PRAWO ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH

 

-część prawa międzynarodowego publicznego - z tego punku widzenia POM

 

1. Pojecie organizacji międzynarodowych

2. Klasyfikacja OM

3. Historia rozwoju OM

4. Proces tworzenia OM

5. Podstawy prawne funkcjonowania OM

6. Cele, zasady i funkcje OM

7. Członkostwo w OM

8. Struktura wewnętrzna OM

9. Proces podejmowania decyzji w OM

10. Przywileje i immunitety OM

11. Finansowanie działalności OM

 

 

POJĘCIE ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH

 

- rządowe - powstały i funkcjonują na podstawie prawa międzynarodowego, ich członkami są rządy państw

- pozarządowe - powstały w wyniku połączenia się różnych organizacji działających wewnątrz państwa

-cechy organizacji pozarządowych:

1. a)      uzyskują podmiotowość prawną zgodnie z prawem państwa, w którym mają swoją siedzibę (umiejscowienie sekretariatu)

2. b)      podstawą prawną ich stworzenia są porozumienia (umowa, kontrakt, na podstawie prawa wewnętrznego państwa , w którym została zawiązana)

3. c)      członkami są osoby fizyczne i prawne

4. d)      celem jest działalność międzynarodowa

5. e)      powstają dla „wyższego rzędu” - nie działają dla osiągnięcia zysku

6. f)        posiadają własne stałe organy

7. g)      nie jest utworzona na podstawie umowy międzynarodowej np. Liga Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża; Amnesty International; Instytut Transportu Lotniczego; MKOL, FIFA, FIBA; Instytut Prawa Międzynarodowego;

- cechy organizacji rządowych:

1. a)      Pojęcie: brak normatywnej (legalnej) definicji w prawie międzynarodowym

wg nauki:

forma współpracy suwerennych państw // określona w umowie międzynarodowej // obejmująca względnie stałą liczbę członków // której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych uprawnieniach // działająca dla realizacji wspólnych celów

b) Jako podmiot prawa międzynarodowego: aktualnie przesądzony jest już status OM jako podmiotu prawa międzynarodowego

przez podmiot PM rozumiemy jednostkę, która nabywa prawa i zaciąga zobowiązania na podstawie prawa międzynarodowego np. państwo, które jest podmiotem pierwotnym i nieograniczonym;

OM jest podmiotem wtórnym (powstała z woli państw) i ograniczonym (do sfery swojej działalności sformułowanej w akcie założycielskim)

c) cechy podmiotowości OM:

1) posiada bierne prawo legacji - można przy ich organach akredytować misje dyplomatyczne państw członkowskich organizacji i nie członkowskich

2) posiada ius contrahendi - prawo do zawierania umów międzynarodowych

3) prawo udziału w konferencjach międzynarodowych

4) ponosi odpowiedzialność międzynarodową za szkody spowodowane jej działalnością

5) może wystąpić do państwa z roszczeniami o odszkodowanie za straty poniesione przez nią bądź jej funkcjonariuszy

6) korzysta z przywilejów i immunitetów międzynarodowych (w tym wypadku podstawą prawną są umowy międzynarodowe)

 

Organizacja międzynarodowa a środowisko międzynarodowe

 

- środowisko - określona sytuacja międzynarodowa

- aby istnieć i działać OM musi:

1. 1)      zachować zasadnicze wzorce, na które składają się struktury wewnętrzne wzajemnie oddziałujące na siebie

2. 2)      funkcja przystosowania - musi przystosowywać się do swojego środowiska międzynarodowego, w którym działa (NATO w 1949 a w 2002)

3. 3)      dążenie do osiągnięcia zamierzonego celu - realne działanie

4. 4)      funkcja integracyjna - zapewnienie harmonii wewnętrznej organizacji i jej członków

5. 5)      formułowanie nowych celów

6. 6)      funkcja samotransformacji - wewnętrzne zmiany strukturalne dla dostosowania się do nowej sytuacji

