Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (gonarthrosis)

Jest to choroba niezapalna, przewlekła i postępująca dotycząca głównie ludzi starszych. Dotyczy zaburzeń równowagi pomiędzy procesami regeneracji a degradacji chrząstki stawowej i kości podchrzęstnej.

W ¾ przypadków gonartroza dotyczy kobiet.

Zmiany zwyrodnieniowe w stawach kolanowych stanowią drugą, po stawach biodrowych, lokalizację pod względem nasilenia dolegliwości. Obok samych zmian w stawach kolanowych stwierdza się często żylaki, obrzęki podudzi, przebarwienia i zmiany troficzne skóry.

Przebieg gonartrozy

W przebiegu choroby zwyrodnieniowej chrząstka stawu kolanowego traci swoją gładkośc i sprężystośc, ulega zmatowieniu i z upływem czasu zaczyna pękac. Tworzące się ubytki chrzestne odsłaniają kości budujące staw. Zanikająca chrząstka oraz luźniejsze więzadła zaburzają anatomiczną budowę oraz stabilnośc stawu.

Tkanka kostna pogrubia się i ulega sklerotyzacji. Na brzegach powierzchni stawowych tworzą się wały i wyrośla kostne (osteofity) oraz geody.

Zmiany początkowe często umiejscawiają się na tylnej powierzchni rzepki, zwłaszcza na jej części przyśrodkowej. Później obserwuje się osteofity górnej i dolnej krawędzi rzepki, zwężenie szpary pomiędzy rzepką a kością udową oraz uszkodzenia struktury rzepki.

W późnym okresie pojawiają się zmiany na powierzchni kości udowej. Chorzy skarżą się na ból w kolanie, szczególnie przy chodzeniu po schodach.

Gonartrozę możemy podzielic na:

• Pierwotną- rozwijającą się samoistnie, bez wyraźnie uchwytnych przyczyn, możliwe, że rozwija się u osób predysponowanych genetycznie.

• Wtórną- nakładającą się na stany chorobowe, które wcześniej uszkodziły chrząstkę stawu kolanowego. Spowodowana jest często zużyciem chrząstki stawowej, mikrourazami, nadmiernym bądź nieprawidłowym obciążeniem powierzchni stawu kolanowego.

Przyczyny:

• Zmiany wynikające ze starzenia się organizmu

• Urazy, mikrourazy oraz ich następstwa

• Czynniki genetyczne

• Otyłośc

• Wrodzona dysplazja stawu kolanowego

• Koslawośc i szpotawośc zarówno kolan jak i stóp

• Jałowa martwica kości kkd

• Nieprawidłowe obciążanie stawów kolanowych

• Złamania kkd i nieprawidłowe nastawienia

• Uszkodzenie więzadeł i torebek stawowych zmniejszające stabilnośc stawu kolanowego

• Choroby nasad kości długich kkd

• Zmiany w stawach biodrowych i ich zesztywnienia

Objawy kliniczne:

• Ból będący wyrazem zajęcia tkanek wewnątrzstawowych i/lub okołostawowych (więzadła, torebki stawowe, mm.). Ból nie pochodzi z chrząstki, która nie jest unerwiona.

W okresie początkowym ból pojawia się podczas ruchu a zmniejsza się w spoczynku.

W okresie zaawansowanym może to być również ból spoczynkowy wynikający z:

1)wzrostu ciśnienia śródstawowego (powoduje to wzmożone napięcie torebki stawu kolanowego)

2)wzrostu ciśnienia śródkostnego oraz podrażnienia receptorów bólowych okostnej

• Uczucie sztywności stawu kolanowego-szczególnie po dłuższym bezruchu

• Ograniczenie ruchomości stawu-utrudnione poruszanie się

• Niezgodnośc rzepkowo- udowa -dolegliwości pojawiające się przy zajęciu stawu rzepkowo- udowego objawiające się bólem podczas:

1)wstawania z pozycji siedzącej

2)schodzenia lub rzadziej wchodzenia na schody

3)przyklękania

• Niezgodnośc udowo-piszczelowa -dolegliwości bólowe w stawie udowo- piszczelowym pojawiające się przy dłuższym obciążaniu kd.

Czasami ( w okresie zaostrzeń) pojawia się zatarcie obrysu stawu spowodowane obrzękiem oraz podwyższona ciepłota stawu będąca wynikiem zapalenia błony maziowej.

Badanie kliniczne i obraz radiologiczny

Najważniejszym badaniem jest badanie radiologiczne za pomocą, którego wykrywamy:

• Zwężenie szpary stawowej, przeważnie nierównomierne, największe w osi działania sił

• Osteofity w kształcie dziobiastych kostnych narośli, najczęściej w sąsiedztwie krawędzi powierzchni stawowych nasad

• Zagęszczenie tkanki kostnej wzdłuż powierzchni nasad

• Geody

• Jamkowate ubytki pod powierzchnią nasad, zlokalizowane w osi największego obciążenia

Do innych badań zaliczamy też artroskopię diagnostyczną, scyntygrafie i rezonans magnetyczny.

Patologiczne zmiany zwyrodnieniowe w poszczególnych okresach choroby:

OKRES ZMIANY

• brak zmian

• wątpliwe zwężenie szpary stawowej, możliwe osteofity

• wyraźne osteofity, brak lub dyskretne zwężenie szpary stawu

• umiarkowana osteofitoza, wyraźne zwężenie szpary stawowej, możliwe zniekształcenie stawu

• duże osteofity, znaczne zwężenie szpary stawu, obecny odczyn sklerotyzacji podchrzęstnej, zniekształcenie stawu