Pedagogika

Pedagogika pozytywistyczna - z punktu widzenia filozofii jest to dążenie do stworzenia programu naukowej filozofii i naukowego światopoglądu. Dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej przydatnej do przewidywania tego co na pewno się zdarzy, czyli wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia skuteczne przewidywanie i projektowanie działań zmierzających do osiągnięcia określonych celów.

Pedagogika ta odnosi się do tego co dzieje się w praktyce.

Twórca pozytywizmu:

August Comte (1798-1857) - jego zdaniem ludzkość w rozwoju przeszła dwie fazy:

  1. teologiczna

  2. metafizyczna

po to aby wejść w trzecią fazę tzw. pozytywną.

Odwołał się do tego, że człowiek jest abstrakcją, że człowiek bez środowiska nie funkcjonowałby. Zachodzi proces interakcji między środowiskiem a otoczeniem, np. rodzina jako system jest koncepcją środowiskową, to między elementami systemu (ojciec, matka, dziecko), jeżeli dochodzi do zmiany jednego elementu prowadzi do zmiany całego systemu. (de Barbaro - teoria rodziny systemowej).

John Stuart Mill (1806-1873) - wg niego źródłem wiedzy jest doświadczenie oparte na zmysłach.

Jest to jedyna rzeczywistość do poznania.

Koncepcje pedagogiki pozytywistycznej ulegały przeobrażeniu, przechodzono od bezwarunkowego kultu poznania naukowego do dostrzegania ograniczeń w dostrzeganiu wiedzy pozytywnej i poszukiwaniu strategii obrony nauki filozoficzno-metodologicznej.

  1. Empiriokrytycyzm - jedynym wartościowym źródłem wiedzy może być obserwacja empiryczna , a nauka jest opisem świata doświadczanego.

  2. Neopozytywizm - Moritz Schlick (1882-1936) Rudolf Canap (1891-1970) - ujęcie nauk logiczno-matematycznych jako nie empirycznych i analitycznych, sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii, obu pojmowanych behawiorystycznie, likwidacja metafizyki, której zadania są pozorne a twierdzenia bezsensowne, likwidacja innych nauk filozoficznych - teorii poznania, etyki, estetyki - i pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy.

(główny przedstawiciel: Emanuel Mounier 1905-1950)

Do podstawowych kategorii w pedagogice personalistycznej trzeba zaliczyć takie pojęci jak:

W tej koncepcji podkreślana jest struktura pojedynczości, z drugiej strony podkreśla się bycie tej osoby dla społeczności (wspólnoty), czyli podkreśla się jej funkcjonowanie we wspólnocie (społeczności).

Pedagogika personalistyczna - jest to kierunek filozofii i wywodzi się z neotomizmu. Założenia personalizmu to:

Pedagogika personalistyczna w oparciu o to koncentruje się na wychowaniu, jest bowiem nauką praktyczną. Odpowiada kim jest człowiek z punktu widzenia duchowego. Pedagogika personalistyczna koncentruje się na zasadach typu:

Wartość osoby wyraża się w jej autonomii - to znaczy że osoba ludzka istnieje nie zależnie od innych osób, dlatego relacje zachodzące między osobami są oparte na godności i wartości. Każdy ma swoje cechy osobowości i duchowości, że każdy istnieje i żyje dla świata. Duchowość osoby jest cechą zasadnicza w pedagogice personalistycznej, tak aby być doskonałym, bo jest ono obowiązkiem moralnym wynikającym z duchowości człowieka. Kolejna ważną cechą w pedagogice personalistycznej jest jej integralność - bowiem oznacza że człowiek jest całością spójną i kompletną. Od siebie samego otrzymuje obowiązki i uprawnienia, a przede wszystkim wartość i wolność. Według tej pedagogiki każdy człowiek jest wolny.

Proces wychowania - polega na stopniowym dochodzeniu do doskonałości przez samodoskonalenie (samokształcenie i samowychowanie), aby stać się dojrzałą osobowością. Wychowanie w ujęciu personalistycznym - to kształtowanie osoby ludzkiej celem osiągnięcia zbawienia osoby oraz dla pożytecznego działania na rzecz społeczeństwa. Pedagogika ta akcentuje harmonijny i integralny rozwój człowieka. Rola nauczyciela (wychowawcy) - polega na inspirowaniu i wspieraniu wychowankowi ukazywaniu im wartości, ale nie wolno mu nakazywać sprzecznych wartości społecznych. Wychowanie personalistyczne jest wychowaniem do wolności, czyli do wyboru dobra. Dobro musi być zgodne z tym co służy rozwojowi człowieka. Przedstawiciele tego kierunku to:

Pedagogika religijna - jest pedagogiką integralną (perymialną) ujmującą człowieka jako istotę złożoną z ducha i ciała i traktuje człowieka holistycznie (całościowo). Celem wychowania w tej pedagogice jest wielostronny rozwój emocjonalny i duchowy. Celem człowieka jest także zbawienie. Zakłada także że człowiek ma obowiązek udziału w życiu społecznym. W pedagogice w II połowie XX wieku widoczne jest dążenie do pedagogiki humanistycznej w której relacje między wychowawcą a wychowankiem oparte są na akceptacji, rozumieniu się nawzajem, oraz empatii. Wychowawca powinien występować w roli facylitatora, czyli doradcy wspomagającego ucznia w jego pracy.