 

 

PODZIAŁ ORGANIZACJI MIEDZYNAROWOWYCH

 

1. 1)      wedle charaktery prawnego: rządowe (UE) - pozarządowe (FIFA)

2. 2)      wedle zakresu podmiotowego OM - powszechne (ONZ) - partykularne (OJA)

3. 3)      wedle zakresu przedmiotowego działania: o kompetencjach ogólnych (ONZ, OJA) - o kompetencjach wyspecjalizowanych (MFW, FAO)

4. 4)      wedle możliwości przystąpienia: otwarte (ONZ, UE) - półotwarte (OPEC) - zamknięte (Unia Beneluxu, Rada Nordycka)

5. 5)      wedle stopnia władzy organizacji nad jej członkami: klasyczne (nie mogą podejmować decyzji bezpośrednio wiążących członków) - ponadnarodowe (część suwerennych praw państwa przekazały organizacji - mogą one podejmować wiążące decyzje)

6. 6)      wedle celów i skutków działania: koordynujące (mają na celu intensyfikację działań w różnych dziedzinach) - integracyjne (prowadzą do przemian strukturalnych )

7. 7)      wedle posiadania (nieposiadania) specjalnych związków z innymi OM: wyspecjalizowane - nie posiadające statutu organizacji wyspecjalizowanej

 

HISTORIA ROZWOJU ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH

 

- od początku XIX wieku: Komisja Żeglugi na Renie (pierwsza rządowa), rozwój związany z rozwojem przemysłu i handlu -c Komisja Łaby 1821

-dynamiczny rozwój po II wojnie światowej: 1909 (33 rządowe / 176 pozarządowych), 1951 (123 / 832), 1966 (199 / 1675), 2002 (360 / 4779)

- najważniejsze OM:

a) Powszechny Związek Pocztowy - 1875; Światowa Organizacja Meteorologiczna 1878;

b) Liga Narodów 1919; MOP 1919;

c) MFW 1944; ONZ 1945; UNESCO 1946; Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego 1947; Liga Państw Arabskich 1945; OPA 1948; Rada Europy 1949; NATO 1949; EWG 1957; OJA 1963; Międzynarodowa Organizacja Morska 1959

 

 

 

PROCES TWORZENIA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH

 

-czynniki warunkujące możliwość utworzenia OM

1. 1)      międzynarodowy obrót gospodarczy - powoduje rozwój transportu, telekomunikacji i handlu - powoduje to pojawienie się różnego rodzaju problemów wymagających rozwiązania

2. 2)      istnienie korzystnych warunków politycznych - wzajemne zaufanie

3. 3)      przekonanie państw o potrzebie podjęcia współpracy w ramach OM

- inicjatywa utworzenia OM (kto może wystąpić z propozycją)

1. 1)      grupa państw

2. 2)      organizacja międzynarodowa (np. ONZ - WHO)

3. 3)      osoba fizyczna lub grupa osób

- rola inicjatora

1. 1)      opracowanie projektu umowy założycielskiej

2. 2)      ustalenie listy państw zaproszonych na konferencję założycielską

3. 3)      zorganizowanie konferencji założycielskiej, która zadecyduje o ostatecznym charakterze i profilu organizacji

- zaproszeni do współpracy

1. 1)      wielkie mocarstwa

2. 2)      przedstawiciele głównych ugrupowań na świecie

3. 3)      państwa odgrywające szczególnie ważna rolę w danej dziedzinie stosunków międzynarodowych

- konferencja założycielska: udział zainteresowanych państw, celem podstawowym jest opracowanie ostatecznej wersji projektu umowy założycielskiej OM

- przyjęcie umowy założycielskiej

1. A)    przez głosowanie - obecnie nie stosowany sposób

2. B)     przez konsensus - wypracowanie zgodnej formuły

- kiedy umowa założycielska zostaje wynegocjowana zostaje przekazana państwom do podpisu i ratyfikacji (tak jak inne umowy międzynarodowe)

