I. Ludność a gospodarka

1. Dzieje zaludnienia świata

2. Rola człowieka w gospodarce

 - człowiek - podmiot i przedmiot gospodarowania

* producent dóbr

* konsument dóbr

- liczebność i jakość populacji - czynniki wpływające na rozwój gospodarczy

* liczebność populacji a wzrost gospodarczy - problem zaspokojenia popytu na siłę roboczą i dostatecznej liczby konsumentów

* jakość populacji - średnia długość życia, małżeńskość i dzietność, poziom wykształcenia i poziom mobilności

- wzrost gospodarczy jest możliwy wtedy, gdy liczba ludności przyrasta wolniej niż dochód narodowy

3. Człowiek jako producent

 - idei (innowacji) - (obszary analizy: popyt na innowacje oraz tło polityczne i kulturowe powstawania innowacji)

 - dóbr (obszar analizy: popyt na dobra, liczba i jakość siły roboczej, jej struktura wg płci, wieku, wykształcenia, mobilności przestrzennej i społecznej

4. Człowiek jako konsument

 - idei (obszary analizy: idee, sposób recepcji, zasięg, oddziaływanie i skutki)

 - dóbr (obszary analizy: liczba konsumentów, poziom konsumpcji, zróżnicowanie w czasie i przestrzeni, czynniki wywołujące zmiany w stylu i poziomie
konsumpcji -  ekonomiczne, kulturowe i socjotechniczne.

 

II Procesy demograficzne w krajach wysoko rozwiniętych

(XVIII - XX w.) - Fazy przejścia demograficznego

 

I faza - naturalny proces reprodukcji / społeczeństwo preindustrialne (rolnicze) / wysoki poziom urodzeń i zgonów / współczynnik dzietności ok. 6 dzieci na kobietę / długość życia nie przekracza 45 lat

II faza - zmniejszanie się umieralności (rewolucje agrarna, przemysłowa i naukowa) przy utrzymywaniu się rodności na tradycyjnym bardzo wysokim poziomie / współczynnik dzietności wynosi 4,5-6,0 dzieci na l kobietę / przeciętna długość trwania życia zawiera się w granicach 45-65 lat / zmiany obyczajów i świadomości przebiegają znacznie wolniej, dlatego natężenie urodzeń utrzymuje się na takim samym poziomie, jak w fazie poprzedniej.

III faza - szybkie obniżenie się poziomu rodności i coraz wolniejsze umieralności / na przełomie fazy drugiej i trzeciej obserwujemy sytuację, w której przyrost naturalny osiąga najwyższy poziom (eksplozja demograficzna) / współczynnik dzietności wynosi 3,0-4,5 dziecka na l kobietę /i przeciętną długością życia 55-65 lat.

IV faza - poziom natężenia urodzeń zbliża się do poziomu umieralności na niskim poziomie ( wysoki poziom wiedzy medycznej, ogólny dobrobyt), współczynnik dzietności poniżej 3 dzieci na l kobietę / przeciętna długość trwania życia powyżej 65 lat./ możliwa stabilizacja procesu reprodukcji na niskim poziomie przyrostu naturalnego lub natężenie urodzeń będzie przyjmowało wartości mniejsze niż natężenie zgonów (ujemny przyrost naturalny - ostatnia sytuacja jest określana czasami mianem V fazy lub drugiego przejścia demograficznego).

 

 

 

III Współczesne problemy demograficzne

1. Wzrost liczby ludności świata

  a.  zróżnicowanie regionalne - brak równowagi

  b.  eksplozja demograficzna - Afryka, Azja, Ameryka Środk. -efekt spóźnionej industrializacji i izolowanych elementów kulturowych>

  c.  „wyludnianie” się świata zachodniego - specyfika społeczeństw postindustrialnych

     d. czynniki ograniczające zaludnienie w Trzecim Świecie -

kontrola urodzeń, AIDS, głód, wojny

<!--[endif]-->

2. Migracje

a. Bogactwo i nędza jako powód migracji

b. Czynniki sprzyjające - spadek kosztów transportu i rola mediów (syndrom „rodziny telewizyjnej”)

c. Demograficzne „małżeństwo z rozsądku”?

d. Tworzenie się społeczeństw „trzeciego świata” wewnątrz społeczeństw „pierwszego świata”

<!--[endif]-->

3. Liczba ludności a wyczerpywanie się zasobów

a.  żywność, woda, surowce energetyczne

b. wyczerpywanie surowców - liczba ludności czy poziom konsumpcji

 

4. Liczba ludności a rozwój gospodarczy

a. Problem miejsca i czasu - epoki gospodarczej

b. Postulat szybszego wzrostu gospodarczego niż demograficznego - bieda rodzi biedę

c. nadmiar siały roboczej - niska cena pracy - brak bodźców modernizacyjnych

d. niedobór siły roboczej - wysoka cena pracy - ucieczka inwestycji i miejsc pracy

5. Polityczne aspekty wzrostu demograficznego

a. Ludność jako potencjał militarny

     b. Przeludnienie i walka o zasoby

     c. „zderzenie cywilizacji”

6. Starzenie się społeczeństw zachodnich

     a. Drugie przejście demograficzne

     b. Zagrożenie rasy białej

     c. Emeryci - zagrożenie dla rozwoju i budżetu państw  

    rozwiniętych   - test na skuteczność demokracji