Metody badań socjologicznych
wykład
Etapy procesu badawczego (głównie odnoszące się do metod ilościowych):
Formułowanie pytań badawczych.
Konceptualizacja pojęć i operacjonalizacja pojęć.
Wybór metody i dobór próby.
Wybór metody i techniki badań.
Kwestionariusze i testowanie narzędzia badawczego.
Realizacja badań terenowych.
Opracowanie danych.
Analiza i interpretacja wyników.
Przygotowanie raportu z badań.
Formułowanie pytań badawczych.
Pytania badawcze zwane są problemami badawczymi. Jeśli jest więcej niż jeden, to nazywamy ten zbiór problematyką badań (lista problemów badawczych).
Przedmiot badania - nie wystarczy sam zakres. Musimy sformułować pytanie badawcze np., Czy ze wzrostem zagrożenia zewnętrznego rośnie integracja grupowa.
Z pytań badawczych wynikają potem pytania kwestionariuszowe.
Hipoteza jest to zdanie twierdzące, musi zawierać przynajmniej dwie zmienne, oraz zakładać istnienie relacji między zmiennymi.
Np.: Im wyższy poziom zagrożenia zewnętrznego tym rośnie integracja grupowa.
Hipoteza badawcza zdania twierdzące (wartości logiczne), zakładające istnienie relacji pomiędzy dwiema zmiennymi.
Hipotezy:
kierunkowe np.: Mężczyźni osiągają większe dochody od kobiet (hipotezą kierunkową należy się kierować, chyba że nie ma argumentów),
bez kierunkowe np.: Istnieje związek między płcią a dochodami,
Hipoteza nie może być pytaniem.
Zmienna wszystko co nas otacza to zespoły zmiennych (minimum 2 wartości, 1 wartość stała).
ZMIENNA JEST TO CECHA PRZYBIERAJĄCA RÓŻNE WARTOŚCI.
Zmienna niezależna wpływa na zmienna zależną.
Zn→Zz
Np.: wykształcenie wpływa na dochód W→D
Pytanie badawcze: Czy wykształcenie wpływa na dochód?
lub
WMZ→W
czyli wpływ wielkości miejscowości zamieszkania na wykształcenie.
Zmienna w rożnych kontekstach może występować jako zmienna zależna lub niezależna. Wiek i płeć są chyba jedynymi zmiennymi niezależnymi.
W niektórych badaniach w tym miejscu dochodzi do etapu formułowania hipotez badawczych.
Zależy to od typu badań, przy większych badaniach, na próbach losowych, z testem statystycznym.
Konceptualizacja pojęć i operacjonalizacja pojęć.
Konceptualizacja pojęć to definiowanie pojęć, które występują w tytule projektu, pytaniach badawczych i są kluczowe dla projektu badawczego.
Nie wszystkie wymagają konceptualizacji - niektóre pojęcia intuicyjne, niektóre zdefiniowane - definiujemy niektóre. Np. w przypadku „młodzieży” konceptualizacja polega na określeniu zakresu wiekowego. Definicja zależy od badacza.
Postawa to pojęcia bardziej abstrakcyjne, np. definicja trójkomponentowa - komponent poznawczy, behawioralny, emocjonalny.
Operacjonalizacja pojęć to zjawiska, które chcemy badać i czasem nie są dostępne empirycznie, i nie potrafimy ich zarejestrować przy pomocy zmysłów, są nie obserwowalne np.: postawy politycznej nie zaobserwujemy - możemy zaobserwować objawy (manifestacje) tej postawy.
Wskaźniki to zjawiska obserwowalne, które wskazują na istnienie (rozmiary) zjawisk bezpośrednio nie obserwowalnych lub trudno obserwowalnych np.: stan majątkowy osób.
Wskaźniki inferencyjne cechy nie obserwowalne.
Wskaźniki empiryczne cechy trudno obserwowalne.
Wskaźniki definicyjne wskaźnik i cecha ta sama.