Pedagogika religijna (J. Maritein, K. Wojtyła):

  1. uważa, że życie duchowe i samostanowienie o sobie przez jednostkę nie jest możliwe bez religii i Boga;

  2. tylko chrześcijaństwo jest czynnikiem ładu wewnętrznego w duszy i dostarcza trwałej podstawy do wychowania, prawdziwe wychowanie musi być chrześcijańskie;

Celem wychowania religijnego jest kształcenie moralnego charakteru i na tym gruncie doprowadzenie człowieka do zbawienia. Jedynie wychowanie religijne prowadzi do uczłowieczenia kultury, do uwolnienia od przewagi techniki i do duchowego pogłębienia kultury.

Pedagogika humanistyczna (T. Gordon, Śliwierski)

Rozwinęła się na bazie nurtu psychologii humanistycznej (Maslow, Rogers) - podmiotowość wychowanka, branie odpowiedzialności za swoje czyny.

W Polsce nurt ten był mało popularny, występuje natomiast dążenie do wychowania fundamentalistycznego, które łączy się z liberalizmem.

T. Gordon amerykański psychoterapeuta, pedagog, twórca poradników, animator kształcenia dorosłych, postulował ideę wychowania bez zwycięzców i zwyciężonych:

  1. symetryczne stosunki interpersonalna między dorosłymi a dziećmi i młodzieżą;

  2. każdy z tych elementów jest traktowany podmiotowo bez względu na pochodzenie, pozycje społeczną, itd.

Efekty kształcenia:

„Brak spotkania 2 osób”

Cele wychowania:

kryterium wyróżniania celów - sposób spostrzegania dziecka - „dziecko jest człowiekiem ze wszystkimi jego atrybutami, aktywnościami, przymiotami typowymi dla człowieka” - jest podmiotem swojego istnienia, zatem nie jest własnością rodziców gdyż jest odrębną jednostką ma własne życie i tożsamość, ma prawo do prywatności i do własnej świadomości.

Cele nadrzędne:

Cele preferowane:

  1. autonomia, niezależność, twórczość, rozwój i realizacja własnych możliwości, samego siebie;

  2. samodzielność i radzenie sobie ze swoimi problemami;

  3. zdolność do zaspokajania własnych potrzeb (odpowiedzialność, samokontrola i samoocena)

  4. autentyzm w wyrażaniu uczuć (dziecko powinno być sobą)

  5. zdolność do współpracy z innymi

  6. umiejętność do samoogranicznia się (własnych potrzeb);

  7. autoafirmacja (poczucie własnej wartości);

  8. samodyscyplina

Pedagogika kultury - opozycja do jednostronności p. naturalistycznej, kierunek antynaturalistyczny do wychowania w kulturze.

Powstała w Niemczech na początku XX w. i oparta była na koncepcji filozoficznej Wilhelma Dilthey. Była rozumiana jako pedagogika ludzkich osobowości.

W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem był Bogdan Nawroczyński. W latach (1933-1939 ) w Polsce ukazywał się kwartalnik „Kultura i wychowanie” pod redakcją Bogdana Sucholskiego.

W omawianej koncepcji kultura została uznana za pewnego rodzaju kod, w którym wyrażona jest prawda o ludzkim życiu.

Człowiek jako jedyna istota ma charakter kulturowy, stąd wynika godność człowieka, a jednocześnie dzięki kulturze może zyskać pełniejsze istnienie własnej egzystencji a przez to wzbogacać swoją osobowość.

Kierunek ten powstał na przełomie XIX i XX w. Uznawał człowieka jako istotę kulturową, uczestniczącą w procesie przyswajania, przeżywania i tworzenia przedmiotowych wartości kulturowych jak teksty, dzieła sztuki, moralność, obyczaje i prawo. PK wychodzi z założenia, że między wartościami reprezentującymi różne dziedziny kultury, a osobowością człowieka zachodzą wzajemne oddziaływania.

Istota pedagogiki kultury:

  1. każde zjawisko psychiczne tworzy sensowną całość określoną przez świat tradycji kulturalnej

  2. to, co w życiu ma sens i wartość nie jest samowystarczalne, gdyż wartości nabywa dzięki uczestnictwu w różnych dziedzinach istniejących poza jednostką (duch przedmiotowy)

  3. przedmiotowe wartości - nauka, sztuka, religia są autonomiczne i zachowują się, istnieją dzięki ciągłemu tworzeniu, wysiłkowi twórczemu ludzi (między wartościami a osobowością zachodzą oddziaływania - człowiek tworząc przyswaja wartości przedmiotowe i dzięki temu wzbogaca swoją osobowość)

  4. wychowanie - celem jego jest przygotowanie człowieka do czynnego i twórczego udziału w kulturze, w życiu kulturalnym, przez wprowadzenie człowieka w świat wartości kulturowych i na tej podstawie do rozwoju duchowego człowieka i wdrożenie do tworzenia nowych wartości

Różnice między pedagogiką kultury a pedagogiką socjologiczną i pedagogiką indywidualistyczną:

W stosunku do pedagogiki indywidualnej pedagogika kultury podkreśla zależność rozwoju duchowego człowieka od przyswojenia sobie wartości kulturowych danej epoki. Rozwój duchowy człowieka zależy od tego na ile człowiek potrafi wejść w wartości przekazywane i panujące w danej epoce (dobra przedmiotowe).

W stosunku do pedagogiki socjalistycznej pedagogika kultury podkreśla znaczenie wartości przedmiotowych w rozwoju człowieka.

Pedagogika kultury nie jest kierunkiem jednolitym. Różnice dotyczą pojmowania życia duchowego oraz środków, które wiodą do urzeczywistnienia w psychice wychowanka: