1.GŁÓWNE CECHY UŻYTKOWE TRZODY CHLEWNEJ

KONSTYTUCJA - jest to siła życiowa zwierzęcia w konkretnym środowisku. Ponieważ jest to zespół cech morfologicznych i fizjologicznych, wrodzonych i nabytych, konstytucja w znacznym stopniu wpływa i charakteryzuje wartość użytkową zwierząt.

Silna konstytucja jest to dziedziczna zdolność organizmu do przeciwstawiania się niekorzystnym warunkom środowiskowym.

Cechy słabej konstytucji wyróżniają się zewnętrznie ogólnym wydelikaceniem budowy i słabym zaznaczeniem dymorfizmu płciowego, delikatnym kośćcem i owłosieniem.

W cechach użytkowych słaba konstytucja objawia się obniżona żywotnością, zaburzeniami rozrodu, osłabioną odpornością, niską płodnością. Zwierzęta takie eliminujemy z hodowli.

GŁÓWNE CECHY UŻYTKOWE TRZODY CHLEWNEJ (6)

1. WYSOKA ROZRODCZOŚĆ - świnia może dać największą liczbę potomstwa zarówno w 1 miocie, jak i też przez okres 1 roku. Decydują o tym 2 cechy:

• Policykliczność - cykl płciowy z powtarzająca się okr.rują występuje w ciągu roku u świni w zasadzie co 21 dni. Pozwala to na sterowanie rozrodem tak, aby można było uzyskać mioty w okresie dla człowieka najdogodniejszym.

• Wielorodność - cecha ta umożliwia otrzymanie kilku do kilkunastu sztuk potomstwa w 1 miocie, jest ona związana z dużą liczba kom.jajowych, różnicujących się w czasie każdej kolejnej oogenezy w obu jajnikach jednocześnie.

[AD Wysoka razrodczość - wykłady (kursywą)]

Czynniki składające się na plenność gospodarcza loch

Plenność gospodarcza loch -

liczba prosiąt odchowanych do wieku 21 dni, w okresie 1 roku przez 1 lochę

liczna prosiąt odchowana prosiąt jednym miocie częstotliwość oproszeń.	ciąża	Laktacja / jałowienie	dł. cyklu rozpłodowego
Płodność loch (liczba prosiąt żywo urodzonych)	Co 20 prosie przychodzi na świat martwe. L.prosiąt urodzonych nie równa się l.prosiąt odchowanych Przygniecenia i przydeptania prosiąt przez lochy to główne przyczyny strat. (STRATY 10% - zjawisko normalne) Prosięta, które przy urodzeniu maja m.c.< I kg małe szanse na przeżycie są niedożywione i ich organizm się wyziębia
Liczba prosiąt urodzonych żywych i martwych jałowienie
śmiertelność w okresie zarodkowym i płodowym
Liczba komórek zapłodnionych
Liczba komórek owulacyjnych

LAKTACJA - najkrótsza opłacalna to 21, nie opłaca się odsądzać prostat wcześnie ponieważ wydłuży to okres jałowienia

Plenność Gospodarcza Loch - jako wskaźnik charakteryzujący i podsumowujący wyniki chowu loch i odchowu prosiąt.

2. WSZYSTKOŻERNOŚĆ - należą do zw. wszystkożernych o jednokomorowym żołądku i enzymatycznym typie trawienia. Pojemność układu pokarmowego jest stosunkowo niewielka, a całkowity proces trawienia do wydalenia niestrawionych resztek trwa ok. 24-36 godz. W żywieniu świń możemy stosować szeroką gamą pasz różnego pochodzenia zwierzęcego, roślinnego, przemysłowego ograniczamy jedynie pasze o zbyt wysokiej zawartości włókna (nie jest trawione). Podstawą żywienia świń są śruty zbożowe prod. powstające po przerobie ziarna zbóż (otręby pszenne, jęczmień)

3. EKONOMICZNE WYKORZYSTANIE PASZY

Wykorzystanie Paszy - aby ustalić stopień wykorzystania paszy, bierze się ilość zużytych składników pokarmowych na uzyskanie 1kg przyrostu. W porównaniu z innymi zwierzętami gosp. świnie b.dobrze wykorzystują paszę - zależy to od wielu czynników genetycznych i środowiskowych.