- samo ratyfikowanie i podpisanie nie jest wystarczające do wejścia umowy w życie - przekazuje się ją depozytariuszowi - złożenie dokumentów ratyfikacyjnych

- czasami umowa określa ile państw lub jakie muszą ratyfikować umowę aby weszła ona w życie

* prace przygotowawcze nad uruchomieniem funkcjonowania OM

- w celu zwołania pierwszego posiedzenia - powołanie organu tymczasowego, przygotowanie obrad I sesji, opracowanie projektu regulaminu, składów organów pomocniczych, budżetu, zaproponowanie miasta siedziby organizacji

 

 

PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA OM

 

- prawo zwyczajowe - charakter marginalny

- umowy międzynarodowe - założycielskie

- akty wykonawcze organizacji międzynarodowej

- zmiany w umowie założycielskiej (nie można do niej z reguły składać zastrzeżeń)

 

a) umowa założycielska

*elementy umowy zał.:

- określenie nazwy organizacji

-określenie celów i zadań oraz instrumentów ich realizacji

- określenie zasad funkcjonowania; praw i obowiązków członków; zasad przyjmowania nowych członków; struktury wewnętrznej; zasad podejmowania decyzji i ich charakter prawny;

-zdolności prawnej organizacji

-określenie przywilejów i immunitetów

- określenie zasad finansowania działalności

- możliwość i dopuszczalność zmian umowy założycielskiej

- określenie siedziby i języków oficjalnych

 

- zawierana zwykle na czas nieokreślony

- mogą być do niej załączane aneksy i załączniki

 

B) akty wykonawcze przyjmowane przez OM w swojej działalności

- mają pochodny charakter od umowy założycielskiej i muszą być z nią zgodne

- tworzone są przez samą OM

- rodzaje AW:

1. a)      akty tworzące prawo wewnętrzne organizacji - uchwały pro foro interno - adresatami są organy wewnętrzne organizacji; regulują powoływanie organów pomocniczych, szczegółowe zasady głosowania, przepisy budżetowe

2. b)      umowy zawierane prze OM (podmiotami umowy mogą być: państwa członkowskie, państwo siedziby organizacji, państwa nie członkowskie)

 

*podstawy funkcjonowania poszczególnych OM:

ONZ - Karta NZ z 1945

MOP - Traktat Wersalski

ICAO - Konwencja Chicagowska 1944

OPA - Karta z Bogoty - 1948

OJA - Karta z Adis Abeby - 1963

NATO - Traktat Waszyngtoński - 1949

 

CELE, ZASADY I FUNKCJE OM

 

- są to pewne zamierzenia do zrealizowania np. ONZ - utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa; inne organizacje - rozwijanie współpracy między państwami członkowskimi w wybranych dziedzinach

 

Funkcje OM:

1) normatywna - wypracowywanie i uchwalanie przez OM różnego rodzaju norm i zasad mających charakter prawny, polityczny lub moralny i których zadaniem jest regulowanie postępowania państw w stosunkach między nimi - mają charakter zaleceń

2) kontrolne - ustalenie przez OM stanu faktycznego oraz jego zgodności lub niezgodności z prawem międzynarodowym oraz prawem wewnętrznym OM - może dotyczyć zachowania się członków organizacji; uprawnienia do kontroli zawiera umowa założycielska

- etapy kontroli: 1) ustalenie stanu faktycznego 2) konfrontacja z prawem międzynarodowym 3) ustalenie odpowiedzialnych 4) podjęcie sankcji

3) sądowa - np. MTS, ETS

4) operacyjna - wypracowanie i utrwalanie norm i zasad postępowania mających w sensie prawnym charakter wiążący, lub zaleceń politycznych; nadzór nad ich wykonaniem koordynowaniem; wywieranie presji w celu postępowania zgodnie z normami i zasadami

