Grupa rówieśnicza- organizm społeczny, wyróżniony spośród innych, nie ze względu na cechę demograficzną, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwa.

Grupa rówieśnicza (pierwotna)- współpraca i bezpośredni kontakt twarzą w twarz. Pierwotna ze względu na fundamentalną rolę w kształtowaniu społecznej natury i ideałów jednostki. Psychiczny rezultat bezpośredniego kontaktu stanowi tego rodzaju zespolenie indywidualności w jedną całość, we wspólne życie i cele grupy.

Rodzaje grup pierwotnych:

-rodzina

-społeczność lokalna

-grupa sąsiedztwa

-dzięcięce grupy zabawowe

Grupy celowe (wtórne):

-ZHP

-oaza

-partia polityczna

-fundacje, stowarzyszenia

Cechy grupy pierwotnej:

-członkowstwo jest spontaniczne

-dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna

-niewielka liczebność grupy

-członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otoczenia

-grupa ustala świat wartości i wzorców o różnorodnych implikacjach dla członków i organizacji grupy

-umowny system kontroli

-zmienność i okazjonalność celów

-przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy

Cechy grupy wtórnej:

-członkowie pochodzą z rekrutacji faz

-dominują więzi materialne oraz stosunków organizacyjnych

-możliwa duża liczebność grupy, o rozgałęzionej strukturze organizacji

-struktura wewnętrzna sformalizowana z układem hierarchii

-istnienie własnych celów i interesów

-formalne wzorce zachowań

-tendencje do centralizacji decyzji

-wyspecjalizowane kierownictwo

Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych:

• kształtowanie aktywności jednostek

• kształtowanie więzi z innymi ludźmi

• ułatwianie kontaktów interpersonalnych

• zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania

• konstruktywne współzawodnictwo

• pobudzanie do rozwijania zainteresowań

• umożliwianie kontaktów towarzyskich

• zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych

• zapełnianie wolnego czasu

Organizacja, struktura i funkcje grupy rówieśniczej: W grupach rówieśniczych mamy do czynienia z pewnym systemem wpływów, które z czasem przeradzają się w określone struktury, układy i role społeczne. Można wyróżnić trzy typy grup rówieśniczych:

• grupy dziecięce, oparte na zabawie

• grupy młodzieżowe, paczki

• grupy dewiacyjne (np. gangi, bandy przestępcze)

Na młodzieżową grupę rówieśniczą składa się określona struktura zachowań międzyludzkich. Elementy, które tworzą stosunki społeczne w grupie to:

• wewnętrzna hierarchia grupy

• system decyzyjny

• układ kanałów komunikacyjnych

• charakter więzi pomiędzy poszczególnymi członkami grupy

Niemal każda grupa rówieśnicza posiada przywódcę lub liderów. W związku z tym można wyróżnić:

• przodownictwo - jest charakterystyczne dla osób posiadających charyzmatyczne cechy osobowościowe, takie osoby charakteryzują się pozytywnym nastawieniem emocjonalnym i chęcią współdziałania oraz cieszą się niewymuszonym zaufaniem pozostałych członków grupy

• przywództwo - może być osiągnięte poprzez wyróżniające właściwości lub kwalifikacje osobowe, jest akceptowane przez grupę (demokratyczne, liberalne, autorytarne, chaotyczne)

• panowanie - władza zdobywana przy użyciu siły, nie opiera się na akceptacji, zaufaniu i poczuciu bliskości, główny cel panowania odnosi się do sensu zadaniowego i organizacyjnego

Grupy rówieśnicze są ze względu na sposób powstawania grupami nieformalnymi . Tworzą się spontanicznie z chęci do wspólnego przebywania w określonym i akceptowanym przez wszystkich celu . Grupy te charakteryzują się :
- mało stabilną strukturą wyrażającą się w sieci powiązań i kontaktach interpersonalnych ,
- względną spójnością będącą wyrazem wewnętrznych więzi określanych dość często w silnym poczuciu „ my „ ,
- określonym statusem czyniącym grupę atrakcyjną dla jej członków ,
- odrębnością wyrażającą się w wyraźnie określonym celu działania ,
- widocznym podziałem ról społecznych ,
- określoną i możliwą do przewidzenia długotrwałością funkcjonowania .

Ze względu na sposób powstawania i instytucjonalne usankcjonowanie grupy można wyróżnić grupy formalne i nieformalne
Grupy formalne zorganizowane są przez odpowiednie instytucje, mają określone zadania i system kontroli. Są nimi np. społeczność szkolna, wchodzące w jej skład klasy, samorząd uczniowski, organizacje dziecięce funkcjonujące zarówno na terenie szkoły, jak też poza nią. Grupy nieformalne powstają spontanicznie. Nie są one organizowane w sposób planowy i zamierzony. Spontaniczność tych grup przeważnie przesądza o ich krótkotrwałości; odznaczają się one tym samym niskim stopniem organizacji, tzn. nader prostą strukturą.

Jakie znaczenie wychowawcze ma grupa rówieśnicza wobec jednostki?