(AD. Ekonomiczne wykorzystanie paszy - wykład)

Świnie mięsne ekonomicznie wykorzystują pasze zużywając ok. 3 kg mieszanki pełnoporcjowej na 1kg. przyrostu m.c.

Wykorzystanie paszy - można wyrazić w przeliczeniu na 1 kg żywca towarowego. Odnosi się ono do spożycia paszy przez całe stado i do liczby kg żywca sprzedawanego. W tym wskaźniku ujmuje się spożycie paszy przez zwierzęta stada podstawowego jak i przez zwierzęta padłe. To zużycie nie powinno przekraczać 4kg.

4. WCZESNE DOJRZEWANIE RZEŹNE(wykłady)

Świnie rosną szybko, szybko powiększają masę ciała. Małe prosięta maja 0,3-0,5 kg m.c (masa przyurodzeniowa)

Wiek	m.c(kg)	% zwiększenia
Przy urodzeniu	1,2-1,5 (1,3)
Po: 3 tyg	4,5-6.0(5)	385
6 tyg	8,0-12,0(10)	769
8 tyg	14,0-18,0 ( 15)	1154

Masa ubojowa świń w Polsce wynosi 100-120 kg.. W ostatnich latach obserwuje się tendencje zmniejszenia m.c przed ubojem (produkcja tuczników młodych i lekkich)

Wydajność produkcyjna zależy od:

- Założeń genetycznych

- Pielęgnacji

- Zdrowia

- Pomieszczenia

- Żywienia

5. DUŻA WYDAJNOŚĆ RZEŹNA

Wydajność rzeźna - wyraża się w %. Jest to stosunek masy tuszy do masy przedubojowej tucznika. Na masą półtusz skł. się mięso, tłuszcz, skóra i kości a na straty ubojowe krew, szczecina, racice. Wydajność rzeźna świń jest duża i wynosi 75-95% (80% typowa dla tuczników mięsnych). Zależy głównie od wieku i rodzaju tuczu, a wiec od stopnia umięśnienia i otłuszczenia zwierząt.

(wykłady)

Wskaźnik wydajności rzeźnej=	masa tuszy	* 100%
			m.c.żywego zwierzęcia

Wartość rzeźna:

• Wydajność rzezna (brutto. netto, ciepła, zimna)

• Budowa tuszy (masa i skł. tkankowy poszczególnych wyrębów)

• Jakość mięsa i thtszczu, skład chemiczny, struktura

Masa Tucznika Przed Ubojem = masa BRUTTO

- Masa treści przewodu pokarmowego oraz masa moczu i żółci

= Masa Ciała Tucznika = masa NETTO

- Masa: krwi, szczeciny, podrobów (wątroba, serce, płuca), przewodu pok., tłuszczu (krezkowego), narządów moczowo płciowych, itd.

= Masa Tuszy Ciepłej - Zimnej (schłodzona po 24h. ma tem.+4C): skóra, mięso, tłuszcz, kości oraz nerki.

Wydajność Rzeźna i Poubojowe straty m.c.

	Wydajność rzeźna %	Straty poubojowe %
Bydło	45-60	55-40
Owce	40-55	60-45
Świnie	75-90	25-10
Tuczniki mięsne (tucz intensywny)	76-80	20-24
Tuczniki ciężkie	85-90	15-10

6. WYSOKA WARTOŚĆ ODŻYWCZA WIEPRZOWINY

Produkty wieprzowe odznaczają się w porównaniu z innymi dużą wartością energetyczną, co można uważać za ich zaletę - w żywieniu ludzi wykonujących ciężka pracę fizyczną lub wadę jeśli brać pod uwagę dietetyczne odżywianie. Wieprzowina zawiera więcej przyswajalnych białek, soli mineralnych (Ca, P), wit. z gr. B niż wołowina. Ponadto jest krucha i smaczna.

(wykład)

Wieprzowina cechuje się wysoką kalorycznością obecnie jest to WADA, ponieważ konsument chce mięsa odtłuszczonego, chudego.

