ADEKWATNOŚĆ PERCEPCJI
Ponieważ nasze spostrzeganie zależy od tak wielu czynników, powstaje pytanie, czy to, co widzimy jest tym, czym jest w istocie, czy nasza percepcja odpowiada rzeczywistości.
Pytanie jest tym bardziej zasadne, iż powszechna (niemająca charakteru patologii) jest skłonność do ulegania pewnym złudzeniom percepcyjnym.
Powszechne złudzenie zmysłowe to między innymi:
Złudzenie długości (Muellera-Lyera)
Złudzenie powierzchni
Złudzenie kierunku
Fenomen phi
Są one po części wrodzone, po części wyuczone, zależą od struktur umysłowych, ale i od działania zmysłów. Możemy jednak polegać na naszym systemie percepcyjnym, zapewnia nam orientację w środowisku między innymi dzięki zasadzie:
STAŁOŚCI SPOSTRZEGANIA - mimo zmian obrazu przedmiot w obrębie narządu zmysłu (np. siatkówka oka) spostrzegamy przedmioty jako stałe (wielkość, barwa)
PARADOKS PERCEPCJI - wewnętrzne wzorce przedmiotów odpowiadają ich stanom najbardziej prawdopodobnym, są bliższe temu, co jest na zewnątrz niż ich czysto zmysłowy obraz.
W zupełnie nowych sytuacjach (brak schematu) opieramy się na tzw. stymulacji bliskiej, na wzorcu z siatkówki oka.
Spostrzeżenie jest prawdziwe, gdy jest zgodne z innymi wskaźnikami cech danego obiektu, które można mierzyć zależnie. Stąd współzależność rozwoju percepcji i motoryki.
(por. eksperymentalny Hebla)
Za adekwatnością percepcji może tez przemawiać - Doskonałość systemu percepcyjnego np. ostrość wzroku - spostrzegamy linie jako odległe od siebie, mimo, iż jest to różnica 1 min. łuku, oko zawiera ok. 125 mln. podstawowych elementów recepcyjnych.
STRUKTURA SPOSTRZEGANIA
Tendencje do posługiwania się pewnymi zasadami w odbiorze bodźców, aby możliwe było uchwycenie ich znaczenia. Główne zasady zostały opisane jeszcze przez Gestaltystów.
FIGURA i TŁO
Widzimy coś na tle, wyróżnienie istotnego dla nas elementu z otoczenia
Figura - wyrazistsza, bliżej, bardziej nasycona barwa, kontur, podobna do czegoś. Wykorzystane np. w maskowaniu, reklamie
PODOBIEŃSTWO
Elementy tej samej wielkości, kształtu, jakości postrzegamy zwykle jako grupę wzór, a nie jako odmienne elementy. Przykładem - widziane z lotu ptaka grupy domów, drzew.
BLISKOŚĆ
Elementy, które SA fizycznie blisko, spostrzegamy jako należące do siebie. Grupowanie w spostrzeganiu tych elementów, które są w bliskości przestrzennej.
ZAMYKANIE POSTACI
Tendencja do umysłowego dopełniania, postrzegania, niedokończonych lub składających się z luźnych kresek figur jako zamkniętych całości (uzupełnianie niedokończonego zbioru).
CIĄGŁOŚCI
Tendencja do przeciwstawiania się łamaniu ciągłego strumienia linii, wzoru lub projektu.
Właściwości konieczne we wszystkich procesach poznawczych
FUNKCJE:
Filtr uwagi
Selekcja bodźców 9ze względu na ograniczone możliwości przetwarzania redukujemy 99.9 % docierającej do zmysłów informacji) / Lehr, Fisher /
Gotowość reagowania
Utrzymywanie zdolności do reagowania, aspekt czasowo - wytrzymałościowy.
Dyspozytor moc
Alokacja zasobów energii, przemieszczanie na dominujący proces umysłowy.
RODZAJE UWAGI:
Uwaga mimowolna - zależy od cech bodźca
Uwaga dowolna - związana z aktywnym wysiłkiem
Cechy uwagi:
- Podzielczość
- Przerzutność
- Zakres
- Koncentracja
UWARUNKOWANIA PROCESU UWAGI
Stopień podobieństwa bodźców: im bardziej podobne są następujące po sobie bodźce tym trudniej przyciągają uwagę, wyraźnie różny od nich bodziec przykuje uwagę
Trudność zadania
Brak wprawy i doświadczenia
Zagrożenie i niepokój
Uprzedzenia ukierunkują uwagę na bodźce zgodne z ich treścią i skrajnie niezgodne z nią
Roztargnienie rozprasza uwagę, istotne z punktu widzenia danego zadania bodźce mogą umknąć uwadze
Nuda, przyzwyczajenie do danego bodźca, przy braku zmian bodźca prze pewien okres czasu, następuje osłabienie fizjologicznych i psychologicznych reakcji, receptory przestają reagować na ten bodziec - zjawisko habituacji