Doradztwo rehabilitacyjne - wykład - 17-04-2007

T: Specyficzne problemy życiowe osób niepełnosprawnych.

Rozmiary niepełnosprawności:

1. Choroby układu krążenia - 45 %

2. Dysfunkcje narządów ruchu - 40 %

3. Schorzenia neurologiczne - 22 %

4. Uszkodzenia narządu wzroku - 12 %

5. Uszkodzenia narządu słuchu - 7 %

6. Schorzenia psychiczne lub upośledzenia umysłowe - 7 %.

OSOBY NIEDOSŁYSZĄCE, GŁUCHE I GŁUCHONIEME

Edukacja dzieci i młodzieży z uszkodzeniami słuchu

• wczesna diagnoza sprzyja podejmowaniu odpowiednich działań rehabilitacyjnych (badania przesiewowe)

• dzieci z uszkodzonym słuchem w stopniu lekkim i umiarkowanym - kształcenie w szkołach masowych w klasach zwykłych i integracyjnych

• dzieci z uszkodzonym słuchem w stopniu znacznym i głębokim - kształcenie w szkołach dla niedosłyszących (ośrodki szkolno-wychowawcze z internatem).

Zatrudnienie:

• osoby niedosłyszące - zatrudnienie nie stwarza na ogół problemów

• osoby głuche, ogłuchłe lub głuchonieme - trudności w wyborze zawodu, uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia - problemy w przygotowaniu zatrudnienia (trudności w przekonaniu pracodawców), w porozumiewaniu się z innymi pracownikami (wynik uprzedzeń)

• uszkodzenie słuchu - nie niesie szczególnych ograniczeń w wyborze i wykonywaniu pracy; nie ma przepisów zakazujących wprost wykonywania określonych zawodów

• błędy na etapie kierowania do kształcenia zawodowego i zatrudnienia

• osoby głuche i głuchonieme - podejmują zatrudnienie w zakładach, gdzie już pracują osoby niesłyszące

• korzystna praktyka zatrudniania osób słyszących znających język migowy (możliwość zatrudnienia z możliwością zakwaterowania w hotelu, np. w Tomaszowie Mazowieckim, Smoszewie (woj. Mazowieckie), Pcimiu (woj. Małopolskie).

Udział osób niesłyszących, głuchych i głuchoniemych w życiu społecznym:

• osoby niedosłyszące - utożsamiają się zwykle ze środowiskiem osób słyszących

• osoby głuche i ogłuchłe wychowujące się w otoczeniu osób słyszących - najlepiej czują się w środowisku rodzinnym

• osoby głuchonieme i głuche znające język migowy - zwykle czują się bardzo zintegrowane ze środowiskiem osób niesłyszących.

Bariery w komunikowaniu się i pomoce techniczne - działania umożliwiające komunikowanie się i dostęp do informacji:

• opanowanie języka migowego przez osoby słyszące

• usługi profesjonalnych tłumaczy języka migowego

• usługi TV w zakresie tłumaczenia programów na język migowy

• telewizyjne programy dla niesłyszących oraz napisy w gotowych programach

• wydawanie czasopism środowiskowych

• kształcenie tłumaczy języka migowego

• filmy dydaktyczne

• informacja pisana i piktograficzna w miejscach publicznych

• pomoce techniczne zbiorowego użytku

• indywidualne pomoce techniczne

• aparaty słuchowe - na zlecenie lekarza dzieci i młodzież otrzymują bezpłatnie, dorośli za częściową opłatą

• zakup innych urządzeń może być częściowo dofinansowany (PFRON).

Specyfika komunikowania się z osobami z uszkodzonym słuchem:

• znacznie większa rola informacji i wrażeń wizualnych

• przygotowanie się do rozmowy - papier i pisak do ewentualnego porozumiewania się na piśmie

• rozpoczęcie rozmowy, gdy obaj uczestnicy siedzą naprzeciw siebie

• ważna mimika twarzy, pozytywne nastawienie (mowa ciała)

• konieczny ciągły kontakt wzrokowy (czytanie z ust)

• wykazywanie zainteresowania przekazywanymi informacjami

• pytania stawiane jedno po drugim, bez pośpiechu

• uwzględnienie mniejszego zasobu słownictwa (posługiwanie się prostymi zdaniami)

• zakończenie rozmowy - podanie wizytówki, ustalenie kolejnego terminu wizyty także na piśmie.