PODSTAWOWY SKŁAD CHEMICZNY I WARTOŚĆ ENERGETYCZNA MIĘSA

Rodzaj mięsa	zawartość				Wartość energetyczna 100g
		woda	białko	tłuszcz	popiół	kJ	Kcal
Wieprzowina chuda	63	17,9	18	1	964	230
Wieprzowina tłusta	46	13,2	40	0.7	1718	410
Wołowina chuda	71	19,7	8	1	628	150
Baranina chuda	71	18,4	9	1	670	160

2. PLENN0ŚC GOSPODARCZA LOCHY - czynniki wpływające na jej wielkość

Użytkowość rozpłodową loch charakteryzuje wiele cech m.in. płodność, mleczność, częstotliwość oproszeń oraz PLENNOŚĆ. Są to cechy nisko odziedziczalne. Plenność to liczba prosiąt uzyskana od lochy lub stada w ciągu jednego roku. Rozróżniamy plenność fizjologiczna tj. liczbę prosiąt urodzonych i gospodarczą - liczbę prosiąt odchowanych w danym roku do 21 dnia życia. Z punktu widzenia ekonomiki produkcji znaczenie ma plenność gospodarcza. Waha się ona w szerokich granicach, od poniżej lOszt. Do 20 i więcej, i zależy od płodności, upadków i częstotliwości oproszeń, Jest to najważniejszy wskaźnik (cecha) charakteryzujący i podsumowujący wyniki chowu loch i odchowu prosiąt.

(Wykres z pyt 1. ad. Wysoka rozrodczość: czynniki składające się na plenność gospodarcza loch)

Ad. prawej str. wykresu

CZĘSTOTLIWOŚĆ OPROSZEŃ, jest to liczba młotów urodzonych i odchowanych przez lochę lub stado w ciągu jednego roku. Przy 28-dniowej laktacji można uzyskać 2.37 miotu rocznie, natomiast przy trwającej 42dni - 2.2 miotu, zgodnie z wyliczeniami: ciążą 114 dni + laktacja 28 dni + jałowienie 12 dni = okres międzymiotu (jeden cykl rozpłodowy) 158 dni. 365dni: 158=2.37. Szacuje się, że w chowie masowym w Polsce wskaźnik ten wynosi zaledwie 1,5-1,6. Niski wskaźnik częstotliwości oproszeń to również mała plenność gospodarcza loch. Im więcej miotów w ciągu roku otrzyma się od lochy, tym więcej odchowa się od niej prosiąt. Lochy należy kryć zawsze podczas pierwszej rui po odłączeniu.

3. RASY ŚWIŃ AKTUALNIE HODOWANE W POLSCE.

WIELKA BIAŁA POLSKA (wbp): stanowią ok. 34% pogłowia

• Powstała w wyniku krzyżowania świń miejscowych z rasami: wielką, i średnią angielska oraz białą ostrouchą niemiecką.

• Umaszczenie białe, typ mięsny

• Szybko rosnąca ( k:350-400kg, l:300-350kg). Późno dojrzewająca (2,5-3 lata)

• Duża, długa, dość wysokie nogi, dobre umięśnienie szynek,

• Wysokie przyrosty przy ekonomicznym zużyciu paszy

• odporność na stres i mocna konstytucja,

• duża płodność (10-14 prosiąt), wysoka mleczność i duża troskliwość macierzyńska.

• komponent mateczny do krzyżowania z knurami ras mięsnych lub do produkcji loszek - mieszańców ras białych (wbp x pbz) do krzyżowań wielorasowych.

• Duża ale proporcjonalna głowa, grzbiet i krzyż szeroki i płaski, zad długi

POLSKA BIAŁA ZWISŁOUCHA (pbz): stanowi ok. 54% pogłowia

• Powstała w wyniku krzyżowania świń miejscowych długouchych z niemiecką białą zwisłouchą oraz z świnią szwedzką

• Umaszczenie skóry białe, niekiedy z niewielkimi ciemnymi plamkami, pokryte białą szczeciną

• Rasa bardzo szlachetna, typ mięsny ( k:300-350 kg, l:250-300kg)

• szybkie tempo wzrostu przy niskim zużyciu paszy,

• pewna wrażliwość na stres i środowisko,

• wysoka płodność, mleczność i troskliwość macierzyńska,

• doskonały komponent mateczny (ojcowski do towarowego?) do krzyżowania z knurami ras mięsnych oraz do produkcji loszek - mieszańców ras białych (pzb x wbp) do krzyżowań wielorasowych.

