Nazwa przedmiotu - PSYCHOPATOLOGIA WIEKU ROZWOJOWEGO
Autor programu - dr hab., prof. APS Jarosław Rola, dr D. Danielewicz
Jednostka organizacyjna - Instytut Psychologii Stosowanej, Zakład Psychologii Klinicznej, Pracownia Psychologii Niepełnosprawności
Rok studiów - III, IV
Forma realizacji - wykład, ćwiczenia .
Forma zaliczenia - egzamin obejmujący materiał realizowany zarówno na wykładach jak i na ćwiczeniach. W ramach realizacji ćwiczeń istnieje możliwość uzyskania ocen za prace wykonywane samodzielnie przez studentów, takie jak: przygotowywane prezentacje Power Point, krótkie referaty związane z omawianymi zagadnieniami, przygotowywanie plakatów, ulotek informacyjnych, wreszcie za aktywność studentów na ćwiczeniach.
Wymiar godzin - 60 godzin wykładów, 60 godzin ćwiczeń
Cele
Zagadnienia przedstawiane na wykładzie koncentrują się na przedstawieniu studentom wiedzy z zakresu psychopatologii wieku rozwojowego. Studenci w toku zajęć zapoznają się ze współczesnymi klasyfikacji zaburzeń psychicznych - DSM-IV i ICD -10, co ma na celu ułatwienie im porozumienia z diagnostami reprezentującymi inne dziedziny praktyki klinicznej. W toku realizacji zajęć studenci uzyskają wiedzę z zakresu: ogólnych założeń dotyczących klasyfikacji zaburzeń psychicznych stosowanych w psychopatologii, epidemiologii zaburzeń psychicznych, psychopatologii ogólnej - ilościowych i jakościowych zaburzeń procesów psychicznych, psychopatologii szczegółowej - obrazu klinicznego zaburzeń psychicznych u dzieci i osób dorosłych oraz ich genezy.
Zastosowanie wiedzy z psychopatologii dla postępowania diagnostycznego i formułowania diagnozy różnicowej oraz zasad jej wykorzystania w planowaniu oddziaływań leczniczych i terapeutycznych.
Tematy wykładów
Psychopatologia, jako nauka o zaburzeniach psychicznych, psychopatologia a psychologia kliniczna i psychiatria, koncepcje normalności i zaburzeń w podejściach biologicznych i
psychologicznych, kryteria różnicowania zachowań normatywnych od symptomatycznych. Współczesne systemy klasyfikacyjne w psychopatologii. Zasady wyodrębniania symptomów, syndromów, zespołów klinicznych i zaburzeń psychicznych. Psychopatologia ogólna - zaburzenia procesów psychicznych. Psychopatologia szczegółowa: zaburzenia więzi, przywiązanie a psychopatologia rozwoju, reaktywne zaburzenia przywiązania, zaburzenia selektywności przywiązania. Schizofrenia, psychozy i zespoły psychotyczne, obraz kliniczny. Zaburzenia lękowe: uogólnione zaburzenia lękowe - obraz kliniczny i przebieg, fobie specyficzne i społeczne,
Lęk paniczny - objawy napadu lęku panicznego, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, charakterystyka zaburzeń lękowych po stresie pourazowym. Zaburzenia nastroju: depresja i zaburzenia depresyjne, zaburzenia dwubiegunowe - obraz kliniczny i przebieg, zaburzenia nastroju a samobójstwa.
Zaburzenia emocjonalne -lęki i fobie i depresje dziecięce. Typy i obraz kliniczny zaburzeń zachowania. Specyficzne problemy diagnostyczne.
