Slajd 1. Gospodarka rynkowa: Określa się ją jako system ekonomiczny, w którym alokacja środków produkcji podlega głownie interakcji między podażą i popytem.
Slajd 2. Geneza gospodarki rynkowej:
Rynek kształtował się wraz z rozwojem kapitalizmu i przetrwał już prawie 200 lat.. W wyniku rozwoju gospodarki kapitalistycznej międzynarodowego podziału pracy rynki lokalne łączyły się w rynek międzynarodowy.
W latach 1917-1989 obok gospodarki rynkowej funkcjonowała gospodarka planowana - system gospodarki planowanej przegrał z systemem gospodarki rynkowej. Obecnie dominują kraje o gospodarce rynkowej lub zmierzające do tej gospodarki
W początkach XX wieku ukształtowały się dwa różniąc się między sobą systemy gospodarki rynkowej:
Gospodarka wolnorynkowa - zwolennicy dążą do wyeliminowania państwa z gospodarki. Dowodzą, że zakłóca ono warunki konkrecji, utrudnia działanie mechanizmów rynkowych i w rezultacie szkodzi gospodarce.
Regulowanej gospodarki rynkowej- dopuszcza interwencjonizm państwa w gospodarce w ograniczonym zakresie i to głównie za pomocą takich środków jak: środki pieniężne i finansowe.
Tym dwom modelom gospodarki rynkowej odpowiadają dwa nurty:
Nurt neoliberalny - neoliberałowie twierdzą, że interwencjonizm państwa w gospodarce przekreśla obiektywne prawa ekonomiczne rynku.
Nurt postkeynesowski (neokeynesowski) - broni modelu regulowanej gospodarki rynkowej
Slajd 3. Zasadnicze cechy gospodarki rynkowej (kapitalistycznej)
przedsiębiorczość - Każdy członek społeczeństwa może podjąć dowolną działalność gospodarczą, jedynym warunkiem jest jej zgodność z prawem. Prawo zapewnia też równość dostępu do rynku wszystkim przedsiębiorcom, nie mają oni także ograniczeń w wyborze lub zmianie profilu działalności.
Uwolniony system cen - system cen odpowiednio ukształtowany przez rynek. Ceny rynkowe stanowią efekt dostosowania ilości dostarczonego na rynek produktu do wielkości zapotrzebowania na ten produkt.
Własność prywatna - Podstawową formą własności w gospodarce rynkowej jest własność prywatna. Prawo gwarantuje wszystkim obywatelom równą ochronę ich własności. Właściciel ma prawo do swobodnego dysponowania należącą do niego rzeczą i do czerpania korzyści z jej posiadania
Konkurencja - Przedsiębiorcy dostarczający dobra lub usługi na rynek dbają, by były one jak najbardziej atrakcyjne dla konsumenta. Problemem przedsiębiorcy działającego w gospodarce rynkowej nie jest zaopatrzenie w surowce czy maszyny, jak w systemie nakazowym, lecz sprzedanie wyrobów.
Slajd 4. Rynek jako podstawowa kategoria gospodarki rynkowej. Powstanie rynku.
Rynek - instytucja lub mechanizm, który kojarzy razem sprzedawców i nabywców poszczególnych dóbr i usług.
Pierwotny rynek powstał przy pierwszym podziale pracy. Początkowo w gospodarce naturalnej wytwarzano produkty tylko w takich ilościach aby zaspokoić potrzeby rodziny lub grupy plemiennej . Sytuacja uległa zmianie kiedy pojawiła się specjalizacja i zaczęto produkować więcej niż można było skonsumować. Te wytworzone nadwyżki zaczęto wymieniać na inne produkty, których nie wytwarzano w danej rodzinie czy grupie. Przedmiot wymiany staje się towarem. Gospodarka naturalna przekształciła się w gospodarkę towarową a później gospodarkę towarowo-pieniężną.
Slajd 5. Różne rodzaje rynku.
Giełda - na niej zawierane są transakcje kupna, sprzedaży wg w góry określonych zasad. Ze względy na przedmiot obrotu wyróżniamy giełdy towarowe, papierów wartościowych, pieniężne czy usług.
Aukcja - jest to publiczna licytacja towarów niejednorodnych sprzedawanych w ilościach masowych lub jednostkowych.
