Yi-Fu Tuan - ur. 1930. Geograf amerykański chińskiego pochodzenia. PREKURSOR GEOGRAFII HUMANISTYCZNEJ.
Ciało, relacje międzyludzkie i wartości przestrzenne
KAŻDY JEST CENTRUM WŁASNEGO ŚWIATA, A OTACZAJĄCA GO PRZESTRZEŃ JEST ZRÓŻNICOWANA ZGODNIE ZE SCHEMATEM WŁASNEGO CIAŁA.
Ludzie żyjący w różnych kulturach dzielą świat w różny sposób i odmiennie wartościują jego części.
Granice kultur nie dotyczą jednak pewnych naczelnych zasad orientacji przestrzennej, które wynikają z POSTAWY I STRUKTURY LUDZKIEGO CIAŁA oraz z RELACJI MIĘDZY LUDZKIMI ISTOTAMI.
Człowiek organizuje przestrzeń tak, by odpowiadała jego naturalnym potrzebom i stosunkom społecznym oraz je zaspokajała.
Słowo „ciało” kojarzy się z przedmiotem, ale już użycie terminów „człowiek” i „świat” wizja człowiek zamieszkującego świat (sam termin world - świat - mieści w sobie człowieka i jego otoczenie przez etymologiczny rdzeń wer - człowiek)
Ciało ludzkie jest wyjątkowe, bo z łatwością przyjmuje wyprostowaną pozycję otwarcie przestrzeni i zróżnicowanie według osi przód-tył i praw-lewo. Prócz nich też pion-poziom i góra-dół. Wszystko razem - pozycje i koordynaty ciała, które człowiek przenosi na przestrzeń.
Człowiek uświadamia sobie, że podporządkowuje przestrzeń schematowi, kiedy się gubi.
Kultury wypracowują różne schematy przestrzenne.
Wyprostowany>leżący. Dla dziecka podniesienie się z pozycji horyzontalnej jest poszerzeniem horyzontu i nową orientacją społeczną. Wyprostowanie - uporządkowany świat ludzki. Leżenie - sen, noc, opuszczenie tego świata. Wyprostowanie - godność i rezerwa. Leżenie - pokora, akceptacja biologicznej kondycji. CZŁOWIEK OSIĄGA PEŁNY LUDZKI WYMIAR GDY JEST WYPROSTOWANY. Od „stać” - status, instytucja, statua, postaw - słowa kojarzące się z utrzymywaniem ładu.
Wysoko> nisko. Wysoki - doskonały, lepszy. Pozycja społeczna - niska lub wysoka. Wysoko są bogowie (Bóg). Ważne budynki, pomniki - wywyższone ( na cokołach). Wyjątek - architektura mieszkalna (zanim pojawiły się wodociągi i kanalizacja, trzeba było wnosić wodę i znosić nieczystości najlepsze piętro tuż nad parterem). Domy prywatne tym cenniejsze, im wyżej położone ( wyjątek to Rio de Janeiro - luksusowe domy nad wodą i biedne chatki na zboczach gór); bogaci, patrząc przez okno i widząc wszystko z góry, utwierdzają się w swej potędze.
Centrum - prestiżowe. Każdy uważa swój kraj za środek świata (por. Eliade).
Przód>tył. Przestrzeń z przodu jest wizualna, jasna, dużo większa od przestrzeni z tyłu, „oświecona” bo ją widzimy. Z tyłu „ciemna”, bo jej nie widzimy. Przód - przyszłość, tył-przeszłość. Przód - święty, tył - świecki.
Wiadomo że nasza perspektywa osiowa zmienia się wraz z ustawieniem ciała, ale przestrzeń obiektywna również otrzymuje takie wartości. Miasta miewają swoją przednią i tylną stronę. Budynki również mają swoje fronty i tyły- wejście frontowe związane jest z pewnym prestiżem.
Prawa>lewa. Prawa - siła, ukierunkowanie działanie, ŹRÓDŁO WSZYSTKIEGO, CO DOBRE I UPRAWNIONE(!). Lewa - świeckość, nieczystość, niepewność, słabość. Honorowe miejsce po prawicy, podawanie prawej ręki, prawa ręka Chrystusa uniesiona na Sądzie Ostatecznym,. WYJĄTEK - Chińczycy.
Ciało ludzkie to miara kierunków, położenia, odległości. Starożytny Egipt twarz=południe, tył głowy=północ. W językach Afryki i okolic Morza Południowego przyimki dotyczące przestrzeni pochodzą od nazw części ciała, np. plecy-> od tyłu, oko->przed, szyja->powyżej. Określające przestrzeń przyimki SĄ ZAWSZE ANTROPOCENTRYCZNE. (wyobrażamy sobie, że jesteśmy przedmiotem - ksiązka jest na stole, a nie stół pod książką). Od ciała pochodzą też ludowe miary długości, np. łokieć.
Określenia przestrzeni wiążą się z zaimkami osobowymi; nie wiadomo, która klasa słów wcześniejsza. Gradacja odcieni zaimków ze względu na odległość od „ja” w językach pozaindoeuropejskich - „I tak w języku Indian Tlingit he wskazuje przedmiot bardzo bliski i zawsze obecny, ya wskazuje przedmiot bliski i obecny, ale położony trochę dalej, yu wskazuje rzecz tak odległą, że może być użyte jako rodzajnik bezosobowy; we wskazuje rzecz bardzo odległą i na ogół niewidoczną. Czukczowie w północno-wschodniej Syberii mają aż dziewięć terminów na określenie położenia przedmiotu w stosunku do mówiącego”. W angielskim this i that (that odległe i trywialne). Rozróżnienie między „my” i „oni”. My - tutaj, szczęśliwa rasa ludzi. Oni - żyją tam, nie są w pełni ludźmi. Członkowie wewnątrz naszej grupy są sobie bliscy i dalecy wobec NICH.