PEDAGOGIKA SPOŁECZNA
LITERATURA:
Adamski F., Edukacja - Rodzina - Kultura. Studia z pedagogiki społecznej
Cekiera Cz., Subkultury młodzieżowe
Urban B., Dewiacje wśród młodzieży
Kawula S., Pedagogika społeczna. Dokonania - aktualność - perspektywy
Gaś Z., Profilaktyka w szkole
Kozaczuk F., Urban B., Profilaktyka i resocjalizacja młodzieży
Sztumski J., Sekty i związki wyznaniowe
Kantowin E., Elementy teorii i praktyki pracy socjalnej
Orzechowska G., Aktualne problemy gerontologii społecznej
Pędich W., Ludzie starzy
Wiśniewska-Roszkowska K., Gerontologia dla pracowników socjalnych
Nowak A., Wybrane zjawiska powodujące zagrożenia społeczne
Zajączkowski K., Profilaktyka zachowań dewiacyjnych dzieci i młodzieży
Auxilium Sociale - Wsparcie Społeczne (kwartalnik)
Pedagogika społeczna była i jest przede wszystkim specyficznym punktem wyjścia rzeczywistości społeczno-wychowawczej. W tej perspektywie jej głównym zadaniem jest aktywizujące wychowawczo oddziaływanie na środowisko życia, aby w rezultacie oddziaływało ono zgodnie z przyjętym wzorcem na jednostki oraz grupy ludzkie i społeczności.
Pedagogika społeczna skupia się zatem na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych, a także na analizie warunków umożliwiających zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka (grup ludzkich) w różnych fazach życia i różnorodnych sytuacjach życiowych: w pracy, w nauce, czasie wolnym, miejscu zamieszkania, w rodzinie, grupie rówieśniczej i towarzyskiej, działalności kulturalnej i innych formach działalności ludzkiej. Z tych też względów pedagogika społeczna koncentruje się na środowisku życia jednostek lub grup oraz na instytucjach celowo powołanych do realizacji zadań wychowawczych. Jest ona więc jednocześnie pedagogiczną teorią i praktyką środowiska tzn. obejmującą praktyczne działania mające na celu przekształcanie i ulepszanie rzeczywistości w kontekście pracy wychowawczej.
Obserwujemy współcześnie wiele zjawisk o charakterze dewiacyjnym tj. zachowania i działania aspołeczne, alkoholizm, narkomania, wandalizm, trudności przystosowania się młodzieży, patologie zachodzące w rodzinach, niedostosowanie społeczne, przestępczość, drugoroczność i lęk szkolny uczniów. Wszystkie te zjawiska mają swe źródło nie tylko w procesach zachodzących w makrostrukturach społecznych (np. ustrój polityczny, sposoby sprawowania władzy, relacje między klasami i warstwami społecznymi), ale także w mikrostrukturach i osobowościach konkretnych ludzi. Niemal na każdym polu społecznym wyłaniają się ekstremalnie trudne warunki życia jednostek i grup ludzkich pod względem ekonomicznym, kulturalnym i oświatowym. Niejednokrotnie mamy do czynienia ze zjawiskami kontrastu: nędzy i obfitości materialnej, analfabetyzmu i elitarnych uczelni dla młodzieży uzdolnionej lub protegowanej, izolacji od życia kulturalnego oraz konsumpcji rozmaitych form (video, telewizja satelitarna) i biernego uczestnictwa w kulturze przez warstwy uprzywilejowane. Tego typu zjawiska dysharmonii społecznej stanowią istotne wyzwanie zarówno dla polityki socjalnej jak i pedagogiki społecznej, która w szeroko rozumianym wychowaniu widzi szansę dokonywania pożądanych zmian społecznych.
Wychowanie uznać należy za istotny czynnik zmian społecznych i postępu w różnych sferach ludzkiego życia np. wartościowych przemian uczestnictwa ludzi w kulturze, wzrostu wydajności pracy, upowszechniania pożądanych wzorców zachowań, konsumpcji i obyczaju. Należy więc sprawy te stale poddawać refleksjom pedagogicznym, zwłaszcza w okresach przełomu społecznego i wychodzenia z polityczno ekonomicznego kryzysu.
Praca socjalna jest jedna z dziedzin pedagogiki społecznej i nieodłącznie wiąże się z wychowaniem. S. Kawula określa pedagogikę społeczną jako pedagogikę socjalną, czyli tą która zajmuje się osobami lub zbiorowościami w różnym wieku, które wymagają opieki lub pomocy w rozwoju oraz instytucjami wymagającymi od swoich pracowników realizacji tych zadań. Tym wszystkim, czyli opieką, pomocą i ratownictwem, zajmuje się praca socjalna oparta na działalności systematycznej, o nastawieniu wychowawczym i rozwojowym dla osób, grup lub środowisk.
Wg H. Radlińskiej „pedagogika społeczna to zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, (...)krzewienie pewnych wartości zapewniających byt oraz przetrwanie tego środowiska”.
Zasady pedagogiki społecznej, w których wyróżnia się jej główne idee (H. Radlińska, R. Wroczyński, A. Kamiński):
idea podmiotowości - twórcą świata społecznego, struktury dynamicznej i zmieniającej się są „siły ludzkie”,
idea sprawiedliwości społecznej - wszyscy ludzie powinni mieć równy dostęp do warunków rozwoju i szansę taka daje ład społeczny oparty na demokracji,
idea pomocniczości - społeczeństwo ma obowiązek niesienia pomocy w rozwoju wszystkim potrzebującym jednostkom, grupom i środowiskom społecznym,
idea edukacji społecznej - wychowanie jest jednym z elementów zycia społeczno-kulturowego.
Zadania pedagogiki społecznej to przede wszystkim:
rejestracja, opis i analiza ujemnych skutków rozbieżności między socjalizacją (proces kształtowania osobowości człowieka, przekazywania mu systemu wartości, norm i wzorów kulturowych przez środowisko społeczne; stawanie się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa) a wychowaniem,
wypracowanie metod eliminacji tych wpływów (negatywnych) na rozwój jednostki lub grupy.
W centrum uwagi pedagogiki społecznej jest więc przede wszystkim profilaktyka i kompensacja oraz analiza trzech podstawowych relacji:
nieprofesjonalny wychowawca - wychowanek
instytucja, grupa - środowisko
wychowanek - środowisko - społeczeństwo