14.04.2010
Gry stanowią ważną składową rzeczywistości społecznej
Gry pełnią w życiu człowieka różne funkcje:
stanowią źródło przeżyć emocjonalnych, np. udział w grze zabawie, amatorskie uprawianie sportu, oglądanie gry aktorów, muzyków czy sportowców
są stymulatorem rozwoju osobowości, np. gry komputerowe, planszowe, gry w wychowaniu fizycznym i rekreacji
są narzędziem awansu społecznego np. gra giełdowa, zawodowa, aktorska, muzyków czy sportowa
stanowią przedmiot poznania naukowego - gry tematyczne, strategiczne, społeczne, organizacyjne, sportowe
Gry wg Pszczołowskiego maja charakter działania heteroteliczny (współzawodnictwo) lub autoteliczny (zabawa)
Gra np. z piłką w rekreacja, w wychowaniu fizycznym i rekreacji / gra z piłką jako dyscyplina sportu:
Udział wszystkich chętnych - sprzeczność - udział wybranych, uzdolnionych
Wszechstronny rozwój psychofizyczny -sprzeczność- specjalistyczny rozwój psychofizyczny
Sprawność psychofizyczny jako cel - sprzeczność- sprawność psychofizyczna jako środek (rozwój dyspozycji)
środki oddziaływania uśrednione - sprzeczność- środki oddziaływania zindywidualizowane
Upraszczanie gry - sprzeczność- zwiększanie stopnia trudności gry
Różnorodność oddziaływania - sprzeczność- specjalizacja oddziaływania
Współzawodnictwo jako środek rozwoju cech prospołecznych - sprzeczność- współzawodnictwo jako cel
Cele autoteliczne(hedonizm, zabawa) - sprzeczność- cele heteroteliczne (nabywanie biegłości działania w grze
Selekcja naturalna (dobrowolna) - sprzeczność- selekcja wymuszona
Gra w zespole jako cel uczestnictwa - sprzeczność- gra w zespole jako środek indywidualnego rozwoju zawodowego
Wzbudzanie pozytywnych emocji - sprzeczność- monotonia powtórzeń prowadzących do uzyskania biegłości w działaniu
Trener - wychowawca o społecznej wrażliwości - sprzeczność- trener - kierownik o wrażliwości metodyka dyscypliny
Sport rekreacyjny - w pierwotnym znaczeniu (desportare - czynność zabawowa służąca rozrywce) to przyjemny sposób spędzania czasu - formy aktywności w wyższych sferach.
W terminologii współczesnej - to forma aktywności ruchowej lub umysłowej uprawiana w czasie wolnym, dla wypoczynku, rozrywki, lub samodoskonalenia - osiągnięty wynik nie ma znaczenia. Termin przeciwstawny do sportu wyczynowego.
Kryteria sportu rekreacyjnego:
łatwość do opanowania i bezpieczny w uprawianiu
możliwy do opanowania w ciągu całego życia człowieka
sprawia przyjemność oraz kompensuje braki i uciążliwości współczesnego życia
Uzyskany wynik nie ma znaczenia.
Teoria naukowa - system uporządkowanych logicznie twierdzeń, które nie są ze sobą sprzeczne. Celem teorii naukowej jest opisywania, wyjaśnianie i przewidywanie zjawisk.
Teorię rekreacji można rozumieć jako:
W znaczeniu węższym - jako zbiór uporządkowanych i niesprzecznych twierdzeń dotyczących zjawiska rekreacji (np. zarz. Czasem wolnym dla popr. Stanu zdrowia)
W znaczeniu Szerszym - ogół nagromadzonej wiedzy o rekreacji - wiedza o akt. Ruchowej, o walorach tej aktywności
Teoria rekreacji w ogólnym schemacie klasyfikacyjnym nauk zajmuje miejsce pośrednie miedzy dyscyplinami przyrodniczymi i społecznymi - w grupie nauk empirycznych.
W teorii rekreacji szczególną pozycję zajmuje teoria rekreacji fizycznej, stanowiąca część ogólnej teorii kultury fizycznej, która ma charakter interdyscyplinarny, gdyż obok teorii rekreacji fizycznej zawiera także teorie sportu, wychowania fizycznego i rehabilitacji ruchowej.
Przedmiotem jej zainteresowań jest w szczególności kultura fizyczna rozumiana jako: “względnie zintegrowany i utrwalony system zachowań w dziedzinie dbałości o rozwój fizycznym sprawność ruchową, zdrowie i urodę człowieka przebiegających według przyjętych w danej zbiorowości wzorów i zachowań.”
Wychowanie fizyczne jako forma uczestnictwa w kulturze fizycznej młodych pokoleń, której celem jest wspomaganie rozwoju fizycznego, motorycznego i zdrowia oraz przygotowanie do podtrzymywania i pomnażania tych właściwości w życiu późniejszym spełnia w stosunku do rekreacji fizycznej funkcję przygotowawczą, kształtując trwałe nawyki aktywnego spędzania wolnego czasu oraz potrzebę stałej dbałości o zdrowie i sprawność fizyczną. Zależności te wskazują na ścisły związek.
