SYSTEMY UBEZPIECZENIA
W ubezpieczeniach majątkowych stosowane są różne systemy ubezpieczenia określające zasady ustalania sumy ubezpieczenia, a zatem i zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela. Najczęściej w praktyce ubezpieczeniowej stosowane są:
system ubezpieczenia na sumy stałe, w którym suma ubezpieczenia jest równa rzeczywistej wartości mienia będącego przedmiotem ubezpieczenia.
system ubezpieczenia wartości częściowej, w którym suma ubezpieczenia odpowiada wartości częściowej ubezpieczonego mienia, a jej wielkość ustalana jest przez strony umowy,
system ubezpieczenia na sumy zmienne, stosowany jest zwykle w ubezpieczeniach zapasów. Sumę ubezpieczenia ustala ubezpieczający w wysokości przewidywanej wartości ubezpieczanych środków obrotowych.
system ubezpieczenia na pierwsze ryzyko związany jest ściśle z określeniem prawdopodobnej maksymalnej straty, bowiem w oparciu o wyznaczenie jej wielkości ustala się sumę ubezpieczenia. Suma ubezpieczenia zwykle jest niższa niż wartość przedmiotu ubezpieczenia. Ustalony poziom sumy ubezpieczenia nie podlega modyfikacjom w czasie trwania umowy ubezpieczenia.
Suma ubezpieczenia może być równa wartości ubezpieczeniowej, mówimy wówczas o ubezpieczeniu w pełnej wartości, może być wyższa i stan taki określamy jako nadubezpieczenie, w sytuacji kiedy jest niższa mamy do czynienia z niedoubezpieczeniem.
Wyróżniamy trzy przypadki, w zależności od proporcji pomiędzy sumą ubezpieczenia (U) i wartością ubezpieczeniową (W), jaka występuje w momencie powstania szkody, przy uwzględnieniu także wysokości szkody (Sz) i wartości odszkodowania (O):
ubezpieczenie w pełnej wysokości, gdy wartość ubezpieczeniowa jest równa sumie ubezpieczenia:
W = U to O = Sz
nadubezpieczenie, gdy wartość ubezpieczeniowa jest mniejsza od sumy ubezpieczenia:
W ြ U to O = Sz
niedoubezpieczenie, gdy wartość ubezpieczeniowa jest wyższa od sumy ubezpieczenia:
W ှ U to: O = Sz * U/W
Trzeba jednakże podkreślić, że sytuacja niedoubezpieczenia nie występuje w systemie ubezpieczenia na pierwsze ryzyko.
Zarówno niedoubezpieczenie jak i nadubezpieczenie są niekorzystne dla ubezpieczającego, bowiem należy pamiętać, że z jednej strony suma ubezpieczenia stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela, z drugiej zaś, w myśl zasady odszkodowania stosowanej w ubezpieczeniach majątkowych, odszkodowanie nie może przekraczać wysokości poniesionej szkody, chyba że umowa stanowi inaczej.
W ubezpieczeniach majątkowych stosowane są dwa podstawowe systemy określania wysokości odszkodowania związane z zasadami ustalania sumy ubezpieczenia:
system odpowiedzialności proporcjonalnej,
W systemie odpowiedzialności proporcjonalnej odszkodowanie ubezpieczeniowe ustala się w takim stopniu do szkody, w jakim znajduje się suma ubezpieczenia do wartości ubezpieczonego mienia. Zasada proporcjonalności ma głównie zastosowanie w umowach ubezpieczenia zawieranych w systemie sum stałych.
system odpowiedzialności na pierwsze ryzyko
W systemie odpowiedzialności na pierwsze ryzyko odszkodowanie ubezpieczeniowe odpowiada wysokości szkody jeżeli jej wysokość mieści się w granicach sumy ubezpieczenia.
Stosowane w ubezpieczeniach OC (odpowiedzialności cywilnej) systemy ubezpieczenia związane są ściśle z zasadami realizacji odszkodowania. W praktyce ubezpieczeniowej stosowane są;
system sumy ubezpieczenia na zdarzenie, w którym ubezpieczyciel zobowiązuje się do wypłaty odszkodowania za każde zdarzenie, jakie miało miejsce w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, bez względu na ilość zdarzeń, do wysokości ustalonej sumy ubezpieczenia - sumy gwarancyjnej,
system sumy ubezpieczenia do wyczerpania, w którym ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za szkody wynikające ze wszystkich zdarzeń jakie wystąpiły w okresie ubezpieczenia do wysokości sumy gwarancyjnej, przy czym wielkość pobranego odszkodowania odejmuje się od sumy ubezpieczenia, co powoduje jej zmniejszenie i w konsekwencji może prowadzić do jej wyczerpania,
system generalnej sumy do wyczerpania i sumy na zdarzenie, w którym ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność do wysokości ustalonej sumy ubezpieczenia (generalnej), pomniejszanej o wielkość wypłaconego odszkodowania.
1