Specyfika porozumiewania się z osobami niedosłyszącymi:

• porozumiewanie się przy użyciu mowy dźwiękowej

• trudności tych osób w zrozumieniu komunikatu

• korzystają z aparatów słuchowych i czytania z ust

• należy mówić spokojnym głosem, wyraźnie, zwracając się twarzą do rozmówcy

• do osób starszych pomocne jest mówienie prosto do ucha

• należy wyłączyć inne urządzenia utrudniające.

Specyfika porozumiewania się z osobami głuchymi i ogłuchłymi:

• możliwość porozumiewania się za pomocą mowy dźwiękowej (w różnym stopniu)

• większość, nawet aparatowanych osób, łączy szczątkowy odbiór z czytaniem z ust

• w przypadku osób głuchych odczytywanie z ust jest mniej sprawne

• brak kontroli nad siłą własnego głosu

• osoby ogłuchłe charakteryzuje często brak akceptacji własnego kalectwa

• ułatwieniem przekazywanie informacji na piśmie (np. karteczki z gotowymi pytaniami; osoba ogłuchła odpowiada ustnie).

Specyfika porozumiewania się z osobami głuchoniemymi:

• brak możliwości porozumiewania się za pomocą mowy dźwiękowej

• często znajomość kilku słów, podstawowym sposobem porozumiewania się jest język migowy

• najkorzystniejsze porozumiewania się językiem migowym

• drogą pisemną także podstawowe informacje

• możliwość sporządzenia zestawów prostych pytań na kartkach.

OSOBY NIEWIDOME I SŁABO WIDZĄCE
(J. Kuczyńska - Kwapisz, 1998)

Rezolucja Światowej Organizacji do Spraw Osób Upośledzonych w ONZ uznaje za ślepotę:

• zupełny brak wzroku

• ostrość wzroku nie przekraczająca 1/20 normalnej ostrości widzenia w lepszym oku przy zastosowaniu szkieł korekcyjnych

• ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w 20 stopniach

niewidomymi - jeżeli nie widzą od urodzenia lub stracili wzrok we wczesnym dzieciństwie - do 5 r.ż.

ociemniali - utracili wzrok po 5 r.ż.

słabo widzący - których ostrość wzroku po korekcji mieści się w przedziale od poczucia światła do 0,3 pełnej ostrości.

Problemy życiowe osób niewidomych i słabo widzących:

• typu poznawczego w zdobywaniu informacji

• zdobywaniu wiedzy zamieszczonej w publikacjach drukowanych

• w orientacji przestrzennej i samodzielnym poruszaniu się

• rzutuje to na życie rodzinnej i społeczne, naukę, pracę, inne formy aktywności

• dostęp do wiedzy zapisanej w możliwości pisemnego utrwalania myśli - dotykowy alfabet punktowy utworzony przez Luisa Braille'a

• rozwój elektroniki i informatyki - szansa dla osób niewidomych

• książki tzw. czytane - Centralna Biblioteka Książek Brajlowskich oraz Mówionych - gmach Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych w Warszawie, ul. Konwiktorska 7/9

• twórczość literacka, w tym wspomnieniowa

• ograniczenie swobody poruszania się jedną z najważniejszych konsekwencji braku wzroku - ważne zadanie rehabilitacji (stosuje się szeroko pojętą indywidualizację)

• programy, metody nauczania orientacji przestrzennej, dobór i wykształcenie specjalistów (w WSPS im. M. Grzegorzewskiej - specjalizacja z tyflopedagogiki).

Możliwości zawodowe osób niewidzących i słabo widzących:

• możliwości podobne jak osób widzących - indywidualne

• przy stopniowej utracie wzroku - możliwość dostosowania miejsca pracy do obecnej sytuacji (specjalne kursy komputerowe organizowane np. przez firmę ALTIX w Warszawie i Centrum Rehabilitacyjne w Bydgoszczy)

• znalezienie w tej samej instytucji innego miejsca pracy

• młodzież niewidoma i słabo widząca - kształcenie w systemie integracyjnym i specjalnym:

• zasadnicze szkoły zawodowe kształcące w zawodach: dziewiarz, ślusarz, szczotkarz, tapicer, wikliniarz, koszykarz, kaletnik, introligator, elektromechanik maszyn i aparatów elektrycznych

• licea zawodowe o specjalnościach: monter urządzeń elektrycznych, stroiciel instrumentów, operator dźwięku, pracownik administracyjno - biurowy, masażysta

• technika: kształcenie masażystów

• po ukończeniu liceów ogólnokształcących i zawodowych - kształcenie w studiach policealnych w zawodach: stroiciel instrumentów, operator dźwięku, technik biurowy, masażysta

• studia pedagogiczne, psychologia, matematyka, informatyka, języki obce, muzyka, prawo

• dorośli niewidomi mogą zmieniać kwalifikacje zawodowe na kursach zawodowych prowadzonych przez PZN.

OSOBY Z DYSFUNKCJĄ NARZĄDU RUCHU Z POWODU USZKODZEŃ RDZENIA KRĘGOWEGO (Janusz Kirenko, 1999)

Przyczyny (choroby lub urazy):

• choroby uszkadzające rdzeń kręgowy: stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, jamistość rdzenia, guzy rdzeniowe

• urazowe uszkodzenia rdzenia: zwykle w wyniku zwichnięcia kręgosłupa lub złamania któregoś z jego elementów.

Objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego:

• uszkodzenia rdzenia mogą być całkowite (gdy czynności rdzenia poniżej urazu są zniesione i występuje brak czucia powierzchowniowego) lub częściowe (gdy siła urazu działająca na rdzeń jest niewielka)

• w przypadku uszkodzeń częściowych - niedowład lub porażenie poszczególnych grup mięśniowych tułowia i kończyn dolnych oraz różnego stopnia zaburzenia czucia powierzchniowego

• tetraplegia - całkowite uszkodzenie w odcinku szyjnym, czyli zespół porażenia czterokończynowego, charakteryzujący się brakiem ruchów czynnych kończyn górnych i dolnych oraz porażenia mięśni tułowia

• paraplegia - zespół symetrycznego porażenia dwukończynowego - kończyny górne pozostają sprawne, zaburzenia oddechowe są niewielkie, lecz kończyny dolne są zupełnie porażone.

Potrzeby osób niepełnosprawnych ruchowo:

• mimo określonych braków fizycznych - takie same potrzeby biologiczne, psychiczne i społeczne

• posługiwanie się sprzętem ortopedycznym, laskami, aparatami czy wózkiem inwalidzkim - konsekwencje fizyczne i psychiczne.

Główne problemy życiowe:

• skutki kalectwa - muszą być rozpatrywane w odniesieniu do konkretnych osób

• w sytuacjach trudnych i stresowych ważną rolę odgrywają pozytywne więzi międzyludzkie; dawanie wsparcia członkom grupy samopomocy

• konfliktowe źródła wsparcia - prowadzące do długotrwałego stresu

• nadmierna kontrola ze trony najbliższych

• niedostateczne wsparcie

• społeczeństwo nie zawsze jest skłonne pomagać osobom niepełnosprawnym

• niechęć wobec niepełnosprawności przejawia się w postaci stereotypów, piętnowania oraz postaw negatywnych.

Wsparcie społeczne:

• największe zapotrzebowanie na wsparcie emocjonalne, szczególnie w początkowym okresie, tuż po utracie sprawności

• w drugiej kolejności odczuwana jest potrzeba wsparcia instrumentalnego

• podstawą skuteczności wspierania jest adekwatność działań w stosunku do potrzeb i oczekiwań biorcy (znajomość osób wspieranych)

• alternatywne, w stosunku do instytucjonalnych, formy rehabilitacji:

• idea grup aktywnej rehabilitacji

• ośrodki niezależnego życia

• programy „asysty społecznej”

• zrzeszanie się osób o podobnych niepełnosprawnościach.

Przebieg rehabilitacji w koncepcji Stowarzyszenia Aktywnej Rehabilitacji

1. Instruktorzy docierają do wyznaczonych szpitali i kontaktują się osobiście z osobami z urazami rdzenia, często po operacjach.

2. Proponują udział w turnusie aktywnej rehabilitacji (czas trwania turnusu 7-10 dni) - sport jako metoda rehabilitacji.

3. Utrzymanie się w dobrej kondycji psychofizycznej.