Motywacyjna rola celów osobistych stawianych na różne okresy życia

Źródło: Zaleski Z. (1993). Psychologia zachowań calowych. Warszawa:PWN.R.4. motywacyjna rola celów osobistych stawianych na różne okresy życia (145-183). Analiza danych z badania KCEL-em, odpowiednie fragmenty z R.IV.

Problem badawczy:

• Regulacyjny wpływ celów na badanie

Przedmiot badań:

• Znaczenie okresów czasowych dla stawianych celów

Charakterystyki celu i wymiaru działania zmieniają się w zależności od odcinka czasu, na jaki cel jest postawiony (w badaniu cel na tydzień, miesiąc, rok, dziesięć lat, całe życie).

Cechy celu: ważność, szansa osiągnięcia celu, konflikt między celowy, finalność, dystans, idiocentryzm, precyzja sformułowania.

Cechy działania: wysiłek, wytrwałość, zadowolenie.

Teoria atrybucji zajmuje się analizą przypisywania przyczyn wynikom i zdarzeniom post hoc.

Uwarunkowanie społeczne wpływają na cel (Locke). Im bliższe związki interpersonalne tym większy wpływ na działania celowe.

Hipotezy przedstawione w badaniu:

• Im większy przedział czasowy, na który cel został postawiony, tym większe nasilenie ważności celu i wymiarów działania, a mniejszy poziom oczekiwania sukcesu.

• Ważne cele i te o wyższych szansach osiągnięcia powinny prowadzić do intensywniejszych działań na ich rzecz i do większej satysfakcji.

• Konkretnie sformułowane cele prowadzą do intensywniejszych działań niż cele ogólnie sformułowane.

• Im dłuższa perspektywa czasowa tym intensywniejsze działania

• Pojawiają się różnice indywidualne w charakterystykach celu i działania

Kwestionariusz celów (KCEL) składa się z dwóch części: dotycząca treści zawartości celów stawianych na różne odcinki czasu; część zawierająca 58 pytań dotyczących informacji o wymiarach celów i działania oraz ich parametrów.

Parametry celu a intensywność działania

• W celach o dużej ważności wysiłek i zadowolenie są istotnie wyższe a wytrwałość niższa

• Gdy konflikt celów jest duży, to niższy wysiłek i zadowolenie.

Model subiektywnie oczekiwanej użyteczności (SEU)

• ma zastosowanie głównie w psychologii decyzji

• narzędzie wyjaśnienia wyboru jednej z alternatyw

• wyższa oczekiwana wartość celu prowadzi do intensywniejszego wysiłku i wytrwałości oraz do większego zadowolenia związanego z tym działaniem.

Przewidywanie działania:

• Im wyższe oczekiwani tym intensywniejsze działanie

• Im ważniejszy cel tym niższa wytrwałość

• Działanie jest tym intensywniejsze , im bardziej cel ma charakter finalny.

• Im ważniejszy cel tym mniejszy konflikt z innymi współzawodniczącymi celami.

Cele konkretne i ogólne:

• Dobrze sprecyzowane cele prowadzą do intensywniejszych działań.

• Wytrwałość i zadowolenie są wyższe przy celach konkretnych niż przy ogólnych.

Przyszłościowa perspektywa czasowa (PPC) wiąże się z intensywniejszym działaniem na rzecz celów bliższych.

• Jednostki planujące dalej na przyszłość są bardziej wytrwale w pracy na rzecz bliższych w czasie celów i odczuwają większe zadowolenie z tych czynności.

Człowiek potrzebuje wystarczająco mocnego przeświadczenia, że jego działania zakończą się pożądanym sukcesem po to , aby w ogóle je podejmować. Jest to związane z efektem żagla, metodą stosowaną przez ludzi, gdy stawiają sobie za cel coś co ma małe szanse powodzenia.

Dysonans poznawczy - negatywne emocje wywołane rozbieżnością między posiadanym a pożądanym stanem rzeczy. Motywuje to jednostkę do uwolnienia się od stanu negatywnego.

• Dążenie do odległego celu poprzez realizowanie podcelów wywołuje emocje pozytywne, jednak uświadomienie sobie rozbieżności może wywołać emocje negatywne.

Badania Bandury:

• Ludzie mogą zmobilizować się do większego wysiłku, ale nie podtrzymują tego poziomu przez dłuższy czas ( gdy cel jest ważny).

• Ludzie są zdolnie do dłuższego czekania na wynik i mogą pracować wytrwale aby ten wynik osiągnąć ( gdy cel umiarkowanie ważny).

Intencjonalny paradoks (Frankl 1959, 1969) oznacza, że ważne zamiary raczej przeszkadzają w czynnościach aniżeli prowadzą do optymalnego działania. Zbyt ważne cele skupiają myślenie na stanie końcowym, co może wywołać lęk przed stratą w wypadku niepowodzenia.

Konflikt między celami:

• Podjęcie wielu zadań jednocześnie oznacza że wykonanie jednego z nich odbywa się kosztem pozostałych.

• Im cele ważniejsze tym wyraźniejszy konflikt.

Badania Zuckerman : podobieństwo kobiet i mężczyzn w stawianiu sobie celów życiowych.

Raynor i Entin : kobiety są bardziej wytrwałe w celach odroczonych w czasie, mężczyźni - odwrotnie.

Podsumowanie:

• Cele o wyższym poziomie realności i użyteczności motywują do intensywniejszego wysiłku i wytrwałości.

• Realizacja takich celów jest źródłem osobistej satysfakcji.

2