Przemiana martenzytyczna

Przemiana martenzytyczna różni się zasadniczo od przemian dyfuzyjnych. Warunkiena wywołującym ją jest chłodzenie stali z szybkością większą od krytycznej, zapewniające praechłodzenie austenitu do temperatur 300—200°C, przy których dyfuzja praktycznie nie zachodzi. Ponadto warunkiem jej przebiegu jest chłodzenie ciągłe, ponieważ przystanęli temperatury hamuje przemianę niemal całkowicie. Przemiana martenzytyczna przebiega w pewnym zakresie temperatur, której początek oznacza się przez M„ a koniec przez M/, Temperatury odpowiadające M, i My nie zależą od szybkości chłodzenia (szybkość krytyczna jest warunkiem pojawienia się przemiany), a tylko od składu stali, ściślej — od składu wyjściowego austenitu (rys. 5.30).

Uwaga. W dalszym ciągu temperatury początku i końca, przemiany także będą ozna­czane przez M, i My.

Przemiana martenzytyczna przebiega przez zarodkowanie (nie wymagające ene aktywacji) i bardzo szybki wzrost, ale procesy te nie zostały dotychczas jednoznaca wyjaśnione. Przyjmuje się, że uprzywilejowanym miejscem heterogenicznego zarodkowi martenzytu są w ziarnach austenitu inflcroobszary koncentracji naprężeń (powstających podczas chłodzenia) w skupieniach dyslokacji. Zarodkowanie dalszych igieł martenzytu wymaga obniżania temperatury dla wytwo­rzenia nowych mikroobszarów z koncentracją naprężeń. Duża szybkość zarodkowania przy odpowiednim przechłodzeniu jest związana z procesem ślizgania się dyslokacji. Marten­zyt ma objętość właściwą większą o ok. 1,5% od austenitu. Toteż W miarę postępu prze­miany pozostały austenit podlega coraz większym naprężeniem ściskającym, które samo­rzutnie hamują przemianę. Po oziębieniu stali pozostaje 4—8% auste­nitu nie podlegającego przemianie, jako austenit szczątkowy, który wykazuje znaczną trwałość.

---