metodyka nauczania wychowania fizycznego, Dokumenty do szkoły, przedszkola; inne, wykłady i ćwiczenia


METODYKA NAUCZANIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM I PRZEDSZKOLNYM.

Dr I. Pawlik

WYKŁAD

Aktywność ruchowa ważna dla człowieka, charakterystyczna dla dziecka.

Formą aktywności charakterystyczną dla dziecka w wieku szkolnym i przedszkolnym jest zabawa.

Co odróżnia zabawę od gry:

  1. zabawy funkcjonalne;

  2. zabawy manipulacyjne;

  3. zabawy tematyczne;

  4. zabawy konstrukcyjne;

ad.1.) pojawiają się najwcześniej;

ad.2.) występują w okresie niemowlęcym, najpierw niecelowe chwytanie przedmiotu, potem pojawia się celowe chwytanie przedmiotu; dzielą się na - niespecyficzne (manipulowanie nieprzystosowane do przedmiotu, kształt, wielkość, rodzaj nie mają znaczenia); specyficzne (jest to manipulowanie przedmiotami w sposób odpowiadający ich właściwościom oraz przeznaczeniu);

zabawy manipulacyjne przyczyniają się do rozwoju sfery ruchowej, poznawczej oraz emocjonalno - społecznej, rozwijają się w nich spostrzeżenia wyobrażenia, myślenie, mowa, uwaga i pamięć.

ad.3.) zabawy tematyczne - naśladowcze, dzieci bawią się w dom, sklep, lekarza, poszerzają w ten sposób i utrwalają wiedzę o świecie, te zabawy odbywają się już w grupie;

uaktywniają one dzieci ruchowo, wyrabiają podstawowe cechy motoryczne (zwinność, gibkość, szybkość, wytrzymałość);

ad.4.) doskonalą sprawność ręki dziecka i budzą zainteresowanie techniką, zmuszają dziecko do podejmowania znacznego wysiłku fizycznego, psychicznego i umysłowego; sprzyjają rozwijaniu zaradności życiowej oraz śmiałości w rozwiązywaniu różnych zadań technicznych.

Dzięki zabawom dziecko jest lepiej dotlenione i jego rozwój somatyczny jest lepszy.

Zabawa wg Krawczyka- to działalność na pozór bezużyteczna ale piękna.

Nauczyciel prowadzący zabawę powinien:

RODZAJE ZABAW:

  1. zabawy orientacyjno - porządkowe - mają charakter wychowujący, uczą umiejętności zachowania się i poruszania w grupie w różnych codziennych okolicznościach, wyrabiają takie cechy jak - ład, porządek, dyscyplinę, podporządkowanie się przepisom oraz ćwiczą szybką reakcję, spostrzegawczość i orientację, pozwalają na wyuczenie ustawień, rozwijają narządy zmysłów poprzez wyrabianie spostrzegawczości i reakcji na sygnały; usprawnianie biegu i chodu, prawidłowy rytmiczny chód;

  2. zabawy i ćwiczenia bieżne - zabawy masowe - wszystkie dzieci równocześnie, dla rozgrzania organizmu, bieg bez potrącania i z wymijaniem; zabawy z pościgiem - wymagają szybkiej orientacji, decyzji i większej zręczności;

  3. zabawy i ćwiczenia z elementem podskoku i skoku - wymagają dobrej koordynacji nerwowo - ruchowej, elastyczności stawów, umiejętności dobrego odbicia i miękkiego lądowania, łączenia rozbiegu z odbiciem i lądowaniem;

  4. zabawy i ćwiczenia z elementami wspinania się - wzmocnienie pasa barkowego mięsni tułowia i siły ramion, wyrabiają takie cechy charakteru jak - odwaga, silna wola, szybka decyzja, pomagają w opanowaniu lęku wysokości i przestrzeni, (zwracamy uwagę na to aby dzieci nie zeskakiwały z drabinek, najpierw wchodzimy, potem poruszamy się poziomo i schodzimy);

  5. zabawy na czworakach - podtrzymują naturalną gibkość kręgosłupa, wyrabiają swobodę ruchów, wzmacniają mięśnie tułowia, pasa barkowego, ramion i wyrabiają zwinność;

  6. zabawy z elementami rzutu, celowania, toczenia i toczenia - prawidłowy rzut, piłki o rożnym ciężarze i wielkości, rzut w różnych kierunkach, rzut prawą i lewą ręką;

  7. zabawy ze śpiewem;

  8. ćwiczenia, zabawy i gry terenowe - kontakt z przyrodą, dzieci poruszają się po urozmaiconym terenie, hartujemy organizm, mogą trwać jedną lekcję (45 minut); można je łączyć z innymi przedmiotami; zanim wyjdziemy - powiadamiamy rodziców, ustalamy trasę marszu i powrotu, sygnały, zabieramy apteczkę, powiadamiamy dyrektora szkoły.