Całościowe zaburzenia rozwoju - definicja i klasyfikacja, kryteria diagnostyczne wg ICD-10 (1992) oraz DSM - IV- TR (2000). Różnicowanie między autyzmem a innym nieprawidłowościami rozwoju u dzieci. Częstość występowania zaburzeń autystycznych. Zróżnicowanie populacji osób z autyzmem. Typologie osób autystycznych. Diagnozowanie zaburzeń autystycznych - narzędzia diagnostyczne (CHAT, CARS, PEP-R, obserwacja kliniczna, wywiad ). Przyczyny autyzmu (koncepcje psychoanalityczne, etologiczne, biologiczne). Charakterystyka funkcjonowania osób z autyzmem (rozwój społeczny, rozwój językowy i komunikacja pozawerbalna, sztywność w zachowaniu i zainteresowaniach, rozwój poznawczy- poziom inteligencji, profil zdolności intelektualnych, wysepkowe zdolności, problemy z oceną psychologiczną).Teoria umysłu a autyzm. Rozwój dziecka z autyzmem (niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo, okres przedszkolny, wiek szkolny, adolescencja i dorosłość). Prognozy rozwojowe. Zachowania problemowe (zachowania agresywne, autoagresywne i stereotypowe). Metody terapii i edukacji osób z autyzmem (metody stymulacyjne, metoda Opcji, metoda holdingu, metoda behawioralna, metoda TEACCH, metoda ułatwionej komunikacji, metody alternatywne). Charakterystyka zjawisk występujących aktualnie w terapii autyzmu. Karta Praw Osób z Autyzmem. Deklaracja Praw Osób z Autyzmem. Problemy rodzin wychowujących dzieci z autyzmem (stres u rodziców dzieci z autyzmem i radzenie sobie ze stresem, problemy rodzeństwa, pomoc rodzicom, rodzice jako terapeuci dziecka).
Literatura:
Attwood, T. (2006). Zespół Aspergera. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka
Baron-Cohen, S., Bolton, P.(1999). Autyzm. Fakty. Kraków: KTA.
Błeszyński, J.(1998). Mowa i język dzieci z autyzmem. Wybrane zagadnienia. Słupsk: WSP.
Błeszyński, J. (2004). Wspomaganie rozwoju osób z autyzmem. Kraków: Oficyna wydawnicza „Impuls”.
Bobrowicz-Lewartowska, L. (2000). Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Cierpiałkowska L. (2000) Alkoholizm. Przyczyny-leczenie - profilaktyka. Poznań: UAM,
(wybrane zagadnienia).
Cierpiałkowska, L. (red.), (2004). Psychologia zaburzeń osobowości. Wybrane zagadnienia.
Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. (wybrane zagadnienia).
Danielewicz, D., Pisula, E. (2003). Terapia i edukacja osób z autyzmem. Wybrane
zagadnienia. Warszawa: APS. (wybrane zagadnienia).
Dąbkowska Małgorzata (2006).Lęk separacyjny a historia życia. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, Vol 6, No 3.
Dołęga, Z. (2003). Samotność młodzieży - analiza teoretyczna i studia empiryczne. Katowice:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Gracka-Tomaszewska, M .(2006). Matczyna reprezentacja dziecka- jej znaczenie dla relacji z dzieckiem. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 6(4),p. 199-202
Gracka-Tomaszewska, M .(2006). Matczyna reprezentacja dziecka- modele teoretyczne i ich znaczenie dla praktyki klinicznej. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 6(4),193-198
Kmiecik-Baran K. (1993). Toksykomania jako zjawisko psychologiczne. W: Narkomania-
HIV/AIDS - zagrożenia społeczne, profilaktyka, terapia i resocjalizacja. Gdańsk s. 34-46.
Kostrzewski J. (1997). Ewolucja poglądów AAMR dotyczących niedorozwoju
umysłowego. Od Ricka Hebera (1959) do Ruth Luckasson (1992). Roczniki
Pedagogiki Specjalnej. (red.), J.Pańczyka. Tom 8, Wyd. WSPS s. 210-233.
Kozłowska, A (2000) Znaczenie relacji rodzinnych dla pozytywnego rozwoju dziecka. Warszawa, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej.
Millon, T., Davis, R. (2005). Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie.
Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia PTP (wybrane zagadnienia)
Oatley, K., Jenkins, J.M. (2005). Zrozumieć emocje. Warszawa: PWN. (wybrane
zagadnienia - rozdz.8, rozdz. 11).