5) administracyjna

 

I grupa - funkcja wewnętrzna - realizowane w ramach samej OM, sprawy budżetowe, personalne, itp.;

II grupa - funkcja zewnętrzna - realizowane w stosunku do państw członkowskich; 1) prowadzenie badań naukowych i szkolenie specjalistów 2) kredyty i rozliczenia finansowe 3) pomoc techniczna 4) operacje militarne 5) administracyjne a) techniczne - obsługa innych organizacji OM - tłumacz b) zarządzanie OM - zbieranie funduszy

 

 

CZŁONKOSTWO W OM

 

STRUKTURA WEWNĘTRZNA OM

 

-każda organizacja posiada własną strukturę - istnieją jednak pewnego rodzaju organy wspólne dla wszystkich struktur

A) podział wedle nauki prawa międzynarodowego:

1) główne 2) pomocnicze

1) kierownicze 2) wykonawcze

1) decydujące o polityce 2) organy o bardzo ograniczonych

organizacji kompetencjach

 

B) podział wedle kryteriów prawnych

1) organy składające się z przedstawicieli 2) organy składające się z

państw członkowskich funkcjonariuszy międz.

np. Zgromadzenie Ogólne ONZ np. Komisja WE

 

3) organy parlamentarne 4) organy składające się z przedstaw.

sfer gosp. i społecznych

np. Parlament WE np. Komitet Społ. - Ekonom. WE

 

C) podział wedle kryteriów funkcji

1) naczelne typu zgromadzenia 2) organy zarządzające

np. Zgromadzenie Ogólne NZ np. Rada Bezpieczeństwa NZ

 

3) organy administrujące 3) kontrolne

 

5) organy załatwiające spory międz. 4) organy doradcze

np. MTS w NZ np. Komitet Polityczne WE

 

6) organy operacyjne 7) organy proceduralne

(wykonujące decyzje organów głównych) (nadzorujące przestrzeganie

np. dowództwo operacyjne prawa w samej OM)

 

D) wedle kryterium ważności

1) główne 2) pomocnicze

 

Skład organów międzynarodowych

- organy międzypaństwowe - reprezentanci państw członkowskich

- organy składające się z funkcjonariuszy międzynarodowych - Komisje We, FAO

- organy parlamentarne - osoby wybrane przez parlamenty krajowe lub w wyborach bezpośrednich np. Zgromadzenie Ogólne NZ, Parlament WE

- organy przedstawicieli sfer gospodarczych i społecznych

 

 

PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI W OM

 

Podział decyzji:

1) kto jest adresatem: pro foro interno // externo

2) kryterium prawne: wiążące w sensie prawnym // o charakterze zaleceń

3) wedle techniki podejmowania decyzji: przez głosowanie // konsensus

 

 

Inicjatywa w sprawie przyjęcia decyzji przez OM

1. 1)      pełnoprawni członkowie OM

2. 2)      organy wewnętrzne - np. sekretariaty

3. 3)      państwa nie będące członkami OM

4. 4)      OM rządowe np. wyspecjalizowane w systemie NZ

5. 5)      Osoba fizyczna lub prawna

 

Adresat inicjatywy

- organ OM regulaminowo odpowiedzialny za przygotowanie porządku obrad

- musi być złożona na piśmie w określonym czasie

 

Proces wypracowania projektu decyzji

- nie określony w regulaminie OM - decyduje praktyka państw

- debata nad projektem ----------- generalna (na posiedzeniu plenarnym danego organu)

 

Proces podejmowania decyzji

A) Głosowanie

* podejmowanie decyzji na zasadzie jednomyślności

- bezwzględna wszystkich państw

- względna (złagodzona) - powstrzymanie się nie jest traktowane jako sprzeciw i nie powoduje nieważności