W skład ćwiczeń terenowych wchodzą:

sporty zimowe (do -10 ˚C) mają na celu zahartowanie się, wszystkie dzieci powinny bawić się równocześnie, zabawy muszą być znane dzieciom, nikt nie może stać i marznąć, dzieci powinny współpracować; wyróżniamy tutaj - ćwiczenia, zabawy i gry na śniegu, saneczkarstwo ( nachylenie stoku nie większe niż 30 stopni, należy wyznaczyć trasę zjazdową i trasę schodzenia, pamiętać o odstępach pomiędzy zjeżdżającymi, sprawdzić sprzęt i trasę), łyżwiarstwo - wzmacnia stawy skokowe i kolanowe, należy pomagać tym dzieciom, które są na lodowisku po raz pierwszy;

pływanie - w wodzie można wykonywać wszystkie ćwiczenia, rozwijają się wtedy płuca;

ĆWICZENIA

Funkcje wychowania fizycznego:

- stymulatywna :

pobudzająca, stymulatory biologiczne (pożywienie, ruch, woda), stymulatory społeczne (standard życia, poziom świadomości pedagogicznej, wzorce ruchowe i tradycje),

Do zdrowia i sprawności fizycznej dochodzi się drogą mięśniowej pracy. Praca mięśni wzmacnia serce i dzięki temu wszystkie narządy są lepiej dokrwione, lepiej pracują i szybciej rosną.

Polepsza się przemiana materii we wszystkich tkankach, również w kościach.

Teoretycznym uzasadnieniem funkcji stymulatywnej jest prawo wszelkiego ćwiczenia - rozwijają się i doskonalą tylko te czynności i te organy, które są ćwiczone.

- adaptacyjna - przystosowawcza - przez zabawy orientacyjno - porządkowe;

- kompensacyjna - jej zadaniem jest przywrócenie względnej harmonii rozwojowej przez stosowanie pozycji i ruchów uzupełniających oraz przeciwstawnych (rozciągamy mięśnie i wzmacniamy je);

- korektywna - treścią korektywy jest interwencja we wszelkich przypadkach odchyleń rozwojowych możliwych do złagodzenia odpowiednimi ćwiczeniami;

MOTORYKA - obejmuje całokształt czynności ruchowych człowieka;

Rodzaje motoryczności:

  1. motoryczność produkcyjna - ta która służy pracy;

  2. motoryczność bojowa - związana z walką,

  3. motoryczność sportowa - związana z ruchami zabawowymi, sportowymi, podnoszącymi sprawności i zdrowie;

  4. motoryczność wyrazowa - służąca porozumiewaniu się ludzi między sobą, ruchy twarzy - mimika, ruchy rąk - gestykulacja, ruchy ciała - pantomimika, ruchy aparatu mowy, ruchy pisarskie;

  5. motoryczność w zakresie czynności samoobsługi - mycie, jedzenie, czesanie;

Metody badania motoryki:

  1. metoda obserwacji ruchu:

  2. metoda eksperymentalna;

  3. metoda porównawcza;

chód - elastyczny, sprężysty, rytmiczny, izotoniczny (dokonywany jednakowym napięciem mięśni obu kończyn), izochroniczny (wszystkie fazy chodu przebiegają dla obu kończyn w jednakowym czasie), izometryczny (obie kończyny pokonują jednakowe odległości w jednakowych fazach ruchu) izo - taki sam;

W każdym ruchu człowieka możemy wyróżnić - treść ruchu, ideę ruchu i cechy motoryczne - ilościowe (mierzalne) i jakościowe (opisowe).

- treść ruchu - określa jego cel i pozwala zaliczyć daną czynność do konkretnej motoryczności, w miarę rozwoju umysłowego i celowego zachowania się dziecka w różnych sytuacjach oraz zwiększania ilości ruchów jakie przyswaja i jakimi dysponuje bogacą się treści jego ruchu;

- idea ruchu - jest to cel jakiemu ruch służy lub motyw jakim kieruje się dziecko podejmujące jakąś świadomą działalność ruchową, pod tym podejściem rozumiemy typowe dla człowieka psychiczne regulatory czynności motorycznych (np. stany upośledzające ruch - stres i lęk i stany wzbogacające ruch - doping współzawodnictwo);

- cechy motoryczne - każdy ruch zawiera określony ładunek siły, szybkości i wytrzymałości, cechy te zależą od funkcji i struktury organizmu i rozwijają się w ontogenezie;

nasycenie ruchu w sposób optymalny którąś z tych cech zależy od stanu rozwoju, umiejętności angażowania jej w odpowiednich momentach i porcjach.