Nieco mniejszy związek rekreacji fizycznej istnieje ze sportem wyczynowym. Związek ten stanowi wprawdzie pewnego rodzaju kontinum, lecz największa rozbieżność istnieje pomiędzy wyczynem a beztroską zabawą. Inne charakterystyczne aspekty dla obu aktywności jak: współzawodnictwo, dążenie do wyniku, intensywność ruchu, widowiskowość różnią się tylko nasileniem.
Jeszcze słabsze związki, zwłaszcza jeśli chodzi o główne cele istnieją pomiędzy rekreacją fizyczną a rehabilitacją, chociaż też można zauważyć pewne związki, gdzie np. po zawale serca osobnik uaktywnia się uprawiając jogging, pływanie, nie tylko profilaktycznie dla zdrowia ale i też dla przyjemności.
Istnieją też duże relacje w aspekcie rekreacji fizycznej i turystyki, która będąc zjawiskiem ruchliwości przestrzennej człowieka - ma miejsce w czasie wolnym i charakteryzuje się czasową i dobrowolną zmianą miejsca stałego pobytu oraz wejściem w kontakt ze środowiskiem odwiedzanym - w tym sensie turystyka jest jedną z form rekreacji.
Relaks - stan odprężenia charakteryzujący się zmniejszeniem ogólnego napięcia somatopsychicznego prowadzącego do odczucia i poznania własnego ciała, uzyskiwany w wyniku uprawiania ćwiczeń psychofizycznych, np. jogi, zen, treningu autogennego.
Rozwój teorii czasu wolnego i rekreacji
Rekreacja towarzyszy człowiekowi niemal od początku jego filogenezy (związek z zaspokojeniem
potrzeb biologicznych i społecznych - przede wszystkim związek potrzeby wypoczynku i zabawy).
Początki badań - koniec XIX wieku - uprzemysłowienie - podział klas - różnica klas (związek ze zjawiskiem egalitaryzacji - w aspekcie równouprawnienia do czasu wolnego
Pierwsze kongresy 1930 Liege, 1932 los Angeles 1935 Bruksela 1938 Rzym
Początek XIX wieku - to okres tworzenia pierwszych teorii czasu wolnego (podłoże to koncepcje ekonomiczno-filozoficzne utopistów- morusa, Bacona, Saint-Simona
W koncepcjach tych czas wolny traktowany jest jako:
Przeciwieństwo czasu pracy (opozycja - praca jako zło, obowiązek ograniczający rozwój osobowości człowieka, czas wolny - rozwijający jego osobowość) uprzemysłowienie mniejszy nawał pracy, zwiększy czas wolny
Dopełnienie czasu pracy (jedność pracy i czasu wolnego, praca dla przyjemności - urozmaicana i nadająca sens życiu)
Wartość autonomiczna (niezależna od czasu pracy) - świadomość wypoczynku i zabawy, czynności po pracy - dla wypoczynku.
Zabawa istotną forma rekreacji
Teorie zabawy:
1. Teorie biogenne - źródła zachowań wynikają z fizjologicznej natury człowieka (nadmiar energii - upust). Charakter katartyczny - oczyszczenie z wrodzonych dążeń antyspołecznych, upust negatywnych emocji.
2. Teorie socjogenne - jako społeczna natura zjawiska zabawy. Czynniki społeczno-kulturowe, samo środowisko wychowania decyduje o treściach zabawy, które z kolei mogą wychowywać, przystosowywać do życia (współdziałanie, współzawodnictwo).
Powyższe nurty w teoretycznych rozważaniach nie wyjaśniają do końca istoty zabaw, stąd też współcześnie tworzy się nowe teorie zabaw, które znacząco podkreślają istotę rekreacji:
1. Teorie kulturowe - gry i zabawy kształtują kulturę (np. zwyczaje wyznaczające trendy kulturowe), gry i zabawy odzwierciedlają kulturę (zabawy oparte na trendach kulturowych)
2. Teorie socjologiczne - zabawa jako forma aktywności, gdzie pełnione role integrują społecznie
3. Teorie psychologiczne - odbiór rzeczywistości przez pryzmat własnych emocji - dla przyjemności, charakter autoteliczny
4. Teorie pedagogiczne - zabawy uczą poznawania otaczającego świata(pełnią funkcję przygotowawczą, kompensacyjną i adaptacyjną)
Koncepcje rekreacji
1. Aktywacyjna - wynikająca z natury człowieka (wrodzona potrzeba aktywności psychospołecznej)- stanowisko zajmowane przez przedstawicieli nauk biologicznych.
2. Homeostatyczna - rekreacja to sposób na zachowanie równowagi wewnętrznej (psychofizycznej) zachwianej w wyniku pracy, środowiska, współczesnej cywilizacji - zwolennikami biolodzy, ekolodzy.
3. Regeneracyjna - utożsamiająca rekreację z wypoczynkiem, jako lekarstwo na zmęczenie po pracy. Takie stanowisko prezentują fizjolodzy.
4. Zdrowotna - rekreacja jest niezbędnym czynnikiem w profilaktyce i terapii chorób cywilizacji. Stanowisko prezentowane przez lekarzy i higienistów.
5. Katartyczna - sposób na uwolnienie od stresu, napięć, wyładowanie negatywnych emocji. Stanowisko prezentowane przez psychologów.