- zainteresowanych państw

*podejmowanie decyzji w drodze większości kwalifikowanej

- może dotyczyć wszystkich państw

- głosów oddanych

*podejmowanie decyzji na zasadzie większości absolutnej

- 50% +1 głosów wszystkich członków

- 50% +1 głosów oddanych

*podejmowanie na zasadzie większości zwykłej

- nie bierze się pod uwagę głosów wstrzymujących się i nieobecnych)

* głosowanie ważone

-poszczególni członkowie mają określoną liczbę głosów

 

B) Konsensus

- powszechna zgoda (powoduje przedłużenie negocjacji i wprowadzanie ogólnych niedookreślonych przepisów)

 

*dalsze postępowanie:

1. 1)      obowiązuje od jej uchwalenia - ex nunc

2. 2)      stosowane jest vacatio legis

3. 3)      może wymagać zatwierdzenia przez państwa członkowskie - ratyfikacja

 

 

 

PRZYWILEJE I IMMUNITETY OM

 

*teoria funkcji - OM wykonuje tak ważne funkcje, że wykonywanie ich powinno być niezależnie od zewnętrznych czynników

* teoria reprezentacji - reprezentuje interesy państw członkowskich

Podstawy prawne - umowa międzynarodowa

1. 1)      założycielska zawierająca stosowne postanowienia

2. 2)      przyjęta specjalna umowa międzynarodowa przez już istniejącą organizację

- oraz normy prawa zwyczajowego dyplomatycznego mające zastosowanie subsydiarne

Zakres Podmiotowy:

1. 1)      delegaci państw członkowskich oraz członkowie misji dyplomatycznych akredytowanych przy OM

2. 2)      delegaci państw nie członkowskich

3. 3)      członkowie organów parlamentarnych OM

4. 4)      funkcjonariusze międzynarodowi - pracownicy OM

5. 5)      przedstawiciele sfer gospodarczych i społecznych państw członkowskich

6. 6)      sama OM

 

Ad1) nietykalność osobista; wymóg ochrony przez państwo przyjmujące; pełny immunitet jurysdykcyjny w sprawach karnych; ograniczony immunitet jurysdykcyjny w sprawach cywilnych; przywilej celny; przywilej podatkowy

Ad2) takie same jak 1)

Ad3) nietykalność osobista; immunitet jurysdykcyjny jak 1); przywilej celny i podatkowy

Ad4) tylko wtedy gdy występują w roli funkcjonariusza międzynarodowego (nietykalność, immunitet jurysdykcyjny); co do bagażu osobistego; podatkowy

Ad5) nietykalność osobista; immunitet jurysdykcyjny i przywilej celny jak 4);

Ad6) nietykalność siedziby; działalność finansowa nie podlega kontroli; zwolnienie od podatków bezpośrednich; nietykalność środków łączności; może mieć kurierów dyplomatycznych

 

 

 

FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI OM

 

*Koszty działania

1) wydatki wynikające z wewnętrznego funkcjonowania OM

- związane z utrzymaniem personelu (z reguły ¾)

- związane z odbywaniem sesji organów wewnętrznych

- koszty utrzymania budynków

- związane z zakupem sprzętu i wyposażenia

- ogólne - poczta, telefon

 

2) wydatki wynikające z zewnętrznej działalności OM

- pomoc techniczna dla państw członkowskich (np. fundusz strukturalny UE)

- pomoc kredytowa

- operacje pokojowe

- pomoc uchodźcom

 

*Dochody OM

1. 1)      składki członkowskie

2. 2)      dobrowolne dotacje

3. 3)      jednorazowe wkłady państw członkowskich

4. 4)      własne m.in. emisja obligacji, procent od udzielnych pożyczek i posiadanych aktywów, bezpośrednie podatki, sprzedaż własnych publikacji

 

Przykładowe budżety organizacji:

System NZ - 10 mld. $

NATO - 1,854 mld. $

EU - 90 mld. EURO

FAO - 0,5 mld. $

UNESCO - 0,3 mld. $

OJA - 25 mln. $

 

 

---