ILOŚCIOWE CECHY RUCHU:

Siła - jest wynikiem pracy mięśni, zależy od grubości mięśnia, ilości jednocześnie pracujących włókien, długości mięśnia i prędkości jego skracania, od sposobu wykonania ruchu i wykorzystania ruchu;

Wytrzymałość - zależy od rodzaju wykonywanej pracy, wyraża zdolność organizmu do długotrwałego wysiłku, zależy od sprawności układu krążenia i oddychania oraz funkcji układu mięśniowego, wytrzymałość w ontogenezie wykazuje głównie zmiany jakościowe;

Częściej rozważamy odporność na zmęczenie w konkretnej pracy mięśniowej niż mówimy o ogólnej wytrzymałości organizmu. Wytrzymałość ogólna odnosi się do wydolności ustroju mierzonej nie objawami zmęczenia lecz maksymalną ilością zużytego tlenu na 1 kilogram ciała w ciągu 1 minuty.

Szybkość - na szybkość składa się - prędkość działania, czas reakcji, częstotliwość ruchów, zależy od sprawności układu mięśniowego i nerwowego, od struktury aparatu ruchu, od rodzaju przemian biochemicznych w składzie mięśni, od przejściowych stanów organizmu i od czynników psychicznych.

JAKOŚCIOWE CECHY RUCHU:

Wyróżniamy 3 kategorie:

  1. cechy postaciowe (strukturalne):

    1. struktura fazowa ruchu - ruchy acykliczne (trzyfazowe - wstęp, część główna, wygaszanie ruchu), ruchy cykliczne (dwufazowe - występuje zjawisko stapiania się fazy końcowej z przygotowawczą, odróżniamy fazę główną i fazę pośrednią) kombinacje ruchowe (cykliczny i acykliczny ruch np. skok w dal);

    2. harmonia ruchu - ruchy zgrane, podporządkowane, występujące przyruchy dezorganizują zasadniczy ruch i występuje dysharmonia (ok. 5 i pomiędzy 9 a 11 rokiem życia oraz po okresie pokwitania występuje dysharmonia);

  2. cechy dynamiczne:

    1. rytm - decyduje o ekonomii ruchu, jest zaraźliwy, występuje w wieku przedszkolnym, wysoki poziom rytmu pomiędzy 10 a 12 rokiem życia;

    2. płynność - tory ciągłe, zaokrąglone, nie gwałtownych przejść między fazą skurczu a rozkurczu mięśni; przeciwieństwem ruchu ciągłego jest ruch kanciasty, szarpany, przerywany, płynność świadczy o nabytych umiejętnościach ulega chwilowym zaburzeniom;

    3. przenoszenie ruchu (transmisja) - jest to dostrzegalne następstwo ruchu w poszczególnych odcinkach ciała obserwowane w całym przebiegu ruchowym - dośrodkowy (na tułów), odśrodkowy (na głowę, nogi i ręce);

    4. elastyczność (amortyzacja) - umiejętność wygaszania ruchu np. zatrzymywanie się po skoku, wygaszania ruchu przedmiotów, przechodzenie z 1 ruchu do 2; dostosowanie sprężystości ciała do podłoża;

  3. cechy nastawienia psychicznego:

    1. dokładność - wyróżniamy - dokładność przestrzenną, czasową (umiejętność wykonania ruchu w określonym momencie) i dynamiczną (wymaga użycia odpowiednich energii w każdym momencie wykonywanej pracy;

    2. przewidywanie ruchu (antycypacja) - przewidywanie ruchów przeciwnika (np. bramkarz), przewidywanie ruchów partnera, przewidywanie ruchów ciał obcych i przewidywanie ruchów własnych. Antycypacja jest świadectwem spostrzegawczości i polega na uprzedzaniu sytuacji.

ĆWICZENIA

Systematyka metod.

Wyróżniamy3 rodzaje doświadczeń:

Nauczamy dzięki różnym metodom, metody nauczania w-fu rozszerzyły się dopiero po II wojnie światowej, przedtem był to tylko pokaz + odwzorowanie.