Definicja operacyjna zespół poleceń, aby podjąć, żeby poznać dane zjawisko.
Wybór metody i technik badań.
Populacja to grupa, zbiór osób, instytucji, dokumentów itp., na który chcemy rozciągnąć wynik badań.
Próba badawcza pod zbiór populacji.
Populacja ogólnopolska.
Subpulacja kobiet i mężczyzn.
Operat (próby losowe) spis członków danej populacji.
Poprawny operat:
powinien zawierać wszystkie elementy populacji,
jeżeli w operacie znajdują się osoby nie należące do żadnej populacji - operat za szeroki,
każdy element populacji może znaleźć się w operacie tylko raz,
OPERAT POWINIEN BYĆ ADEKWATNY.
Średni dochód próby statystyka próby.
Średni dochód populacji parametry populacji.
Próba jest reprezentatywna dla jakiejś populacji, gdy rozkład określonych cech w próbie jest taki sam lub bardzo zbliżony do rozkładu tych samych populacji.
Rozkład jest to skrót pochodzący od „rozkładu częstości” - podanie wartości liczbowych i procentowych.
Metod doboru próby
Dobór losowy
W próbach losowych każdy element populacji ma taką samą szansę wejścia do próby.
Osoby = elementy selekcji
Dobór losowy ma wyeliminować element arbitralności wyboru. Przypadkowość nie jest losowością.
Zastosowanie: próby losowe wykorzystuje się w większych projektach, gdy chcemy otrzymywać wyniki dobrze odzwierciedlające populację, gdy będziemy chcieli hipotezy testować statystycznie.
Tylko dobór losowy można poddać wnioskowaniu w oparciu o użycie narzędzi statystycznych.
Badania na próbach losowych są droższe, dłuższe, ale lepsze jakościowo, bardziej precyzyjne.
Próby losowe mogą być dobrane przez: prosty dobór, systematyczny, warstwowy (proporcjonalny i nieproporcjonalny), zespołowy (grupowy), dobór optymalny.
W pracach licencjackich wystarczy próba od 40 do 80 osób, w pracach magisterskich od 80 do 120, w doktorskich od 500 do 800.
Prosty dobór losowy - SRS czyli simple random sampling.
Losować może komputer, operaty są ponumerowane, albo wchodzi co n - ty element z listy (n - interwału doboru).
Wzór na wyznaczanie wielkości interwału:
Wielkość populacji ___ optymalny
Wielkość próby _______ interwał doboru
Próby
Osobę, od której zaczynamy selekcję należy wybrać losowo.
Dobór celowy.
Snowball sampling czyli metoda kuli śniegowej, stosowana w środowiskach zamkniętych, czyli trudnodostępnych, strzegących swej prywatności. To nie musi być środowisko patologiczne, ale najczęściej jest.
Próby celowe tańsze, mniej pracochłonne, mniejszy stopień reprezentatywności.
Dobór warstwowy:
proporcjonalny - daje nam gwarancję reprezentatywności, tworzenia próby reprezentatywnej pod kątem cech użytych do podziału na warstwy,
|
|
populacja |
|
próba |
|
|
wykształcenie |
|
|
warstwy |
|
podstawowe - 20% |
|
200 osób |
czyli |
|
zawodowe - 30% |
|
300 osób |
wartość |
|
średnie - 40% |
|
400 osób |
dowolnej |
|
wyższe - 10% |
|
100 osób |
zmiennej |
|
|
|
|
warstwowy nieproporcjonalny - rzadko jest stosowany, z góry wiemy, że grupa nie będzie reprezentatywna, bo sami świadomie to robimy, np. wtedy, gdy warstwy różnią się wielkością (2% vs. 98%),
2% |
98% |
50% |
50% |
populacja próba
Mając tak dobraną próbę możemy robić badania porównawcze i wtedy w grę wchodzi tylko generalizacja na populację - generalizacją na związek między zmiennymi.
Dobór losowy zespołowy.
Operat tutaj nie jest złożony z poszczególnych osób tylko z instytucji, obszarów geograficznych albo kulturowych.
Duża liczba zespołów daje większą reprezentatywność.
W wielu sytuacjach, dobór celowo-losowy jest lepszym rozwiązaniem niż losowo-warstwowy.
Czy można wtedy wnioskować statystycznie? Można to powiedzieć dopiero na ostatnim etapie.
Dobór kwotowy
Dobór kwotowy pod wieloma względami przypomina dobór warstwowy proporcjonalny. Selekcja z każdej kwoty. Ale to nie są operaty i nie ma losowania, tylko jest dobieranie. A dobiera się osobę tylko dlatego, że posiada daną cechę.
Nie występuje tu niedobór, bo jak ktoś nie chce brać udziału w badaniach, to możemy go zastąpić kimś innym.
dobór z high street - grupy ankieterskie na ruchliwym skrzyżowaniu wyłapują osoby do badań i przeprowadzają ankietę na ulicy. Obserwowalną cechą jest płeć. O resztę trzeba zapytać.
od drzwi do drzwi - wprowadza się element arbitralności. Należy podzielić miasto, wylosować punkt startowy. Wygląd drzwi może mieć jednak element sugerujący. Ankieterzy są zobowiązani do przestrzegania zasady prawej albo lewej ręki.
Wybór metody i techniki badań.
Metoda kwestionariuszowa
Bardzo popularna w socjologii z powodu uniwersalności. Ale ma także swoje ograniczenia. Najbardziej nadaje się do badań postaw, opinii, poglądów, ale też i faktów. Istotnym ograniczeniem jest to, że możemy badać tylko takie sytuacje, które są przez respondentów uświadomione. Trudno zrobić badanie na temat wpływu reklamy na decyzje zakupowe, bo decyzje zakupowe są nieuświadomione.
Składa się z 2 technik:
technika wywiadu (w trakcie wywiadu musi być obecny ankieter):
kwestionariusz wywiadu - złożona struktura,
technika ankietowa (w technikach ankietowych sam respondent odpowiada na pytania, wypełniając kwestionariusz):
ankieta,
kwestionariusz ankiety - prosta struktura,
Rodzaje pytań kwestionariuszowych
Podział pytań kwestionariuszowych:
zamknięte - zdanie pytające + lista odpowiedzi (kafeteria odpowiedzi). Respondent może wybrać tylko z listy.
otwarte - zdanie pytające + miejsce na wpisanie odpowiedzi.
półzamknięte - zdanie pytające + lista odpowiedzi, ale jedna odpowiedź jest zarezerwowana na odpowiedź „otwartą”, np. „inne”.
Metody kwestionariuszowe to tzw. metody standaryzowane.
Pytania zamknięte
W zakresie pytań zamkniętych wyróżniamy 2 formy:
zamknięte rozstrzygnięcia - lista alternatyw,
zamknięte dopełnienia - nie posiadają listy alternatyw „Ile pan(i) ma lat?” i zostawiamy miejsce na wiek „a)…, b)…, c)…,”,
Czasem chcemy, żeby respondent wybrał jedną tylko dopowiedź. A czasem chcemy, żeby wybrał wiele odpowiedzi. Wprowadzamy taką instrukcję. I są to pytania z możliwością odpowiedzi wielokrotnej.
Pytania otwarte
Nie zawierają listy alternatyw. Zdanie pytające zaczyna się od „Dlaczego?”, są trudniejsze.
Pytania półzamknięte
Składają się częściowo z pytania zamkniętego i częściowo z pytania otartego tzw. inne odpowiedzi.
Procedury sterujące tylko dla ankietera - sensownie opracowane.
Pytania o opinię
„Nie wiem”, „Trudno powiedzieć”, „Nie mam zdania”.
Pytania o fakty
Podział pytań:
z kafeterią dysjunktywną czyli możliwość udzielenia 1 odpowiedzi,
z kafeterią koniunktywną czyli z możliwością udzielenia więcej niż 1 odpowiedzi,
Konstruując pytania z możliwością odpowiedzi wielokrotnych, czyli z kafeterią koniunktywną, wybieramy jedną z opcji:
czy respondent może zaznaczyć dowolną liczbę odpowiedzi, czy też określamy liczbę odpowiedzi?,
czy respondent ma uporządkować listę w hierarchię czy nie?,
W związku z tym mamy 4 typy pytań:
I - IV - skrajne typy
I - instrukcja pozwala wybrać wszystkie właściwe odpowiedzi, czyli nawet wszystkie.
II - instrukcja nakazuje wybrać nie więcej niż określoną liczbę odpowiedzi, najczęściej od 1 do 3.
III - instrukcja nakazuje wybrać wszystkie właściwe odpowiedzi i uporządkować je wg przypisywanej im przez nas ważności (określić ważność cyfrą, 1 - itd.).
IV - instrukcja nakazuje wybrać nie więcej niż określoną liczbę odpowiedzi i uporządkować przypisując im ważność (liczbą 1 oznaczyć najważniejszą, itp.).
Najczęściej stosowany jest typ I i IV, rzadko III. Typ IV jest najbardziej optymalny.
Ograniczenie powoduje, że
będziemy mieli standaryzowaną liczbę odpowiedzi (nie więcej niż),
ułożone w hierarchiczną listę,
zawsze możemy się wycofać z pytania z kategorią koniunktywną i zamienić ją na pytanie z kat. dysjunktywnej, wybierając jedną najważniejszą odpowiedź,
z perspektywy psychologicznej - respondenci nie muszą rezygnować z wyboru innych ważnych opcji, oni nie muszą wybierać jednej,
Rodzaje pytań:
pytania filtrujące - pewna kategoria respondentów (każde pytanie może być filtrujące),
pytania sondujące - specyficzny typ pytań, których nie ma w kwestionariuszu, ale znajdują się w wywiadzie. Stosuje się je gdy respondent reaguje na pytanie, ale odpowiada nie na temat. Wtedy ankieter zadaje pytanie, które naprowadza na właściwy tor.
pytania buforowe - ich funkcją jest rozładowanie napięcia podczas badania. Nie zadaje się ich zbyt często, bo są trudne do ważenia, nie wszystkich śmieszą. Stosowane po pytaniach drażliwych.
pytania puste tzw. pułapki - ich funkcją jest oszacowanie wiarygodności respondenta. Najczęściej są to pytania o opinie na temat nieistniejących instytucji. Jeśli respondent odpowie „nie wiem”, to obniża jego wiarygodność.
pytania prekategoryzowane (wcześniej przygotowane kategorie) - używa się jako synonim pytania zamkniętego rozstrzygnięcia.
Specyficzny typ pytania w wywiadzie: dla respondenta jest ono otwarte, a dla ankieterów zamknięte albo półzamknięte. Ankieter nie czyta kafeterii odpowiedzi. Stosuje się je gdy można sądzić, że odczytanie z listy alternatyw może kierunkować udzielenie odpowiedzi. Zwykle takie alternatywy są zapisane DRUKOWANYMI LITERAMI. Najczęściej nie odczytuje się odpowiedzi korekcyjnych - nie wiem, nie mam zdania, trudno powiedzieć, nie pamiętam.
Nie odczytujemy też części otwartych pytań półzamkniętych.
Błędy przy budowaniu pytań - wady pytań kwestionariuszowych:
Strukturalne.
Pytanie musi być pytaniem: „Ile ma pan(i) lat?” - dobrze, Wiek - źle, Kobieta/Mężczyzna - dobrze, K/M - źle.
Błędy logiczne (niepoprawna klasyfikacja):
niekompletności,
nierozłączności,
Błąd multiplikacji - błąd użycia liczby mnogiej np.: „Czy pana(i) rodzice pracowali gdy pan(i) miała tyle lat?” - jedna forma w szerokim zakresie.
Różne określenia w tej samej alternatywie (chyba że są alternatywą logiczną) np.: uczeń/student.
Zakładanie nieistniejącego stanu rzeczy - fałszywe założenie, np.: Kto jest twoim idolem i dlaczego Lenin?.
Związane ze zbytnią trudnością pytania.
Może być związane z językiem albo zadaniami stawianymi przed respondentem. Nie wolno używać terminów trudnych, specjalistycznych, abstrakcyjnych. Język ma być prosty, poprawny, bierze się pod uwagę możliwość grupy najsłabszej wśród respondentów. Kwestie związane z obliczeniami, które sami możemy zrobić lub gdy zmuszamy do wykonywania skomplikowanych syntez.
Związane ze zbytnią drażliwością pytania.
To pytania dotyczące:
prywatności i intymności,
obniżające poczucie wartości badanego - stawiające go w niekorzystnym świetle (typu pytanie o uczestnictwo w życiu kulturalnym, gdy nie uczestniczy),
zagrażające poczuciu społecznej egzystencji - robienie badań w miejscu pracy i pytanie o opinię na temat szefów,
Związane z sugerującym charakterem pytania.
Należy pytać „Czy jest pan ZA czy PRZECIW karze śmierci?”
Źle sformułowane pytanie „Czy jest pan ZA karą śmierci?”, „Czy jest pan PRZECIW karze śmierci?”.
Kwestionariusze i testowanie narzędzia badawczego.
CZĘŚCI KWESTIONARIUSZA
Wstęp:
napis „kwestionariusz”,
tytuł,
wstęp do kwestionariusza - krótki i zwięzły (w kwestionariuszu wywiadu może być, ale nie musi),
Wstęp jest wtedy gdy nie można wyjaśnić ustnie respondentowi: kto prowadzi badanie, co jest przedmiotem badania, dlaczego to jest ważne i istotne (może być ale nie musi), cel wykorzystania wyników, jak to się stało, że respondent znalazł się w próbie, czy udział w badaniach jest poufny i/lub anonimowy (poufny wtedy gdy ankieter zna dane respondenta, ale nie może ich wiązać z kwestionariuszem, zaś anonimowe, gdy nie można powiązać respondenta z kwestionariuszem).
Bloki tematyczne
Pytania są pogrupowane w bloki o tej samej problematyce. Bloki muszą być jakoś powiązane. Można im nadać tytuły bądź mogą kończyć się zdaniami: a teraz chcielibyśmy porozmawiać na temat…). Ankiety mają tytuły bloków, zaś wywiady zdania.
W ramach bloków mamy serie pytań lub baterie pytań, czyli podtematy, subkategorie bloków, nawet z pytaniami o podobnej problematyce.
Kontaminacja pytań polega na tym, że respondent udzielając odpowiedzi na pytanie, sugeruje się odpowiedzią, której udzielił na poprzednie pytanie. Gdyby tego pytania poprzedniego nie było, odpowiedz na bieżące mogłaby być inna.
Aby uniknąć kontaminacji zaleca się przy układaniu serii pytań zaczynać od pytań ogólnych, a potem szczegółowe. Dotyczy to wyłącznie pytań na temat opinii, a nie faktów.
Pytania pierwsze - intuicyjnie przyjmujemy, że jest kilka pierwszych pytań. Mogą one zachęcić albo zniechęcić respondenta wywiadu. Przy nich respondent zaczyna poznawać, na czym wywiad polega.
Wstępną zgodę na udział w badaniach zawsze może wycofać.
Funkcją tych pytań jest budowa motywacji do wzięcia udziału w badaniu, przekonanie kogoś,
zaangażowanie respondenta, zachęcenie go do mówienia prawdy.
Powinny być interesujące dla respondenta, a co najmniej nie zniechęcające. W PGSS pytają o opinię na temat różnych krajów.
Powinny być proste i łatwe od strony tematycznej i strukturalnej. Łatwiejsze są pytania o opinię, najlepiej zamknięte rozstrzygnięcia. Powinny nawiązywać do tematyki badań. Pytania społeczno-demograficzne, czyli metryczkę czytamy na końcu. Na końcu też zamieszczamy podziękowania.
TECHNIKI WYWIADU
Indywidualny wywiad bezpośredni - respondent mówi a ankieter notuje face to face.
Indywidualny wywiad pośredni - 1 na 1, ale telefonicznie.
Wywiad grupowy (V.I.P) - respondent i 2 ankieterów (jeden pyta respondenta, a drugi notuje odpowiedzi).
Fokus - wywiad zogniskowany - ankieter i grupa respondentów.
Fokus - w sposób pogłębiony analizujemy wąskie zagadnienie, często się najpierw pobudza respondentów (film, prezentacja itp.), a potem przeprowadza wywiad. Często fokus się rejestruje. Wywiązują się dyskusje, analizuje się treść. Nie stosuje się metod kwestionariuszowych.
TECHNIKI ANKIETOWE
Ankieta audytoryjna.
Ankieta pod nadzorem.
Ankieta rozdawana (środowiskowa).
Ankieta pocztowa.
Internetowa, telewizyjna, dołączona do produktów
Ankieta audytoryjna polega na tym, że gromadzimy respondentów w jednym miejscu, rozdaje się kwestionariusze i zbiera po wypełnieniu.
Ankieta pod nadzorem przypomina indywidualny wywiad bezpośredni, respondent w obecności reprezentanta badawczego wypełnia samodzielnie ankietę.
Ankieta rozdawana (środowiskowa) kwestionariusze są rozdawane w danej zbiorowości, respondenci samodzielnie wypełniają, a potem kwestionariusze są zbierane.
Internetowa, telewizyjna, dołączona do produktów - teoretycznie najniższe koszty, wysyłamy do respondenta kwestionariusz z dołączonym listem zapowiednim, dołączamy kopertę ze znaczkiem. Im większy obszar działania, tym większy sens stosowania tej ankiety.
Problemem jest mała liczba zwrotów - ok. 20-30%. A w większości badań potrzebny jest zwrot 70%.
Stosuje się więc procedury ponaglające. Jedną z nich jest procedura Dillmana: po wysłaniu ankiety czeka się 2 tyg. do tych, którzy nie odesłali, wysyła się kartkę pocztową z podziękowaniem/ponagleniem. Znów po 2 tyg. wysyłamy kartkę. W ostatnim etapie zaś wysyłamy jeszcze raz list z ankietą - najlepiej polecony, z potwierdzeniem odbioru. Wtedy możemy osiągnąć 70% zwrotów. Aby to przeprowadzić, każda ankieta musi mieć unikalny numer, żebyśmy wiedzieli, kto nie odesłał.
MATERIAŁY POMOCNICZNE
Głównym narzędziem jest kwestionariusz. Z materiałów pomocniczych korzysta się głównie w wywiadach.
Karty odpowiedzi.
Stosujemy tylko w wywiadach. Są to spisane listy alternatyw, które się wręcza respondentom. Stosuje się głownie wtedy, gdy lista alternatyw jest długa i trudno ją zapamiętać. Na tej karcie są jedynie odpowiedzi - nie ma pytań, ani odpowiedzi korelacyjnych, nie ma części otwartej pytań półzamkniętych - nie ma wszystkiego, czego się nie odczytuje. Potem karta jest zabierana. Może mieć postać kartonu albo książeczki.
Ankiety dla ankieterów.
Rzadko się stosuje, składa się z jednej lub dwóch stron, wypełnia ankieter po wyjściu z domu respondenta np.: „Czy w czasie przeprowadzenia ankiety były obecne osoby trzecie” - rola „bierna” lub „aktywna”.
Instrukcja dla ankieterów.
Po przejściu szkolenia ankieterzy dostają pisemną instrukcję, jak przeprowadzać wywiad. Część ogólna jest o tym, jak zadawać pytania i prowadzić wywiad, a w części szczegółowej - jak objaśniać pewne pojęcia, jak rozstrzygać odpowiedzi.
List zapowiedni.
Jest to list informujący o przeprowadzeniu badania.
KODOWANIE DANYCH - przypisywanie wartości liczbowych odpowiednim parametrom.
Problem pojawia się przy pytaniach otwartych. Tutaj więc należy najpierw przejrzeć odpowiedzi, pokategoryzować, pogrupować i wg tego kodować. Potem wrzucamy to do arkusza kalkulacyjnego lub bazy danych i tworzymy zbiór danych, w którym mogą być tylko liczby. Na podstawie analizy zbioru danych piszemy raport z badań.
WYWIAD TELEFONICZNY
Jest to ostatnio dynamicznie rozwijająca się dziedzina badań. Pierwsze badania na dużą skalę przeprowadzono w latach 30. w USA przed wyborami. Okazały się całkowitą porażką. Bo próba była niereprezentatywna (telefony miała klasa średnia). Dopiero w latach 80-90-tych, gdy poziom telefonizacji zaczął przekraczać 90% i rozwinęła się technika komputerowa, zaczęto doceniać to badanie.
Prowadzą ją zwykle wyspecjalizowane firmy zwane „instalacjami”, które na zlecenie wykonują sondaże.
Wyposażenie: terminale, kabiny dźwiękoszczelne, słuchawki, podpięte do jednej centrali. Mała instalacja ma kilkanaście stanowisk. Duża ok. 300. Praca odbywa się w 2 lub 3 sesjach. W Polsce instalacje realizują ok. 250 tys. wywiadów. Są to głównie badania rynku, opinii publicznej (sondaże przedwyborcze). Przeciętny czas badania to 12 minut. Dotyczą prostych zagadnień, nie są zagrożeniem dla klasycznego wywiadu. W Polsce współczynnik telefonizacji jeszcze nie jest wystarczający. Ale badania są prowadzone, zwłaszcza, gdy nie jest istotna grupa reprezentatywna lub bada się konkretne grupy. Instrukcja dot. kwestionariusza jest w wersji elektronicznej. Udostępniany jest przy pomocy oprogramowania. Na terminalach wyświetlają się kolejno pytania. Ankieter nie może pominąć pytania, bo program mu na to nie pozwoli. Jest automatyczne filtrowanie, jest wariantowanie, czyli losowo zmieniana jest kolejność listy alternatyw, bo nie można zastosować kart pomocniczych. Kończy się ekranem pożegnania.
Wywiady telefoniczne najczęściej prowadzone są na próbach losowych, komputer wybiera numer:
losowo generując numer (niestety próbuje się też połączyć z tymi nieistniejącymi, co zabiera czas),
losowy wybór numerów - kosztowniejsze, bo trzeba pozyskać taką książkę telefoniczną, mieć umowę z operatorami,
losowe generowanie numeru zmodyfikowane za pomocą schematu Wausberga,
Komputer losuje 1-3 numery i gdy trafi na istniejące, dopasowuje do nich cyfry - dolosowuje 4 następne cyfry. Pozwala to zmniejszyć ilość pustych numerów nawet do 50%. Gdy ankieter już zaczął rozmowę musi wylosować właściwego respondenta: zadaje pytanie o to , z ilu osób składa się gosp. domowe, z ilu kobiet, ilu mężczyzn. Komputer losuje respondenta: młodsza kobieta czy starszy mężczyzna. 30% ankieterów telefonicznych to studenci. Przeciętny czas pracy to max. 2 lata. Mają monitoring.
W porównaniu z tradycyjnymi metodami kwestionariuszowymi:
ilość odmów podobna,
maleje odsetek niezrealizowanych wywiadów (klasycznie to średnio 3 próby kontaktu). W telefonicznych nawet 9, różne pory dnia, tygodnia, czyli są wyższe współczynniki realizowania próby.
http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2002/K_049_02.PDF
3
3