Przetarg- forma zbierania ofert i sposobu wyboru dostawcy lub nabywcy w drodze pewnego rodzaju konkursu. Ustala się warunki przetargu który może być otwarty lub zamknięty
Targi- rodzaj wystawy, ekspozycji towarów na arenie krajowej bądź międzynarodowej połączonej ze sprzedażą. Targi odbywają się w określonym miejscu i terminach. Głównym celem firm biorących udział w targach jest zacieśnianie kontaktów handlowych
Slajd 6. Różne formy wymiany
Barter - bezpośrednia wymiana towaru na towar
Ekwiwalent- równowartość; towar w którym jest wyrażona wartość innego towaru
Wymiana pieniężna - T-P-T
Slajd 7. Klasyfikacja rynku:
Zasięg geograficzny: Lokalny np. Katowice
Regionalny np. Śląsk
Krajowy
Międzynarodowy np. UE
Światowy
Stopień różnicowania: homogeniczne- jeden towar np. pszenica
heterogeniczny- wiele towarów np. rynek pracy
Stopień zrównoważenia: zrównoważony- popyt=podaży
niezrównoważony
Stopień zaspokojenia potrzeb: konsumenta- podaż większa od popytu, klient ma wybór
producent- popyt większy od podaży, producenci mogą podwyższyć ceny
Zakres kontroli: wolny- gospodarka wolnorynkowa, wszystko regulowane przez mechanizm rynkowy
regulowany- rynek kierowany przez państwo
Legalność: biały(legalny)
szary(półlegalny)
czarny(nielegalny)
Szczebel obrotu: Hurtowy
Detaliczny
Zbytu i Skupu
Slajd 8. Formy rynku:
Konkurencja monopolistyczna: rynek w którym działa wiele sprzedawców i nabywców. Produkt oferowany przez sprzedawców jest zróżnicowany i sprzedawcy konkurują między sobą przy pomocy marki, czy warunków sprzedaży
Oligopol: rodzaj rynku, na którym produkcja i rynek zbytu został opanowany przez kilku przedsiębiorców. Najczęściej nie konkurują między sobą lecz zawierają umowy, których celem jest wspólne postępowanie na rynku.
Konkurencja doskonała: rynek, w którym działa wiele sprzedawców i nabywców. Produkt oferowany przez sprzedawców jest jednorodny i żadnej z uczestników tynku nie może wpływać na cenę ponieważ ustala ją mechanizm rynkowy.
Monopol: rodzaj rynku, na którym działa jedna firma będąca jednocześnie całą gałęzią przemysłu
Slajd 9. Gospodarka zamknięta
Gospodarka zamknięta to gospodarka, która nie utrzymuje stosunków gospodarczych z zagranicą.
W gospodarce zamkniętej produkt krajowy brutto, jest to wartość wyprodukowanych w ciągu roku oraz kupionych przez konsumentów i inwestorów dóbr finalnych, powiększona o wydatki państwa.
Nie istnieją import i eksport, a zatem nie są one uwzględniane w PKB, jak w przypadku gospodarki otwartej. W takich warunkach PKB nie różni się wielkością od produktu narodowego brutto, PNB, i od produktu narodowego netto, PNN, liczonego czy to w cenach czynników produkcji, czy w cenach rynkowych.
Slajd 10. Gospodarka otwarta
Gospodarka otwarta - gospodarka zamknięta otwiera się , gdy zaczyna prowadzić wymianę handlową (eksport netto) oraz kapitałową (odpływ netto) z zagranicą.
Gospodarka otwarta to nie tylko import towarów z kraju za granicę, ale także otwarcie rynku krajowego na towary z zagranicy.
Ponadto w gospodarce otwartej następuje włączenie się w międzynarodowy podział pracy, czyli pełnienie przez handel zagraniczny funkcji aktywnej i realizowanie funkcji efektywnej.
Slajd 11. Korzyści i niekorzyści otwarcia się gospodarki.
Specjalizowanie się uczestników życia gospodarczego w wytwarzaniu niektórych tylko dóbr i wymienianie ich na inne dobra zwiększa efektywność gospodarowania.
Otwarcie się gospodarki oznacza dopuszczenie na krajowy rynek firm zagranicznych, czyli poszerzenie i zintensyfikowanie konkurencji.
Konkurencja z jednej strony pobudza wprowadzenie innowacji technicznych, organizacyjnych, ponadto wymusza podnoszenie jakości wyrobów i świadczonych usług, co w dłuższej perspektywie przekłada się na zapewnienie trwałego rozwoju gospodarczego kraju. Jednak w początkowej fazie takiej zmiany następują zjawiska niekorzystne, gdyż konkurencja często jest powodem upadku przedsiębiorstw, które znajdują się w trudnej sytuacji.
Oprócz dopuszczenia na rynek krajowy nowej konkurencji otwarcie sie gospodarki oznacza dopuszczenie także kapitału zagranicznego do działalności gospodarczej. Podobnie jak w poprzednich przypadkach ma to dwojakie skutki dla gospodarki. W przypadków krajów, które borykają się z trudnościami epoki socjalistycznej np. Polska, dopuszczenie obcego kapitału jest niezbędne do zmodernizowania przestarzałych urządzeń, wypełnienia luk, jakie się ujawniają po skonfrontowaniu ze swobodnie ukształtowanym popytem gospodarstw domowych i niezależnych od państwa przedsiębiorstw.
Niekorzystne jest natomiast traktowanie importu kapitału jako źródła zwiększenia płynności, ponieważ dla rozwoju ważna jest postać realna kapitału (zastosowanie kapitału w działalności produkcyjnej (nie zaś samo dofinansowanie organizacji gospodarczych.
Otwarciu gospodarki towarzyszy także eliminacja negatywnych postaw społeczeństwa jakimi są ksenofobia oraz zaściankowość. jednak i temu towarzysza pewne niebezpieczeństwa przejawiające sie w naśladowaniu i wcielaniu do społeczeństwa obcych wzorców kulturowych