Psychologia rodziny - wykład 12

C.D. Dot. ADOPCJI

1. Rola psychologa w różnych fazach adopcji

1. Okres preadopcyjny:

1. Przygotowanie opinii o rodzicach: o i jak należy próbować „ocenić”?

• Osobowość, - zagrożenie kryzysem osobowości

• Motywacja - świadome i nieświadome oczekiwania, ambicje, ich realistyczność;

• Relacja małżeńska - gotowość do zmiany relacji związana z przyjściem dziecka do rodziny,

• Ocena postaw rodzicielskich; (ryzyko jakich?)

2. Przeciwwskazania do adopcji:

• Szczególnie silne obawy rodziców przed genetycznym obciążeniem;

• Konflikty małżeńskie;

• Negatywny stosunek szerszego środowiska do adopcji;

3. Przygotowanie do adopcji - przygotowanie do czego?

• Do nawiązania więzi - co je utrudnia:

• Objawy choroby sierocej - jak reaguje dziecko, które przeżyło porzucenie - objawy natychmiastowe i późniejsze;

1. fazy choroby sierocej: protest, rozpacz, obojętność;

2. Lęki (zwłaszcza przed rozstaniem);

3. „Lepienie się”

4. Fazy terapii dziecka z chorobą sierocą (Bielicka, Olechnowicz):

1. Oswajania - obecność rodzica, życzliwa akceptacja bez narzucania,

2. kształtowania porozumienia emocjonalnego - mimicznego - gdy dziecko reaguje na próbę zbliżenia negatywnie, rodzic nie odrzuca;

3. tworzenie więzi - trwanie w sytuacjach paradoksalnych, np. wrogość, odrzucenie (forma testowania jakości tworzącej się więzi);

2. Problemy z sobą: kryzys tożsamości i problemy z rolą;

3. Problemy między małżonkami; - adopcja wiąże się ze zmianą ich relacji wobec siebie;

4. Rozumienie relacji „geny - środowisko”;

5. Jawność adopcji - argumenty za;

Okres periadopcyjny - rola psychologa

1. „dobieranie dziecka”

2. Przygotowanie dziecka;

3. Wiedza o przeszłości dziecka;

4. Zachowania sprawdzające, negatywistyczne, regresywne, zaburzenia;

5. Problemy po adopcji:

• Gwałtowność relacji dziecka na nową sytuację;

• Problemy z odróżnianiem własności;

• Nowość roli dla dziecka -> dziecko/rodzice;

• Spadek poziomu materialnego;

• Lęki przed odrzuceniem przez dziecko;

• Nadwrażliwość na reakcje otoczenia;

• Okres dorastania - „zamęt tożsamościowy”

RODZINA DYSFUNKCJONALNA

1. Rodzina dysfunkcjonalna - próba definicji:

1. Rodzina zamknięta na kontakty ze światem zewnętrznym;

1. Sztywne granice/nieprzepuszczalne; izolacja;

2. Zakłamana/nie wyrażająca uczuć;

1. Problemy z komunikacją;

• Nie jest otwarta, szczera…

• Brak komunikacji dotyczącej uczuć - niemożność wyrażania uczuć.

• Sprzeczność komunikatów -> stąd zakłamanie;

3. Skoncentrowana na potrzebach tylko niektórych członków; -> np. alkoholika;

4. Chaotyczna;

1. Brak norm regulujących stosunki między członkami rodziny;

2. Brak hierarchii;

3. Niezaangażowana, niezorganizowana;

5. Sztywna w pełnieniu ról; niezdolna do reorganizacji pod wpływem nowych okoliczności;

1. Np. wg Olsona -> adaptacyjność podstawową cechą rodziny zdrowej;

6. Nietolerancja wobec tendencji indywidualistycznych jej członków;

Cechy zdrowej rodziny wg V. Satir:

1. Pozytywna tożsamość i autonomia członków;

1. Tożsamość:

• Mam poczucie, że jestem w porządku;

• Inni szanują mnie takim jakim jestem

• W rodzinie dys: lęk, niepewność;

Autonomia: prawo do budowania własnego życia;

• W rodzinie dys: brak granic, traktowanie innych jako ubezwłasnowolnionych;

• Otwarte i skuteczne komunikowanie się;

1. Rodzina dys. - ukrywanie faktów, zdarzeń, uczuć (trudna ich komunikacja) -> dzieci uczą się „nie czuć”;

• Wzajemność - dawanie sobie na zmianę oparcia; dys: jednostronne wsparcie;

• Otwartość - połączenie ze światem zewnętrznym;

ALKOHOLIZM - co najmniej jedna z osób w rodzinie pije;

1. Cechy zespołu alkoholowego - składa się z co najmniej 3 z 8 objawów przynajmniej miesiąc w ciągu ostatniego roku:

1. Silna, natrętna potrzeba spożywania alkoholu;

2. Upośledzona zdolność do kontrolowania picia;

3. Picie w celu złagodzenia lub zapobiegania zespołowi abstynenycyjnemu (subiektywne poczucie skuteczności takiego działania);

4. Objawy abstynencyjne;

1. Głębokie stany upojenia;

2. Objawy niepamięci po stanie upojenia;

3. W momencie odstawienia -> objawy fizjologiczne: drżenie, pocenie się, wrażliwość, nerwowość;

5. Zmieniona tolerancja na alkohol; -> wg. Jelinek krzywa w postaci odwróconego U; fazy:

1. Wstępna;

2. Ostrzegawcza

3. Krytyczna

4. Przewlekła

6. Zawężenie repertuaru zachowań związanych z piciem alkoholu do 1 - 2 wzorców;

1. Wybranie swojego sposobu spożywania alkoholu; - konkretny trunek; - wzorzec;

7. Postępujące zaniedbywanie innych niż picie czynności;

1. Zainteresowań i zachowań;

2. Nieracjonalność sposobów uzasadniania picia - werbalizacja „dlaczego piję”, racjonalizacje;

8. Picie alkoholu mimo wiedzy o jego szczególnej szkodliwości dla zdrowia pijącego;

2. Fazy przystosowania do życia w rodzinie z problemem alkoholowym, wg Joan Jackson (to samo u Kłodeckiego i Stander)

1. Incydenty picia, próby interwencji, zaprzeczanie problemowi;

1. Choroba alkoholowa buduje system wymówek, zaprzeczeń, iluzji;

2. Wzrost izolacji rodziny, koncentracja rodziny wg alkoholu, pogorszenie relacji, pierwsze zaburzenia emocjonalne u dzieci;

1. Incydenty picia coraz częstsze;

2. Ukrywanie negatywnych konsekwencji picia -> usprawiedliwienia, załatwianie, wyręczanie etc;

3. u dzieci: zab. emocjonalne, lęki, moczenie, jąkanie; -> próby poszukiwania pomocy dla dzieci;

3. Dezorganizacja życia rodzinnego, rezygnacja z kontroli zachowań alkoholika i skupienie na rodzinie, nasilenie objawów u dzieci;

4. „Odzyskanie” stabilności przez „ubezwłasnowolnienia” alkoholika;

1. Zamiast gniewu, złości, walki -> litość wobec osoby chorej;

2. Traktowania alkoholika jako „krnąbrnego dziecka” funkcjonującego na obrzeżach rodziny;

3. Większość rodzin dochodzi do fazy 4 i tam przewlekle się zatrzymuje

• Faza charakterystyczna;

• Tu charakterystyczne zaburzenia:

• Obsesja alkoholowa;

• Trudność z regulacją emocji;

• Zaburzenia psychosomatyczne;

• „Separacja” od alkoholika - np. rozwód;

• Reorganizacja rodziny i życie bez osoby uzależnionej;

• Alkoholik osiąga stabilną abstynencję, powrót do rodziny

.

3. Rodzina alkoholowa - trzy nauki dla dzieci;

1. NIE UFAĆ: nie wolno opierać się na dorosłych, świat jest chaosem = zagubione dziecko, dziecko we mgle;

2. NIE MÓWIĆ: izolacja, zamknięcie, samotność;

3. NIE ODCZUWAĆ: „zamrożenie” lub dysregulacja uczuciowa;

4. Problemy dzieci z rodzin alkoholowych w kontekście faz Ericssona:

1. Okres niemowlęcy:

1. Kryzys: podstawowa ufność - nieufność;

2. Cnota: nadzieja (na wzajemność) - poczucie znajdowania się w świecie względnie bezpiecznym;

3. W rodzinie alkoholowej: brak szansy na zaufanie do świata, postawa braku zaufania/ufności, brak bezpieczeństwa;

2. Okres poniemowlęcy:

1. Kryzys: autonomia - wstyd i zwątpienie

2. Osiągnięta cnota: wola (siłą woli) - kieruję sobią;

3. W rodzinie alkoholowej: brak wiary w kierowanie sobą, wstyd

3. wiek zabawy (4-5 r.ż)

1. kryzys: inicjatywa - poczuie winy;

2. cnota celowość

3. w rodzinie alkoholowej: bycie na baczność;

4. wiek szkolny (6-15)

1. kryzys: przedsiębiorczość - poczucie niższości;

2. cnota: kompetencja;

3. w rodzinie alkoholowej: poczucie bycia gorszym;

5. adolescencja:

1. tożsamość - rozproszenie (dyfuzja tożsamości)

2. cnota: wierność;

3. w rodzinie alkoholowej: ucieczka (tożsamość negatywna), nadmierna zależność i opiekowanie się;

5. 5 obronnych wzorów funkcjonowania - ogólne typy reagowania (patrzenia) na świat - dzieci = postawy obronne/sposoby reagowania na świat/sposoby radzenia sobie z systemem;

1. Bohater rodzinny - najczęściej dziecko najstarsze;

1. Odpowiedzialny, uczynny, odnosi sukcesy (rodzina jest z niego dumna i szczyci się sukcesami)

2. Broni reputacji rodziny na zewnątrz i stara się także rozwiązać jej problemy wewnętrzne;

3. Często pełni dorosłe obowiązki, pełni rolę mediatora, wyręcza rodziców, opiekuje się rodzeństwem - stale robi coś dla innych, nic dla siebie;

4. Bohater w dorosłym życiu posiada przymus osiągania sukcesów i poświęcania się dla innych;

2. Wyrzutek (kozioł ofiarny);

1. Stwarza mnóstwo problemów (kłopoty w szkole, kolizje z prawem, nadużycie alkoholu…);

2. Bywa agresywne, nieufne lub nadmiernie zależne od złych wpływów środowiska;

3. Jego stałą potrzebę walki i wywoływania skandali interpretuje się jako formę protestu przeciw temu co dzieje się w rodzinie i jak jest traktowany;

4. Próba znalezienia się w centrum uwagi, przyciągnięcia podziwu rówieśników;

5. Ceną za pełnienie roli w jest destrukcyjne przystosowanie społeczne, alkoholizm, narkomania;

3. Maskotka (błazen)

1. Najmłodsze dziecko w rodzinie;

2. Integruje rodzinę - rozczula, rozbawia;

3. Pozwala rodzinie odpocząć od problemów, rozładowuje napiętą sytuacje;

4. Rodzina uwielbia jej bezradność, niedojrzałość, infantylizm;

5. W dorosłym życiu jest osobą niedojrzałą psychicznie, nadmiernie zależną od innych;

4. Zagubione dziecko (we mgle), aniołek

1. Ucieka od trudnej sytuacji rodzinnej do świata marzeń i fantazji („nieobecny”, „Buja w obłokach”);

2. Niczego od nikogo nie chce i nie wadzi nikomu (dziecko z słuchawkami w uszach);

3. Preferuje samotność, nie interesuje się światem zewnętrznym, zamiast działać woli marzyć;

4. W dorosłym życiu jest osobą nienajlepiej przystosowaną społecznie, wycofaną, niekiedy zaburzoną psychicznie;

5. Ułatwiacz

Opisane typy mieszają się - np. jeżeli w rodzinie jest jedno dziecko.

3. Współuzależnienie jako:

1. Choroba - walka, skutek aktywnego zmagania się rodziny z alkoholikiem, aby odzyskać kontrolę nad piciem: J. Woiwitz;

2. Choroba - polegająca na biernym podporządkowaniu się alkoholikowi (przystosowanie się do): S. Brown;

3. Zespół cech, które powstały w dzieciństwie w skutek mechanizmów obronnych, co daje tendencję do wchodzenia w patologiczne związki (P. Mellody, J. Bradshaw)

1. Dorośli potomkowie alkoholików:

• 1/3 uzależnieni;

• 1/3 współuzależnione'

• 1/3 DDA - radzą sobie, ale określony zespół cech;

4. Żony alkoholików:

1. Psychoanaliza: tendencja do dominacji, kontroli, wrogości; ukryta dominacja pod pozorem zależności;

2. Typ osobowości lub radzenia sobie (Jackson):

1. Ochrona rodziny

2. Ochrona męża

3. Zaniechanie

4. Atak

5. Wycofanie się

3. Style komunikacji (komunikacja nie wprost, komunikacja bezzwrotna, kontrola przez zachowania bierno - zależne; przekazy „one up”): rywalizacyjne;

4. Interakcje w małżeństwie:

1. Negatywne przypatrywanie się sobie -> oczekiwanie, że przez negatywne wzmacnianie drugiej osoby otrzymamy pozytywne;

2. Wymuszanie

5. Skąd termin: współuzależnienie:

1. Termin wprowadzony w latach 70 -> w lecznictwie odwykowym „koalkoholizm”;

1. Opisywanie osób, na których życie wywarł wpływ związek z osobą uzależnioną od środków chemicznych;

2. Zmiany psychiczne, fizyczne, duchowe -> podobne do tych w alkoholizmie;

2. Wyuczone, autodestrukcyjne zachowania, które upośledzają zdolność do inicjowania związków opartych na miłości i uczestniczenia (Larsen)

3. Reakcja na stres (Sobolewska)

1. Sposób reagowania na silnie stresującą sytuację współżycia z osobą destrukcyjną (powoduje zamotanie i tkwienie w patologii)

4. Porównanie do uzależnienia:

1. Kontrola - alkoholikowi wydaje się, że kontroluje picie, a parter stara się bezskutecznie kontrolować picie osoby uzależnionej;

2. Koncentracja - alkoholik koncentruje swoje życie wokół substancji uzależniającej a partner koncentruje się na chorobie alkoholowej osoby uzależnionej i jej problemach;

3. Ostawienie - alkoholik wykazuje negatywne objawy po zaprzestaniu spożycia alkoholu (zapaść), a partner popada w depresję, jest zagubiony, staje się agresywny, kiedy osoba uzależniona zrywa z nałogiem (często paradoksalnie rozpad związku);

6. DDA wg Woiwitz

1. Surowa samoocena,

1. Niskie poczucie własnej wartości;

2. Kłamstwo i nadmierna lojalność;

1. Lojalność wobec osób, które nie zasługują na lojalność;

3. Trudność w nawiązaniu współpracy i intymnych relacji;

1. Współpraca, dzielenie się obowiązkami…

4. Poszukiwanie aprobaty;

5. Nadmierna odpowiedzialność;

1. Przesadne poczucie, że za wszystko jest się odpowiedzialnym

7. DDA wg Mellibrudy:

1. Alkoholicy;

2. Współuzależnieni;

3. Dorośli potomkowie alkoholików: - syndrom kapitana tonącego okrętu (SKTO)

1. Lęki:

• Przed utratą kontroli;

• Przed konfliktem;

• Przed uczuciami;

• Obawa przed zaangażowaniem;

• Przed porzuceniem;

2. Nadmierne poczucie odpowiedzialności

3. Poczucie winy;

4. Niezdolność do radości i zabawy - brak poczucia humoru

5. Ostra, bezlitosna krytyka i samokrytyka

6. Tendencja do:

• Zaprzeczania

• Zachowań nałogowych

• Poczucia skrzywdzenia

• Myślenia w kategoriach czarny - biały;

7. Trudności w kontaktach intymnych

---