DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez tarcie)
Przyrządy:
Laska ebonitowa i szklana, skrawki papieru, skrawki folii aluminiowej, neonówka.
Przebieg:
Laskę ebonitowa pocieramy kawałkiem wełny i dotykamy nią neonówki. Zbliżamy laskę do skrawków papieru i skrawków folii aluminiowej.
Obserwacje i wnioski:
Naelektryzowana laska ebonitowa lub szklana powoduje świecenie neonówki, a także przyciąga skrawki papieru i folii aluminiowej. Ciała można więc elektryzować przez tarcie.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez tarcie)
Przyrządy:
Dwie laski ebonitowe, dwie laski szklane, tkanina wełniana i jedwabna, strzemiączko do zawieszenia lasek i statyw.
Przebieg:
Elektryzujemy laskę ebonitową, pocierając ja kawałkiem wełny i zawieszamy w strzemiączku na statywie. Następnie zbliżamy do niej drugą laskę ebonitową potartą wełną. Do naelektryzowanej laski ebonitowej zawieszonej na statywie zbliżamy zbliżany laskę szklaną potartą jedwabiem. Zbliżamy do siebie dwie naelektryzowane laski szklane, a następnie dwie naelektryzowane laski ebonitowe.
Obserwacje i wnioski:
Dwie naelektryzowane laski ebonitowe odpychają się. Podobnie odpychają się dwie naelektryzowane laski szklane. Naelektryzowane laski: szklana i ebonitowa odpychają się. A więc ciała naelektryzowane oddziaływają na siebie siłami przyciągania i odpychania.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez tarcie)
Przyrządy:
Elektrofor, neonówka.
Przebieg:
Naelektryzuj elektrofor pocierając metal o ebonit, a następnie dotknij kolejno otartych powierzchni metalu i ebonitu.
Obserwacje i wnioski:
Gaz w neonówce świeci na skutek naelektryzowania się elektroforu.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez tarcie)
Przyrządy:
Balon, włosy lub wełna, elektroskop.
Przebieg:
Nadmuchany balon zbliżamy do włosów (sukno) i pocieramy o nie powierzchnią balonu.
Obserwacje i wnioski:
Włosy „chodzą” za balonem. Dotknięty balonem elektroskop powoduje wychylenie się listków elektroskopu.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez tarcie)
Przyrządy:
Maszyna elektrostatyczna.
Przebieg:
Wprowadzamy w ruch maszynę elektrostatyczną i zbliżamy do siebie kulki biegunów.
Obserwacje i wnioski:
Obserwujemy przeskok iskry elektrycznej i głośny trzask.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez tarcie)
Przyrządy:
Kasza, plastykowa rura, aluminiowe naczynie, elektroskop.
Przebieg:
Przez plastykową rurę wsypujemy do aluminiowego naczynia kaszę, naczynie znajduje na elektroskopie.
Obserwacje i wnioski:
Wskazówki elektroskopu wychylają się z położenia równowagi i w miarę wsypywania kaszy wzrasta wychylenie.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez tarcie)
Przyrządy:
Woreczek foliowy, ryż preparowany.
Przebieg:
Do foliowego woreczka sypiemy trochę ryżu, zawiązujemy woreczek, a następnie energicznie pocieramy go rękami
Obserwacje i wnioski:
Ziarenka ryżu przywierają do wewnętrznych ścianek woreczka na skutek naelektryzowania go.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez tarcie)
Przyrządy:
Elektrofor, neonówka.
Przebieg:
Naelektryzuj elektrofor pocierając metal o ebonit, a następnie dotknij kolejno otartych powierzchni metalu i ebonitu.
Obserwacje i wnioski:
Gaz w neonówce świeci na skutek naelektryzowania się elektroforu. W czasie wzajemnego pocierania się obydwa ciała uczestniczące w tarciu elektryzują się.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
Laska ebonitowa, elektrofor, elektroskopy.
Przebieg:
Elektroskopy uziemiamy. Pocieramy o siebie krążki elektroforu. Metalowym krążkiem elektroforu dotykamy główki jednego elektroskopu, natomiast krążkiem ebonitowym dotykamy główki drugiego elektroskopu. Następnie do każdego elektroskopu dotykamy naelektryzowaną laską ebonitową.
Obserwacje i wnioski:
Po dotknięciu jednego elektroskopu potartym krążkiem ebonitowym, a drugiego- potartym krążkiem metalowym, wskazówki obu elektroskopów wychylają się, jeśli naelektryzowaną laskę ebonitową zbliżamy do elektroskopu naelektryzowanego krążkiem metalowym, to kąt wychylenia wskazówki elektroskopy maleje. Jeśli natomiast naelektryzowaną laskę ebonitową zbliżamy do elektroskopu naelektryzowanego krążkiem ebonitowym, to kąt wychylenia wskazówki elektroskopu zwiększa się.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez dotyk)
Przyrządy:
Laska ebonitowa i szklana, kawałek wełny, elektroskop.
Przebieg:
Laską ebonitową potarta kawałkiem wełny dotykamy główki elektroskopu.
Obserwacje i wnioski:
Wskazówka elektroskopu wychyla się, gdy jego główki dotykamy naelektryzowaną laską ebonitową bądź szklaną. Ciała można więc elektryzować przez zetknięcie ich z ciałem naelektryzowanym.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
Laska ebonitowa i szklana, świeca, kawałek wełny, elektroskop, przedmiot metalowy.
Przebieg:
Naładowanej główki elektroskopu dotykamy palcem, przedmiotem metalowym, laską ebonitową, szklaną i świecą.
Obserwacje i wnioski:
Gdy główki naelektryzowanego elektroskopu dotykamy palcem lub przedmiotem metalowym- wskazówka opada. Gdy główki naelektryzowanego elektroskopu dotykamy laską ebonitową bądź szklaną lub świecą- wskazówka nie opada.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez dotyk)
Przyrządy:
Laska ebonitowa i szklana, kawałek wełny, dwa elektroskopy, kulka próbna, konduktor kulisty.
Przebieg:
Elektroskop z konduktorem kulistym silnie elektryzujemy laską ebonitową potarta wełną. Kulką próbną dotykamy konduktora kulistego, a następnie główki drugiego nienaelektryzowanego elektroskopu.
Obserwacje i wnioski:
Wskazówka drugiego elektroskopu wychyla się, gdy jego główki dotykamy kulką próbną. Ładunki elektryczne można więc dzielić na porcje.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez indukcję)
Przyrządy:
Laska ebonitowa i szklana, elektroskop.
Przebieg:
Naelektryzowaną laskę ebonitową zbliżamy do główki elektroskopu, nie dotykając jej. Następnie obserwujemy wskazówkę elektroskopu, gdy do niego zbliżamy i oddalamy naelektryzowaną laskę szklaną.
Obserwacje i wnioski:
W wyniku naelektryzowanej laski ebonitowej lub szklanej lub szklanej elektryzuje się on nietrwale, gdy laskę odsuwamy wychylenie znika.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez indukcję)
Przyrządy:
Laska ebonitowa, elektroskop.
Przebieg:
Naelektryzowaną ujemnie laskę ebonitową zbliżamy elektroskopu. Nie zmieniając położnie laski, uziemiamy główkę elektroskopu, dotykając jej palcem. Odejmujemy palec od główki elektroskopu i odsuwamy laskę ebonitową. Badamy znak ładunku elektroskopu, zbliżając do niego ponownie naelektryzowaną laskę ebonitową.
Obserwacje i wnioski:
Przez zbliżenie laski ebonitowej elektroskop został naelektryzowany trwale ładunkiem dodatnim, gdy chwilowo uziemiono główkę elektroskopu.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez indukcję)
Przyrządy:
Pieprz, sól, laska ebonitowa.
Przebieg:
Mieszamy dokładnie sól i pieprz, po czym zbliżamy do mieszanki naelektryzowaną laskę ebonitową.
Obserwacje i wnioski:
Laska ebonitowa przyciąga pieprz, pozostawiając sól.
DOŚWIADCZENIE (elektryzowanie przez indukcję)
Przyrządy:
Puszka aluminiowa, butelka plastikowa, laska ebonitowa.
Przebieg:
Do puszki aluminiowej i butelki plastikowej kolejno zbliżamy naelektryzowaną laskę ebonitową.
Obserwacje i wnioski:
Pod wpływem naelektryzowanej laski ebonitowej puszka aluminiowa i butelka plastikowa zaczynają się toczyć za laską.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
2 arkusiki folii np. z woreczków śniadaniowych i 2 tej samej wielkości kartki cienkiego papieru.
Przebieg:
Kładziemy na stoliku jedną z folii, a na niej kartkę papieru. Pocieramy je o siebie przez chwilę, a następnie podnosimy każdy arkusik w jednej ręce i zbliż do siebie. Następnie kładziemy dwie folie na stoliku, a na nich dwie kartki papieru i pocieraj je o siebie, po czym zbliżamy do siebie najpierw dwie kartki , a następnie dwie folie.
Obserwacje i wnioski:
Ciała wykonane z różnych substancji elektryzują się w różny sposób. Istnieją dwa rodzaje ładunków elektrycznych: dodatni i ujemny. Dwa te same ładunki się odpychają, a różne przyciągają się. Dwie folie i dwie kartki papieru odpychają się, a kartka i folia przyciągają się.
DOŚWIADCZENIE (badanie rozmieszczenia ładunku)
Przyrządy:
Laska ebonitowa, neonówka, wełna.
Przebieg:
Jeden koniec laski ebonitowej pocieramy wełną. Neonówką dotykamy w różnych jej punktach.
Obserwacje i wnioski:
Neonówka zapala się tylko w tych punktach laski, w których była ona pocierana.
DOŚWIADCZENIE (badanie rozmieszczenia ładunku)
Przyrządy:
Elektrofor, neonówka.
Przebieg:
Elektryzujemy krążki elektroforu, pocierając je o siebie. Podnosimy krążek metalowy i dotykamy neonówką w kilku punktach, następnie dotykamy neonówką krążka ebonitowego w kilku punktach.
Obserwacje i wnioski:
Przy zetknięciu z krążkiem metalowym neonówka zapala się tylko jeden raz przy pierwszym zetknięciu, przy zetknięciu z krążkiem ebonitowym neonówka zapala się kilkakrotnie w różnych jego punktach. Wnioskujemy więc, że w metalach część elektronów może swobodnie przemieszczać się w całej ich objętości, a w izolatorach są one mocno związane z atomami.
DOŚWIADCZENIE (zasada zachowania ładunku)
Przyrządy:
Dwa elektroskopy z osadzonymi na ich prętach płytkami metalowymi, metalowy łącznik o izolowanym uchwycie, laska ebonitowa, sukno.
Przebieg:
Pręty dwóch elektroskopów z osadzonymi na ich prętach płytkami metalowymi łączymy metalowym łącznikiem. Do płytki jednego elektroskopy zbliżamy bez dotykania ujemnie naładowaną laskę ebonitową. Odejmujemy łącznik, a następnie oddalamy laskę.
Obserwacje i wnioski:
Elektroskop położony bliżej laski ebonitowej został naelektryzowany dodatnio, czyli ładunkiem przeciwnego znaku do ładunku laski. Elektroskop położony dalej został naelektryzowany ujemnie.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
Metalowa siatka, paski bibuły, maszyna elektrostatyczna, płyta ebonitowa.
Przebieg:
Do metalowej siatki przyklejamy po stronie wewnętrznej i zewnętrznej paski bibuły, stawiamy ją na płycie ebonitowej, a następnie elektryzujemy za pomocą maszyny elektrostatycznej.
Obserwacje i wnioski:
Paski bibuły po zewnętrznej stronie są odpychane od siatki, natomiast po wewnętrznej stronie nie elektryzują się, a więc ładunki elektryczne gromadzą się tylko na zewnętrznej stronie przewodników.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
Metalowa siatka, elektroskop, laska ebonitowa, wełna
Przebieg:
Pod siatką metalową, postawioną na płycie ebonitowej, umieszczamy elektroskop. Następnie elektryzujemy laskę ebonitową za pomocą wełny i zbliżamy do siatki.
Obserwacje i wnioski:
Listki elektroskopu nie wychyliły się, ponieważ ładunki elektryczne gromadzą się tylko na zewnętrznej stronie przewodników.
DOŚWIADCZENIE (prawo Culomba)
Przyrządy:
Laska ebonitowa, elektroskop.
Przebieg:
Elektryzujemy laskę ebonitową i miarowo zbliżamy ją oraz oddalamy od elektroskopu.
Obserwacje i wnioski:
Im większa jest odległość między naelektryzowaną laską, a elektroskopem, tym mniejsza jest siła wzajemnego oddziaływania.
DOŚWIADCZENIE (prawo Culomba)
Przyrządy:
Konduktor kulisty, 2 statywy, piłeczka zawinięta w folię aluminiową, kulka próbna, maszyna elektrostatyczna.
Przebieg:
Zawieszamy kulkę na statywie, w pewnej odległości od konduktora kulistego, także umieszczonego na statywie. Kręcąc korbką maszyny elektrostatycznej, dotykamy kulką próbną jej jednego bieguna , przenosimy kulkę do wnętrza konduktora i stykamy z jego wewnętrzną powierzchnią. Czynność tę powtarzamy kilkakrotnie.
Obserwacje i wnioski:
Siła oddziaływania między kulką , a konduktorem wzrasta wraz ze wzrostem ładunku zgromadzonym w konduktorze.
DOŚWIADCZENIE (prawo Culomba)
Przyrządy:
Laska ebonitowa i szklana, statyw, wełna.
Przebieg:
Laski ebonitową i szklaną zawieszamy na statywach. Elektryzujemy obydwie laski pocierając je lekko wełną. Następnie powtarzamy ćwiczenia elektryzując je dłużej i bardziej energicznie.
Obserwacje i wnioski:
Im większa jest wartość ładunku zgromadzonego na obu laskach, tym większa jest wartość siły wzajemnego oddziaływania.
DOŚWIADCZENIE (prawo Culomba)
Przyrządy:
Laska ebonitowa i szklana, 2 statywy, wełna.
Przebieg:
Ustawiamy w pewnej odległości od siebie laski zawieszone na statywach i elektryzujemy je przez tarcie. Następnie miarowo zwiększamy i zmniejszamy odległość między nimi
Obserwacje i wnioski:
Im większa jest odległość między naelektryzowanymi ciałami, tym mniejsza jest siła wzajemnego oddziaływania.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
2 elektroskopy z osadzonymi na ich prętach metalowymi płytkami, mała puszka, garnek aluminiowy, maszyna elektrostatyczna, kulka próbna.
Przebieg:
Kładziemy puszkę i garnek na płytkach elektroskopów. Kręcimy korbką maszyny elektrostatycznej i przenosimy ładunek do wewnętrznej powierzchni puszki i garnka po tyle samo razy.
Obserwacje i wnioski:
W miarę dostarczania puszce i garnkowi ładunku elektrycznego, wskazówki elektroskopów wychylają się, z tym że wskazówka elektroskopu z małą puszką wychyla się bardziej, a więc ładunek w znajdujący się niej jest bardziej skondensowany.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
Elektroskop z osadzoną na jego pręcie metalową płytką, dodatkowa płytka z izolacyjnym uchwytem, laska szklana naelektryzowana wełną.
Przebieg:
Trzymaną w palcach za izolacyjny uchwyt dodatkową płytkę zbliżamy do pewnej odległości nad płytką osadzoną na pręcie elektroskopu, a następnie, nie zmieniając odległości między płytkami, przesuwamy ją poziomo.
Obserwacje i wnioski:
Im mniejsza jest odległość między okładkami kondensatora, tym większa jest jego pojemność elektryczna. Im mniejsze jest pole powierzchni czynnej okładek kondensatora, tym mniejsza jest jego pojemność elektryczna.
DOŚWIADCZENIE (przemiany energii w polu)
Przyrządy:
Dwie metalowe płyty, maszyna elektrostatyczna, piłeczka owinięta folią aluminiową, trzy statywy, nić, laska ebonitowa, tkanina wełniana
Przebieg:
Metalowe płyty umieszczamy równolegle na statywach i łączymy z kulkami maszyny elektrostatycznej. Na nici zawieszamy piłeczkę i umieszczamy ją na statywie, między metalowymi płytami. Elektryzujemy metalowe płyty elektroforu, obracając kilka razy tarczami maszyny elektrostatycznej. Następnie powtarzamy doświadczenie obracając tarczami maszyny elektrostatycznej dłużej.
Obserwacje i wnioski:
Po jednym naelektryzowaniu płyt piłeczka zaczyna poruszać się, uderzając raz o jedną, raz o druga płytę. Częstotliwość uderzeń maleje aż do zatrzymania się piłeczki. Jeśli elektryzowanie płyt trwa, to również przez cały czas obserwujemy ruch piłeczki.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
Puszka kalorymetru, uziemione podłoże, laska ebonitowa, wełna.
Przebieg:
Puszkę kalorymetru kładziemy na bocznej ściance, na uziemionym podłożu. Do puszki zbliżamy naelektryzowaną laskę ebonitową.
Obserwacje i wnioski:
Puszka kalorymetru toczy się po poziomym podłożu, po wpływem działania sił elektrycznych.
DOŚWIADCZENIE (pole centralne)
Przyrządy:
Prostokąt tekturowy z przymocowanymi nitkami równej długości, metalowa kula osadzona na statywie, maszyna elektrostatyczna.
Przebieg:
Podłączamy kulę pod maszynę elektrostatyczną i w niedalekiej odległości trzymamy prostokąt tekturowy z przymocowanymi nitkami.
Obserwacje i wnioski:
Nitki układają się wzdłuż promieni kuli.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
Prostokąt tekturowy z przymocowanymi nitkami równej długości, metalowy konduktor stożkowy osadzony na statywie, maszyna elektrostatyczna.
Przebieg:
Podłączamy metalowy konduktor stożkowy pod maszynę elektrostatyczną i w niedalekiej odległości trzymamy prostokąt tekturowy z przymocowanymi nitkami.
Obserwacje i wnioski:
Przy kulistej części konduktora nici układają się wzdłuż promienia, natomiast przy stożkowej części następuje zagęszczenie linii pola, więc nitki także się zagęszczają w kierunku stożka.
DOŚWIADCZENIE (badanie kształtu linii pola)
Przyrządy:
Zestaw do badania linii pola elektrycznego, olej, kasz manna, maszyna elektrostatyczna, rzutnik.
Przebieg:
Do szklanego naczynia z olejem wsypujemy niewielką ilość kaszy manny. W oleju zanurzamy płytki metalowe o różnym kształcie, elektryzowane za pomocą maszyny elektrostatycznej. Płytki mogą mieć różne kształty- prosty, stożkowy, kulisty i umieszczamy je w różnych zestawieniach. Pod szklanym naczyniem z olejem umieszczamy rzutnik, aby wyniki doświadczenia były bardziej widoczne.
Obserwacje i wnioski:
Linie pola elektrycznego mogą mieć różny kształt, ale układają się prostopadle do powierzchni naelektryzowanej płytki. Linie pola elektrycznego wytworzonego wokół pojedynczej kolistej płytki układają się promieniście. Linie pola elektrycznego wytworzonego między płytkami naelektryzowanymi równomiernie są równoległe do siebie. W pobliżu ostrza płytki linie ulegają zagęszczeniu.
DOŚWIADCZENIE
Przyrządy:
Świeca, statyw, maszyna elektrostatyczna, metalowy kolec.
Przebieg:
Kolec mocujemy na statywie i podłączamy pod maszynę elektrostatyczną. Do kolca zbliżamy zapaloną świecę.
Obserwacje i wnioski:
Największe zagęszczenie linii i najsilniejsze pole elektrostatyczne powstaje w pobliżu ostrza, gdzie gromadzi się najwięcej ładunku elektrycznego. Zapalona świeca odchyla się od kolca i powstaje tak zwany „wiatr elektryczny”.