• Długi tułów z dobrze wysklepioną, ale płytką klatka piersiową; szeroki równy grzbiet, nogi średniodługie, szeroko rozstawione; uszy są pochylone ku przodowi.

PUŁAWSKA (puł): stanowi 1,23% pogłowia

• Powstała w wyniku krzyżowania małej polskiej ostrouchej z rasą berkshire, następnie w calu poprawy mięsności tusz, opóźnienia dojrzewania, poprawy plenności loch zastosowano „dolew krwi” ras: wbp, złotnickiej i berkshire

• Zaliczana do typu przejściowego od tłuszczowo - mięsnego do mięsnego

• Omaszczenie łaciate: czarno - białe, czarno - biało - rude

• Łatwe przystosowanie do warunków środowiskowych, niewybredność w stosunku co do pasz, dobre wykorzystanie pastwiska.

• Świnie tej rasy używane są do krzyżowania towarowego z rasami białymi (wbp i ptz) jako komponent mateczny

• Tułów dość długi, szeroki, lekko karpiowaty; głowa nieduża szlachetna o lekko załamanym profilu; uszy krótkie stojące, lekko pochylone do przodu

• Duża wydajność rzeźna

ZŁOTNICKA BIAŁA ( złb): stanowi 0,41 % pogłowia

• W latach 50-tych rozpoczęto prace hodowlana nad świniami pierwotnymi, które byty mieszańcami świń długouchych i krótkouchych z mała „domieszką krwi" rasy wielkiej białej angielskiej. W trakcie rozwijania hodowli wyodrębniono dwa typy: mięsny o umaszczeniu białym i mięsno-słoninowy o umaszczeniu łaciatym. W celu poprawy mięsności linii charakteryzującej się białym umaszczeniem zastosowano jednorazowy dolew szwedzkiej landarsy.

• Typ mięsny

• Zwierzęta duże. szybko rosnące i późno dojrzewające

• Lochy plenne i dobrze odchowują prosięta

Stanowią nieliczne stada świń i są wykorzystywane w krzyżowaniu towarowym do tworzenia loch mieszańców z rasą wbp.

ZŁOTNICKA PSTRA ( złp) stanowi 0.55 % pogłowia

• Pochodzenie jak wyżej (źródło Internet - W odróżnieniu innych polskich ras trzody chlewnej, świnia złotnicka pstra jest od początku hodowana w czystości rasy, bez żadnego dolewu krwi innej rasy, czyli jest jedyną w Polsce rodzimą rasą świń)

• Należy do typu przejściowego mięsno-słoninowego

• Umaszczenie łaciate czarno-białe

• Odznaczają się średnim tempem wzrostu (masa dorosłych: 240-28Okg, 200-240 kg) i późnym dojrzewaniem somatycznym - ok. 4 lat

• Odporne na złe warunki środowiskowe, dobra jakość mięsa i słoniny

• Duża głowa z długim i ryjkiem, uszy średniej wielkości pochylone do przodu, nogi wysokie i grube, często miękka pęcina, umięśnienie grzbietu i szynek słabsze

• Ze względu na mniejsze wymagania świń tej rasy oraz małą. mięsność tusz celowe jest krzyżowanie tej rasy z knurami ras pbz i wbp.

LINIA 990 - stanowi 2.72 % pogłowia

• Syntetyczna linia męska (potomstwo po k: L990 przeznaczone do tuczu)

• Krzyżówka 6 ras: wbp, zwisłoucha, belgijska, niemiecka, walijska, duroc, hampshire

• Umaszczenie jest różnorodne - od białego przez łaciate do jednolitego ciemnego

• Wytrzymała na złe warunki środowiskowe, znaczna odporność na stres

• Duża płodność (12)

• Szybkie tempo wzrostu, duża zdolność odkładania mięsa, dobre wykorzystanie paszy

• Duża żywotność

BELGIJSKA ZWISŁOUCHA: 0.12%

• Zwierzęta białe, średniej wielkości, szerokie, o silnie rozwiniętych partiach mięśni grzbietowych i ud

• Odznaczają się wybitna wydajnością mięsną

• Mało odporne na niekorzystne warunki środowiskowe i podatne na stres

• Wysokie przyrosty dzienne i duży udział mięsa w tuszy

• Od świń rasy belgijskiej zwisłouchej pochodzi nowa rasa BN, wolna od genu wrażliwości na stres

HAMPSHIRE: 1.17%

• Pochodzenie St. Zjednoczone, nasz z Anglii

• Typ mięsny

• Umaszczenie czarne z białym pasem

• Wcześniej dojrzewają niż pozostałe mięsne, (-) lochy mniej płodne (9-8). Duża efektywność tuczu i wysoka wydajność rzeźna, odporne na stres (dobra jakość mięsa tuczników po ham.)

• Tułów średniej długości, szeroki lekko karpiowaty, głowa sucha z prostym i średniodługim ryjem, małe stojące uszy

• Szynki wydatnie umięśnione

• Wykorzystywania w programach krzyżowania międzyrasowego jako jedna z ras ojcowskich

PIETRAIN: 2,91 %

• Niemcy

• Rasa wybitnie mięsna ( tzw. świnia czteroszynkowa, dobrze wysklepione szynki na łopatce i grzbiecie)

• Umaszczenie czarno-białe, sierść gładka, jedwabista

• Wysoka wydajność rzeźna (b.cienka słonina)

• Duża zawartość mięsa w polędwicy

• Podatne: na stres; mięso PSE (blade-miękkie-wodniste)

• Tułów średnio długi i głęboki o wyjątkowo silnym umięśnieniu grzbietu, łopatek i szynek: głowa mała, uszy krótkie, nogi krótkie o cienkiej delikatnej kości

• w programie krzyżowania jako rasa ojcowska (nie ma czystej hodowli)

DUROC: 3.3 %

• USA

• Typ mięsny (k:350-400kg, l:300 kg)

• Umaszczenie jednolite czerwono-brunatne

• Równowaga między najważniejszymi cechami produkcyjnymi (efekt heterozji)

• Duża odporność na złe warunki środowiskowe, łatwość aklimatyzacji i adaptacji, łagodne usposobienie

• Lochy odznaczają się dobrym instynktem macierzyńskim i dobrą mlecznością

• Tułów mocny, wysokonożne, głowa średnia, niezbyt długi ryj, charakterystyczne małe, lekko zwisające na końcach uszy

• Komponent do krzyżowania między rasowego, udział w wytworzeniu linii 990, wykorzystany w krzyżowaniu towarowym.

4. PCHODZENIE ŚWINI DOMOWEJ. TYPY UŻYTKOWE ŚWIŃ

Świnia domowa (łać. Sus scrofa domestica) - zwierze hodowlane udomowione między 5000 a 3000 r. p.n.e. Dostarcza hodowcom mięsa, tłuszczu, skóry, podrobów, szczeciny.

Jest ssakiem z rzędu parzystokopytnych, rodziny świniowatych. Świnia domowa pochodzi od dzika, którego udomowienie nastąpiło ok. 5-7 tysięcy lat temu, początkowo w Azji następnie w Europie. Za przodków świń uważa się: dzika europejskiego (Sus scrofa), dzika śródziemnomorskiego (Sus mediterraneus) oraz dzika azjatyckiego {Sus vittaius).

W stosunkowo długim procesie udomowienia, a później uszlachetniania zasadniczo zmienił się pokrój świń.

Współczesna świnia zdecydowanie różni się proporcjami ciała w stosunku do dzikich przodków czy nawet do ras prymitywnych. Po pewnym czasie zwierzęta te przystosowały się do warunków bytowania stworzonych im przez człowieka. Nocny tryb życia zamienił się na dzienny, zdecydowanie zmienił się także rozród - w stosunku do dzikiego przodka, u którego występował tylko jeden okres rozrodu przypadając, na grudzień, u świni współczesnej występują w miarę regularne cykle płciowe (rujowe) trwające zwykle 21 dni charakteryzujące się u loch gotowością do rozrodu w jednym dniu cyklu i popędem w tym dniu oraz ciągłym popędem płciowym u knurów.

5. Typy UŻYTKOWE ŚWiŃ

TYP UŻYTKOWY - kumulacja cech, które kwalifikują zwierzę do określonych celów.

Świnie:

• Typ smalcowy

• Typ słoninowy

• Typ tłuszczowo-mięsny

• Typ mięsny

Nazwa typu użytkowego informuje, jakiego produktu można się spodziewać przy utrzymywaniu określonych typów.

Podstawa podpału świń na typy użytkowe są 2 cechy: wzrost i rozwój oraz dojrzewanie somatyczne.

Wzrost - naturalne powiększanie m.c., aż do osiągnięcia końcowych rozmiarów zw. dorosłego

Rozwój - związany jest z powiększeniem ciała i ze zmiana funkcji fizjologicznych, głównie zmian ukł.rozrodczego oraz wymienia. Osiąganie dojrzałości somatycznej czy fizycznej cielesne.

		Wzrost i rozwój
		Powolny	Szybki
Dojrzewanie somatyczne	Wczesne	Typ Smalcowy 100kg - 2lata (80-120kg)	Typ tłuszczowo-mięsny 175kg (150-200kg)
		Późne	Typ słoninowy 150kg - 4lata (80-200kg)	Typ mięsny 300kg - 3,4lata (200-300kg)

Świnie smalcowe - odkładają dużo tłuszczu śródmięśniowego

Świnie słoninowe - zewnętrznego, czyli słoniny i sadła

Typ SMALCOWY

• Świnie ras chińskich

• Mała biała angielska smali white

• Mała czarna angielska smali black

• Leicester

• Meishan

• Świnie w tym typie nadają się w zasadzie tylko na smalec

• Pokrój: budowa;

• jajowa

• tułów krótki, wałeczkowaty, szeroki i głęboki;

• jest to świnią drobnokościstą;

• grzbiet - najczęściej łęgowaty;

• nogi- b.krótkie;

• o wybitnych skłonnościach opasowych

Typ SŁONINOWY

• Prymitywna świnia zwisłoucha

• pokrój:

• słabe umięśnienie

• głowa - ciężka i długa

• tułów - głęboki z dużą łopatką

• kończyny - długie i mocne

• szczecina - długa, gęsta i twarda, obficie owłosione

• świnie słoninowe były odporne, mało wybredne, lochy miały silny instynkt macierzyński i wysokomleczne

• dawały dużo tłuszczu-słoniny, mięso wcale nie było przetłuszczone

• kłapouche

• mała polska ostroucha - była materiałem wyjściowym do wyhodowania świni

• puławskiej - typ przejściowy między tłuszczowo-mięsnym

Typ TŁUSZCZOWO- MIĘSNY

Middle white (średnia biala angielska) - nos mopsowaty, szybko rosnąca, szybko dojrzewająca. Cel: otrzymanie dużej ilości wieprzowiny, nie dba się o jej jakość (tuczniki otłuszczone przed ubojem waga 100-120kg).

Pokrój

• Budowa wałeczkowata (krótki, szeroki tułów)

• Dobrze wysklepione żebra

• Szeroka głowa

• Krótki ryjek o profilu załamanym

• Krótkie nogi

• Berkshire ryjek, końcówka ogona, skarpetki - białe,

• z W. Brytanii do Stanów Zjednoczonych, stos w hod. świni puławskiej

• Świnia rasy puławskiej

Typ MIĘSNY

• Szybko rosnące, późno dojrzewające 3 lata lub później

• Zdolność do retencji azotu (odkładanie tk. mięśniowej)

• Odpowiednio żywione dają tusze o zawartości mięsa > 60%

• Pokrój

• Duże rozmiary, wydłużona sylwetką

• Długie i mocne kończyny

• lekki przód, lekka głowa

• szeroki grzbiet długa i ciężka szyja

• Nasada ogona wysoko osadzona

• Ożebrowanie płaskie

• Płodność loch 10-12 prosiąt

6. DOSKONALENIE GENETYCZNE ŚWIŃ W POLSCE - MODEL PRACY HODOWLANEJ.

(skrypt str.66)

OGÓLNE CELE HODOWLANE

Program doskonalenia cech trzody chlewnej, zwany „Programem hodowli i produkcji trzody chlewnej do 2010roku" zakłada m.in. zmniejszenie stanu pogłowia zwierząt przy jednoczesnym podniesieniu plenności gospodarczej loch, poprawie cech produkcyjnych np.: mięsności, produkcji mięsa chudego, zakłada również szybką rotację knurów w ośrodkach hodowlanych - co przyspieszy otrzymanie pożądanych efektów doskonalenia genetycznego. Dopuszczać się również będzie realizacje regionalnych celów hodowlanych, wynikających z lokalnych potrzeb.

PRACA HODOWLANA NAD POPRAWĄ CECH UŻYTKOWOŚCI ROZPŁODOWEJ LOCH

Użytkowość rozpłodowa loch, jaką jest liczba prosiąt odchowanych z miotu stanowi 20 „ważności ekonomicznej" podstawowych cech składających się na wartość wyprodukowanych tuczników. Składają się na nią również takie cechy ja płodność i przeżywalność prosiąt. Nie mniej ważne są takie masa ciała prosiąt i miotu w wieku 21 dni, wynikające z mleczności loch, a także długość okresu jałowienia. Wszystkie te cechy zalicza się do niskoodzoedziczalnych (w 10-20% zależą od genotypu). Praca hodowlana przy doskonaleniu cech reprodukcyjnych loch jest utrudniona przez:

- Ujemną genetyczną kowadancję między uzyskanym bezpośrednim efektem genetycznym poprawionej płodności a efektem matczynym (oznacza to, że im bardziej płodna jest matka tym silniejszy jest negatywny wpływ środowiska matki na odchów dobrych jakościowo prosiąt pochodzących z coraz liczniejszych miotów)

- Ujemną korelację między wielkością miotu a niektórymi cechami produkcyjnymi (np.: udowodniono, że selekcja na obniżenie otłuszczenia wiąże się z pogorszeniem cech reprodukcyjnych).

Mimo tych trudności przy doskonaleniu genetycznym cech reprodukcyjnych są one uwzględniane przy selekcji. Preferuje się te zwierzęta, które pochodzą od loch o wysokiej i średniej płodności, a eliminuje (brakuje) pochodzące od loch niskopłodnych (np.:7-9 i < prosiąt)

W planowej pracy hodowlanej prowadzi się ocenę kilku cech reprodukcyjnych, m.in. liczba prosiąt w miocie, straty prosiąt do 21 dnia, liczba sutków u lochy itd.

W pracach analitycznych często przedstawia się plenność gospodarcza loch. Charakteryzuje ona liczbę prosiąt odchowanych od 1 lochy w okresie 1 roku. W hodowli coraz częściej opracowuje się indeksy obiektywizujące ocenę i produkcyjność loch i knurów.

PRACA HODOWLANA NAD POPRAWĄ CECH TUCZNYCH i RZEŹNYCH

Cechy tuczne zalicza się do średnioodziedziczalnych (h²=0,3-0,4), a cechy rzeźne do wysokoodzedziczalnych (h²=0.5-0,9), szczególnie cechy rzeźne można więc stosunkowo łatwo poprawić przez odpowiednią selekcję lub przez krzyżowanie uszlachetniające i towarowe z rasami lub liniami wybitnie mięsnymi.

Po wielu latach selekcji a także przez właściwe kojarzenie lub krzyżowanie uszlachetniające otrzymano znaczące polepszenie wartości genetycznej cech tuczników - potomstwa knurów ocenianych w 4 stacjach kontroli użytkowości rzeźnej trzody chlewne, (SKURTCh).

W ocenie wartości hodowlanej knurów bierz się także pod uwagę jakość mięsa łuczników, oceniane jest ph po 45min po uboju. Mięso, którego pH wynosi poniżej 5.8 uznaje się za wodniste (PSE). W związku z tym, że jakość mięsa sprzężona jest genem podatności na stres, w niektórych ośrodkach hodowlanych za granica stosuje się tzw. test halotanowy, a obecnie coraz częściej test DNA, umożliwiający wykrycie i eliminację zwierząt podatnych na stres.

Inną przyczyna obniżenia odporności zwierząt jest wystąpienie depresji wsobnej, spowodowanej przypadkowym kojarzeniem w pokrewieństwie. Stąd w fermach hodowlanych wykonuje się okresowo kontrolę zgodności grup krwi rodziców i potomstwa.

Dalsza poprawa produkcyjności świń pogłowia masowego jest możliwa przez używanie knurów wyhodowanych i ocenianych w ośrodkach zarodowych, wprowadzenie do stad wartościowych loszek hodowlanych oraz stałą poprawę warunków środowiskowych.

---