Pastwa -Wojciechowska, B. (2004). Naruszanie norm prawnych w psychopatii.
Analiza kryminologiczno-psychologiczna. Kraków: Wydawnictwo UJ. (wybrane
zagadnienia).
Pisula, E. (2005). Małe dziecko z autyzmem. Diagnoza i terapia. Gdańsk:GWP.
(wybrane zagadnienia).
Pisula, E., Danielewicz, D. (red.) (2005). Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Popielarska A., Popielarska M. (red,) (2000). Psychiatria wieku rozwojowego.
Warszawa: PZWL.
Rachman, S. (2005). Zaburzenia lękowe. Modele kliniczne i techniki terapeutyczne.
Gdańsk: GWP. (wybrane zagadnienia).
Rola J. (2001). Depresja u dzieci. Warszawa. APS (wybrane zagadnienia)
Rutkowski, K. (2005). Diagnostyka porównawcza zaburzeń pourazowych.
Psychiatria Polska, 1, 2005, 75-89.
Senator, D.(2004). Więź emocjonalna- poszukiwanie siebie w relacji z drugą osobą.W:Kimita, G i Kaczmarek, T(red), Wczesna interwencja miejsce psychologa w opiece nad małym dzieckiem i jego rodziną. Zeszyty Sekcji Psychologii Klinicznej Dziecka Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Senator, D.(2005).Wczesnodziecięca trauma relacyjna. Nowiny psychologiczne
Senator, D.(2005).Neurologiczne mechanizmy wczesnodziecięcej traumy relacyjnej. Nowiny psychologiczne nr. 2
Schier, K. (2005). Bez tchu i bez słowa. Więź psychiczna i regulacja emocji u osób
chorych na astmę oskrzelową. Gdańsk: GWP. (wybrane zagadnienia).
Schopler, E., Lansing, M., Waters, L. (1994), Ćwiczenia edukacyjne dla dzieci autystycznych. Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych i z zaburzeniami w rozwoju. Tom III. Gdańsk: SPOA..
Schopler, E., Reicher, R.J., Lansing, M., (1995). Techniki nauczania dla rodziców i profesjonalistów. Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych oraz dzieci z zaburzeniami rozwoju. Tom II. Gdańsk: SPOA.
Schopler, E., Reicher, R.J., Bashford, A., Lansing, M., Marcus, L.M. ( 1995). Profil psychoedukacyjny (PEP-R). Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych i zaburzeniami w rozwoju. Tom. I. Gdańsk: SPOA.
Speltz, M., DeKlyen, M. i Greenberg, M. (1999). Development and Psychopathology, 11, 269-285.
Stern, D. N. (1995). The motherhood constellation - a unified view of parent-infant psychotherapy. New York: Basic Books.
Szewczyk, L. (2001). Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości.
Psychosomatyka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. (wybrane zagadnienia).
Winnicott, D. W. (1994). Dzieci i ich matki. Warszawa: WAP.
Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M. (1999). Nadpobudliwość psychoruchowa u
dzieci. Lublin. Wydawnictwo Bifolium.
Zeanah, Ch. H., Mammen, O. K. i Liebermann, A. (1993). Disorders of attachment. W: Ch. H. Zeanah, Jr. (red.), Handbook of Infant Mental Health (s. 332-349). New York, London: Guilford Press.
Forma egzaminu / zaliczenia - egzamin pisemny w formie testu wielokrotnego wyboru, obejmujący swym zakresem materiał zarówno z wykładów jak i ćwiczeń.
Wymagania egzaminacyjne/zaliczeniowe - uczestnictwo w wykładach, przyswojenie treści prezentowanych na spotkaniach, jak i przygotowanie się do egzaminu w oparciu o literaturę obowiązkową, jak i uzupełniającą.
Ćwiczenia - aktywne uczestniczenie w ćwiczeniach, przygotowywanie na ćwiczenia krótkich referatów, prezentacji w Power Point, prac pisemnych, plakatów, ulotek informacyjnych zgodnie z realizowanymi zagadnieniami.
4