka ironia

• Pisać fraszki to rzecz zuchwała

• Prostota nie zna dworskich obyczajów, więc oddaje to, co może - autoironia, Krasicki jest dworakiem od zawsze

• Jedyny jej cel to wywołać uśmiech

PIEŚŃ I

• „Wy, co śpiewacie bohaterów dzieła (…)” pozwólcie, że coś opowie

• Nie o rycerzach, lecz myszach

• Krytyk stwierdzi, że myszy są tylko ciężarem i szkodnikiem, a to one zagryzły nieprzyjaciela Popiela

• Opis przyrody wokół Gopła ptactwo, doliny, łąki kwietne, bydlęta w gaikach, pastuszek nucący na fujarce

• Po drugiej stronie jeziora Kruszwica - okazałe gmachy, wielka stolica

• W środku jeziora wyspa - dzieło czarnoksiężnej sztuki

• Na wyspie twierdza - w niej książę sarmatów Popiel

• Król jest słaby i leniwy - państwo cierpi

• Sprawuje formalną władzę, rzeczywistą jego faworyci

• Zapomniano o wojnie, tylko biesiadują

• „Trucizną kraju są grzechy monarsze”

• Nikt się nie odważył sprzeciwić królowi (chęć zysku)

• „Cnota u dworu mało kiedy święci” Krasicki charakteryzuje dwór i Popiela podobnie jak Kadłubek (parodia); widać aluzje do stosunków panujących współcześnie w Polsce na dworach magnackich - pozostałość czasów saskich - (anarchia, pijaństwo, wyzysk); nie ma tu aluzji do dworu Stanisława Augusta

• Popiela dręczą myszy, zatrudnia Mruczysława (kota)

• Wszyscy kombinują jak wypędzić myszy

• Myszy muszą uciekać w pola

• Wydano dekret dla całego państwa przeciw myszom, z korzyścią dla kotów

PIEŚŃ II

• Wszyscy na różne sposoby dążą do szczęścia, lecz kiedy los przeszkodzi nie pomoże ani ubóstwo ani protekcja

• Fortuna - słaba, ślepa, głucha

• Myszy uciekają do swego króla w Gnieźnie

• Gmach mniszego klasztoru - kiedyś księgarnia teraz spiżarnia aluzja do polskich stosunków w XVIII wieku - próżniactwo i nieuctwo mnichów

• Król myszy Gryzomir, gdy dowiedział się o dekrecie, zwołał radę; przemowa króla: problem dotyczy już nie tylko Kruszwicy, ale i całego stanu; nie czas na kłótnie, trzeba się ratować - pobudza do zgody myszy i szczury

• Kłótnia myszy vs szczury obrady mysie przypominają obrady izby senatorskiej za Sasów i Stasia, gdzie ścierały się stronnictwa magnackie

• Gryzomir: „Ratujcie (…) ojczyzna przy zgonie” - parodystyczna aluzja do pseudopatriotycznych wykrzykników poselskich przy których zrywano sejmy

• wszyscy: „Niechaj ginie wolność przeszła”

PIEŚŃ III

• Co robią starzy naśladują młodzi, a to bez sensu bo na świecie jest więcej występnych niż cnotliwych ludzo

• Myszy nauczyła się niezgody od ludzi

• Bitwa koty vs myszy - bardzo krwawa, na zęby i pazury

• Wódz kotów - Rominagrobis (szwagier Mruczysława), wódz myszy Gryzosław (brat Gryzomira)

• Zagryzione koty: Miaukas, Dusimyszek, Filuś

• Wszyscy uciekli, zostali hetmani: kot się modli, a szczur jest „mniej nabożny” - kot udusił szczura

• Król myszy ucieka - a wszyscy za nim uciekają do innych krain

PIEŚŃ IV

• Gdy Astera (bogini sprawiedliwości) mieszkała na ziemi panowała cnota i spokój; złoto było w ziemi i nie było bogatych i ubogich; nie było sędziów, lichwiarzy, płatnych zabójców

• Wstaje dzień (promienie Febusa)

• Popiel dowiaduje się ile kotów zginęło i w Kruszwicy rozpacz

• Księżniczka Duchna płacze nad losem jej kochanego Filusia

• Panegiryk ku czci Filusia parodia panegiryków w poezji dworskiej na cześć zwierzęcych faworytów możnych

• Dwór płacze z księżną

• Wielki pogrzeb Filusia (wszystkie zwierzęta się zjawiają), niosą drogocenne dary parodia opisu pogrzebu Patrolka w Iliadzie

• Koty: Minetka , Hektorek, Irys, Bebe, Miledy

• „Sprzęty szacowne od łapek i szyje,

Już was kochany Filuś nie użyje!”

• Zwłoki spalono i włożono do złotej puszki

• Epitafium - parodia panegirycznej poezji nagrobkowej, rozpowszechnionej gł. W czasach saskich

• Duchna myśli o zemście - kobieta potrafi być zdradliwa, okrutna, podła, choć z pozoru płocha; chce wykorzenić wszystkie myszy

• „My rządzim światem, a nami kobiety” - Popiel ulega córce

PIEŚŃ V

• Nie wolno gardzić przypowieścią, bo niesie sens moralny (m.in. Ezopa)

• Król myszy myśli o zemście, ale póki co ucieka (strach ma wielkie oczy, ale i skrzydła - leci nie biegnie)

• Napotkał dom i chciał się w nim pożywić; wpada w łapkę: „O losy srogie! Fortuna zdradliwa!” widząc, że nie ma ratunku „począł rozmyślać o marnościach świata”

• Do domu wraca baba (czarownica), Gryzomir błaga o litość, mówi, że może jej pomóc, bo „czasem też słaby mocnemu się przyda”

• Wsiadają razem na łopatę i odlatują

• W Kruszwicy choruje król Mruczysław (rany wojenne); leczyło go wielu doktorów, ale każdy polecał, co innego, więc kot w końcu wypędził ich wszystkich i tym się uleczył przeciw lekarzom - szarlatanom, którzy zamiast leczyć często zabijali pacjentów

PIEŚŃ VI

• Nie jest szczęśliwy, kto wywyższony, lecz ten, kto na dole, bo im wyżej lata, tym ciężej upadnie

• Król siedzi w latarni na łopacie, był głodny więc zjadł świeczkę i baba straciła światło, wyrzuciła więc świecę nie wiedząc, że tam jest mysz

• Gryzander - dowódca szczurów; czytał Homera; słyną z cudnych przemów; mówi, że idą posiłki i bliskie jest zwycięstwo, ale nawet jeśli nie dotrze pomoc to warto umrzeć za wolność i ojczyznę; umiejscowił magazyny w folwarku lichwiarza (bez cnoty, honoru, serca), który nie dbał o zboże i marnowało się ono

• Duchna rozpacza nadal nad Filusiem - Popiel się śmieje, ale martwi go córka, bo postanowiła ona „Albo się zemścić, albo płakać wiecznie”

PIEŚŃ VII

• Nie ma choroby, która nie miałaby lekarstwa; w szczęściu wszystko Idzi gładko, w nędzy opuszcza nas i rozum

• Gryzomira znalazł Kantor i porwał go do księżniczki

• „Nie tak lichwiarz…” jak na mnie to naśladuje Morsztyna „Nie tyle puszcza Niepołomska zwierza”

• Baba rusza na Łysą Górę, wezwała na pomoc mocarstwa piekielne - dowiaduje się, gdzie Gryzomir

• Król myszy już jest prowadzony na plac śmierci

• Baba bierze proszek z pudełka i rozsypuje, wszyscy zaczynają kichać, a mysz uchodzi

PIEŚŃ VIII

• „Ile głów, tyle sposobów myślenia” - gdy kilku radzi nic nie zdziała, a jeszcze się pokłóci

• Popiel wzywa radę: pierwszy monarcha wychwala Popiela i zdaje się na jego decyzję; Kanclerz radzi pozwać myszy do sądów nadwornych; podskarbi proponuje narzucić na nie grzywnę parodia napuszonych mów, charakterystycznych dla czasów saskich

• Myszom ogłoszono wojnę

• „Ludzie z kotami zachodzą w przymierze” !!!!

• Baba i mysz dolatują to miejsca, gdzie grupują się szczury

• Baba: przychodzi zawrzeć przymierze, ogłasza wojnę; za długo gada i wszyscy zasypiają

• By jej nie urazić (że wszyscy zasnęli) król Serowind daje jej bogate łupy i obiecuje pomoc

• Gryzomir żegna się z babą i sam wędruje do domu

PIEŚŃ IX

• Kto traci czas na pielgrzymowaniu, trudzi innych, a i siebie nie bawi

• Wędrówka myszy jest długa i trudna

• („Hymn do miłości ojczyzny” - drukowany w „Zabawach przyjemnych i pożytecznych”)

Święta miłości kochanej Ojczyzny,

Czują cię tylko umysły poczciwe!

Dla ciebie zjadłe smakują trucizny

Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe.

Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny

Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe,

Byle cię można wspomóc, byle wspierać,

Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.

• Dociera do ojczyzny; wszyscy się radują i śpieszą do niego

• Wojska Popiela nie chcą się mieszać w wojnę

• Popiel ucieka na wyspę i nie chce opuszczać zamku; mimo to koty rozbiły nad Gopłem obóz

• Popiel modli się do Lelum Polelum (pogańskie bóstwo); wtem nadciągają myszy, więc chowa się do piwnicy

• Rozpoczyna się walka (dowodzą Serowind, Gryzander, Gryzomir), jak zwykle krwawa

• Ginął: Gomułkiewicz, Szperka, Twarogus, Serosław, Parmezanidas (syn Serowinda)

• Gryzomir walczy z Mruczyslawem

• Gryzomir: „głupią hardość karze prawe męstwo”

• Los zadecydował o przegranej kota

PIEŚŃ X

• „Miłość powszechna czyni człeka możnym” - najważniejsza jest miłość i szacunek poddanych

• Wszystkiemu winien „kto najwyżej siedzi” (nierówność, hardość)

• Popiel upił się miodem i stanął na beczce

• Widzi widmo stryjów (których otruł zresztą)

• Słyszy przemowę

• Patrzy w zwierciadło i widzi królów, którzy broili w pijaństwie: Piast, Bolesław Śmiały, Kazimierz Wielki, Jan Olbracht, Władysław IV, August II Sas krytyka pijaństwa

• Popiel zwołuje cały dwór, ale nikogo nie ma; widzi senatora, którego nie lubił (bo mu nie schlebiał), ale razem wsiadają w łódkę, by uciec przed myszami

• „Popiel wpadł w wodę i myszy go zjadły”

• Kadłubek pierwszy opisał tą historię - czy to bajka czy nie, autor wie, że kierowała nim prostota ducha ironia, wrzut na Kadłubka

• „Niesłusznie wielcy małymi gardzimy”

IMIONA KOTÓW, SZCZURÓW, MYSZY:

Służą podniesieniu efektu komicznego przez parodystyczną personifikację

• Na wzór starych imion słowiańskich Gryzomir, Serosław

• Brzmienie obce Parmezanides - na wzór grecki; syn Parmezana

• Zdrobniałe Minetka