Definicja metod prowadzenia zajęć:

Metody wychowania fizycznego to sposoby stawiania uczniów w sytuacjach zadaniowych, w których uczniowie pod kierunkiem nauczyciela dokonują zmian w strukturze własnego ciała i jego funkcjach, zdobywają wiadomości, umiejętności i nawyki w zakresie kultury fizycznej oraz kształtują pozytywną postawę wobec niej.

3 SYSTEMATYKI METOD WYCHOWANIA FIZYCZNEGO:

Według Janusza Bielskiego:

  1. metody podające;

    1. naśladowcza ścisła;

    2. programowego uczenia się i usprawniania się;

  2. metody problemowe (poszukujące);

    1. metoda zadaniowa;

    2. metoda bezpośredniej celowości ruchu;

    3. metoda problemowa;

    4. gra sportowa;

  3. metody ekspresyjne;

    1. opowieści ruchowej;

    2. zabawowa;

    3. ruchowej ekspresji - twórczej;

    4. metoda Orfa;

    5. gimnastyka jazzowa;

Według Wacława Gniewkowskiego:

  1. metody twórcze;

  2. metody odtwórcze;

  3. metody i formy intensyfikujące zajęcia w-fu;

  4. metoda nauczania ruchu;

Według Stanisława Strzyżewskiego:

METODY REPRODUKTYWNE (ODTWÓRCZE);

  1. metoda naśladowcza ścisła - cechami charakterystycznymi są: ścisłe odtwarzanie pokazanego ruchu, ćwiczenie jest ściśle określone i ma tylko jedno rozwiązanie, uczeń jest przedmiotem zabiegów dydaktycznych (jest sterowany) proces nauczania techniki ruchu przebiega według określonej technologii, której istotą jest wielokrotne powtarzanie zadania ruchowego, negatywne skutki tej metody - obniżenie u uczniów zdolności sterowania sobą, uczniowie nie przykładają znaczenia do tego co robią, bierność brak inicjatywy, niesamodzielność, schematyczność postępowania;

  2. metoda zadaniowa ścisła - celem tej metody jest opanowanie elementarnych technik ruchu konkurencji sportowych, rozwój sprawności motorycznych, wzmocnienie danych grup mięśniowych; stosujemy ja - do wyuczenia różnego rodzaju ustawień, wyuczenie pozycji wyjściowych do ćwiczeń kształtujących i gimnastyki korekcyjnej, w ćwiczeniach równoważnych na przyrządach; w nauczaniu zwisów i skoków, przy ćwiczeniach zwinnościowo - akrobatycznych, w rzutach, chwytach, w kozłowaniu piłki, w tańcach, w opanowaniu techniki ruchu sportowego, ciągi metodyczne - uczymy się w kawałkach każdego ćwiczenia, 1 - nazwa ćwiczenia, po co robimy ćwiczenie, jakie mięśnie się rozwiną, następnie pokaz ćwiczenia - omawiamy słownie co należy zrobić, pokazu dokonuje nauczyciel;

  3. metoda programowego uczenia się - polega na tym, że uczeń samodzielnie uczy się określonego zadania ruchowego przy pomocy przygotowanego wcześniej przez nauczyciela programu przy pomocy broszury, zestawu ćwiczeń i tablic;

METODY PROAKTYWNE (USAMODZIELNIAJĄCE);

  1. metoda zabawowa naśladowcza - opis razem z metodą nr 2;

  2. metoda zabawowa klasyczna - związana jest ze stanowieniem ćwiczeń gimnastycznych, polega na wywołaniu u dzieci myślowego obrazu przedmiotu lub zjawiska, którego istotą jest ruch i zalecenie naśladowania go, dzieci naśladują czynności ludzi, zwierząt, postaci z bajek, zjawisk przyrody, ruchu mechanizmów; nauczyciel podaje pozycję wyjściową i co naśladujemy;

  3. metoda bezpośredniej celowości ruchu - jest to metoda przejściowa od ćwiczeń wykonywanych w formie ruchów naśladowczo zabawowych do ćwiczeń wykonywanych ściśle według pewnych prawideł i z należytą precyzją ruchów gimnastycznych (występuje również pokaz);

  4. metoda programowego usprawniania się - przykładem praktycznego zastosowania tej metody są ścieżki zdrowia, zaprogramowana, wyposażona w odpowiednie urządzenia i tablice informacyjne;

METODY KREATYWNE (TWÓRCZE);

  1. metoda ruchowej ekspresji twórczej - metoda Labana wg Gniewkowskiego.

Występuje 5 głównych tematów: