Różnice indywidualne

RI- zjawisko polegające na tym, że jednostki należące do tej samej populacji różnią się między sobą pod względem porównywalnych charakterystyk fizycznych i psychicznych

Na przykład: najwyższy dorosły człowiek na świecie - 2,465 cm, najniższy -74,6 cm

Różnice indywidualne

• Dlaczego niektórzy są wstydliwi, a inni odważni?

• Dlaczego niektórzy są zazwyczaj zadowoleni z życia a inni nie?

• Dlaczego niektórzy są policjantami a inni przestępcami?

• Dlaczego w tych samych sytuacjach różni ludzie będą różnie reagować?

Osobowość - „to co charakteryzuje daną jednostkę”

Kluczowe problemy teorii osobowości

Specyficzność - każdy człowiek to jedyny i niepowtarzalny byt

• Pod pewnymi względami wszyscy jesteśmy tacy sami

• Pod pewnymi względami jesteśmy podobni do określonych grup (np. kobiety - mężczyźni, cholerycy - flegmatycy)

• Pod pewnymi względami jesteśmy niepowtarzalni

Stałość - istnieje do pewnego stopnia indywidualna stałość zachowania - typowy dla danej osoby sposób zachowania

„To musiał być x, to jest typowe dla niego”

MODYFIKUJĄCY WPŁYW SYTUACJI!!! - sytuacja, w której się w danym momencie znajdujemy znacząco wpływa na nasze zachowanie (możemy się zachować nietypowo)

Kształtowanie się osobowości

OSOBOWOŚĆ = NATURA I WYCHOWANIE

1. Wpływy środowiska, proces socjalizacji (kontakty z osobami znaczącymi, role społeczne pełnione przez daną osobę, wydarzenia powtarzające się lub wyjątkowo silne).

2. Własna aktywność jednostki (doświadczenia)

3. Wrodzone cechy biofizyczne. Nie wyznaczają kierunku rozwoju osobowości, ale w znacznym stopniu modyfikują przebieg tego rozwoju. Np. cechy układu nerwowego przejawiają się w temperamencie.

Składniki osobowości

Najczęściej opisywane składniki osobowości:

• TEMPERAMENT (B)

• ZDOLNOŚCI I UZDOLNIENIA

• INTELIGENCJA

• POTRZEBY, WARTOŚCI, MOTYWY

• ZAINTERESOWANIA

• POSTAWY

• OBRAZ SAMEGO SIEBIE (Ś)

• OBRAZ ŚWIATA - SCHEMATY POZNAWCZE, WIEDZA, PRZEKONANIA

Temperament

• Składowa część osobowości odnosząca się do wrodzonych, względnie stałych cech jednostki

• Ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie (w okresie niemowlęcym)

• Najbardziej stały (niezmienny) aspekt naszej osobowości

• Uzależniony jest od typu układu nerwowego i procesów biochemicznych w nim zachodzących (m.in.. ogólnego poziomu aktywacji kory mózgowej, przebiegu procesów pobudzania i hamowania)

• Właściwości temperamentu (cechy):

• REAKTYWNOŚĆ

• WYDOLNOŚĆ

• RUCHLIWOŚĆ

• REAKTYWNOŚĆ - intensywność reagowania na bodźce, zwłaszcza emocjonalne.

• Osoba wysokoreaktywna - reaguje pobudzeniem nawet na słabe bodźce (np. bardzo łatwo się denerwuje)

• Osoba niskoreaktywna - reaguje pobudzeniem dopiero wtedy, gdy działają na nią silne bodźce (np. bardzo trudno wyprowadzić ją z równowagi)

• WYDOLNOŚĆ - zdolność do adekwatnego reagowania na bodźce silne i długotrwałe.

• Np. praca w stresie

• Praca w sytuacji, gdy działa na nas dużo różnorodnych bodźców (np. hałas)

• RUCHLIWOŚĆ - zdolność do przestawiania się z jednej reakcji na drugą oraz trwałość, to znaczy czas reakcji po wystąpieniu bodźca.

• Np. możliwość wykonywania kilku prac jednocześnie

Typologie temperamentu

• Typologia temperamentu Hipokratesa-Galena (pierwsza typologia, przednaukowa, nadal bardzo popularna)

Hipokrates (IV w. p.n.e.), ojciec medycyny.

Wyróżnił 4 „soki” (humory) organizmu - krew, flegma, żółta żółć i czarna żółć

Galen (II w. n.e.) - w oparciu o myśl Hipokratesa stworzył pierwszą typologię temperamentu:

SANGWINIK, CHOLERYK, MELANCHOLIK, FLEGMATYK

• CHOLERYK - (chole - żółć) porywczy, niewyrozumiały, energiczny, urodzony przywódca, człowiek czynu. Cholerycy odznaczają się dużą energią życiową, ale jednocześnie brakiem opanowania, gwałtownością, wybuchowością.

• SANGWINIK - (sanquis - krew) wesoły, pogodny, towarzyski, gadatliwy, niezorganizowany, zapominalski. Sangwinik łatwo dostosowuje się do zmiennych warunków życia. Jest pogodny, odporny na przeciwności życiowe. Cechuje go bogata mimika i żywa gestykulacja.

• FLEGMATYK - (phlegma - śluz) powolny, zrównoważony, pogodny, obserwator. Reakcje jego są powolne. Wykazuje niechęć do zmiany warunków życia. Flegmatyk potrafi pracować bardzo wytrwale. Na ogół nie uzewnętrznia swoich uczuć.

• MELANCHOLIK - (melas chole - czarna żółć) perfekcjonista, uczuciowy, wrażliwy, wierny przyjaciel, podatny na depresję. Melancholik jest człowiekiem biernym, powolnym. Melancholicy źle znoszą silne pobudzenie zewnętrzne, które mogą stanowić dla nich źródło zaburzeń nerwowych.

Współczesne yypologie temperamentu

• Typologia temperamentu Hansa Eysencka (ujmowana jest jako koncepcja osobowości)

• Odwołuje się do typologii Hipokratesa-Galena

• Dwa wymiary temperamentu:

1. EKSTRAWERSJA-INTROWERSJA

2. NEUROTYCZNOŚĆ-ZRÓWNOWAŻENIE EMOCJONALNE

EKSTRAWERSJA INTROWERSJA

- towarzyskość - nietowarzyskość

- aktywność - bierność

- żywość - spokój

- poszukiwanie doznań - pesymizm

- niski poziom - chronicznie wysoki

aktywacji poziom aktywacji

Typologie temperamentu

NEUROTYCZNOŚĆ ZRÓWNOWAŻENIE

EMOCJONALNE

- lęk, przygnębienie - zrównoważenie

- poczucie winy - spokój

- niska samoocena - wysoka samoocena

- napięcie - zrelaksowanie

INTROWERTYCY

• wykazują większą wrażliwość na ból, męczą się znacznie szybciej,

• stan podekscytowania przeszkadza im w działaniu,

• mają niewiele zainteresowań, ale w każde zainteresowania bardzo się zagłębiają,

• lubią spędzać czas samemu,

• tylko głębokie relacje z innymi nazywają "przyjaźnią",

• wolą rozmowy w cztery oczy niż w grupie,

• mówią wolno, z przerwami,

• aby się skupić potrzebują ciszy, nie lubią gdy im się przerywa pracę (np. dzwonkiem telefonu)

• lepiej niż ekstrawertycy radzą sobie z zadaniami wymagającymi skupienia uwagi,

• na studiach osiągają lepsze wyniki niż ekstrawertycy

EKSTRAWERTYCY

• preferują zajęcia wymagające interakcji z innymi,

• poszukują pobudzenia i silnych wrażeń,

• są bardziej towarzyscy, aktywni seksualnie,

• mają większą skłonność do stosowania używek.

• robią częstsze przerwy w czasie nauki niż I.

• tolerują wyższy poziom hałasu niż I .

• mają mniejszą tremę przed przemawianiem publicznie

• mają liczniejsze grono przyjaciół

• częściej pełnią funkcje kierownicze

Obraz własnej osoby

• Samoświadomość - zdolność do bycia obiektem własnej uwagi i refleksji.

• Obraz własnej osoby pełni ważną funkcję regulującą nasze zachowanie.

• Wg psychologów poznawczych JA stanowi centralny element naszej osobowości.

Składniki obrazu własnej osoby:

1. Pojęcie JA - zbiór wiedzy, wyobrażeń i przekonań odnośnie własnej osoby.

2. Samoocena - uczuciowy stosunek do samego siebie i ocena siebie w różnych aspektach.

• Pojęcie JA - ogromna liczba różnych przekonań na własny temat, gromadzona w ciągu życia, w różnych sytuacjach i w interakcji z różnymi osobami:

• WYGLĄD I FIZYCZNE WŁAŚCIWOŚCI

• UMIEJĘTNOŚCI I ZDOLNOŚCI

• POTRZEBY, POSTAWY, WARTOŚCI

• CECHY CHARAKTERU

• POZYCJA WŚRÓD LUDZI, ROLE SPOŁECZNE

• RELACJE Z INNYMI OSOBAMI

Wyróżniamy:

• JA REALNE - „taki jestem”

zbiór przekonań na temat atrybutów, o których osoba sądzi, że je posiada lub uważa, że inni je jej przypisują.

• JA IDEALNE - „taki chciałbym być”

zbiór atrybutów, które osoba chciałaby posiadać lub sądzi, że ktoś inny chciałby, aby je miała.

• Rozbieżność JA realne - JA idealne

• Stopień tej rozbieżności - stopień SAMOAKCEPTACJI

• Bardzo niski stopień samoakceptacji - źródło silnie negatywnych odczuć, które prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu jednostki.

Samoocena

• Samoocena - ocena siebie i własnych możliwości w porównaniu z innymi osobami.

• Samoocena = poczucie własnej wartości

• Samoocena może być wysoka (pożądana), zawyżona lub zaniżona

• Wysoka samoocena = wysokie poczucie własnej wartości

-Warunkuje zdrowie psychiczne, szczęście, twórczą postawę, dobre przystosowanie.

-Pozwala czuć się osobą wartościową, kompetentną, moralnie nienaganną i lubianą przez innych ludzi.

-Pozwala formułować i realizować ambitne cele i trudne zadania - motywacja i przekonanie o sukcesie.

-Wpływa pozytywnie na relacje z innymi ludźmi - postawa ja jestem OK. - inni są OK.

• Samoocena zawyżona:

-Zazwyczaj nie jest korzystna.

-Przecenianie własnych możliwości i niepowodzenia w działaniu.

-Negatywne relacje z ludźmi - takie osoby nielubiane, uważane za egoistyczne i zadufane w sobie.

• Samoocena zaniżona: przeżywanie negatywnych emocji wobec siebie, przekonanie, że jest się gorszym od innych i nic się nie potrafi zrobić dobrze.

-Osoby o niskiej samoocenie funkcjonują źle!!

-nie wykorzystują szans na osiągnięcie sukcesu tam, gdzie mają ku temu predyspozycje

-Swoje porażki generalizują na wszystkie aspekty funkcjonowania - „Nie zdałem jednego egzaminu = do niczego się nie nadaję”

-Mają trudności z nawiązywaniem pozytywnych kontaktów społecznych (ja nie jestem OK. - inni nie są OK.)

-Mogą mieć skłonność do negatywnego myślenia o innych ludziach, okazywania wrogości i zamykania się.

Osobowość

• Osobowość jest względnie stałą strukturą

• NIGDY NIE JEST ZA PÓŹNO NA ZMIANY