Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
im. rot. Witolda Pileckiego w Oświęcimiu
Instytut Pielęgniarstwa
Zachowania zdrowotne człowieka i ich związek ze zdrowiem
tu wpisać osoby ;)
Oświęcim 2011
Zdrowie człowieka od zawsze było jednym z najważniejszych czynników wpływających pozytywnie na jego życie. Każdy z nas może oddziaływać na swoje samopoczucie pozytywnie i negatywnie, nie tylko w sferze fizycznej, ale również
w psychicznej i społecznej. Dlatego odpowiednie pozytywne zachowania zdrowotne
są bardzo ważne dla naszego zdrowia. W poniższej pracy przedstawimy wybrane zachowania zdrowotne. Na początek jednak chcielibyśmy przedstawić czym są zachowania zdrowotne oraz jaki jest ich podział?
Zachowania zdrowotne inaczej możemy określić, jako styl życia. Z kolei styl życia, jako zespół zachowań i postaw zdrowotnych jednostki, grupy bądź populacji,
który jest najważniejszym z czynników warunkującym stan naszego zdrowia. Zachowaniami zdrowotnymi lub zachowaniami związanymi ze zdrowiem możemy określić jakiekolwiek zachowania czy też aktywność jednostki, będące nieodłącznym elementem jej codziennego życia, a ponadto wpływające na stan jej zdrowia. Zachowania te to działania, które polegają na praktycznym zastosowaniu posiadanej wiedzy na temat zdrowia i choroby. Ponieważ stanowią one przedmiot indywidualnych decyzji i wolnych wyborów, określamy je,
jako część czynników, na które człowiek na największy wpływ i które zarazem wpływają
na zdrowie w największym stopniu, ale istnieją również zachowania zdrowotne ryzykowne takie jak np. spożywanie alkoholu, palenie tytoniu czy używanie substancji psychoaktywnych. Wymienione wyżej zachowania mogą nas uzależnić. Nawet jeżeli pierwsze objawy uzależnienia nie są boleśnie odczuwane, doświadczenie społeczne ostrzega nas,
że uzależnienie może się pogłębić i spowodować niebezpieczne, krótkotrwałe
lub długofalowe konsekwencje. Szkody mogą mieć charakter osobisty:
zdrowotny, psychiczny, charakterologiczny lub społeczny: odrzucenie, naruszanie spokoju, czy także działania przestępcze.
Zachowania zdrowotne możemy podzielić na wiele sposobów. Ze względu na stan świadomości jednostki i celowość jej działania, wyróżnia się dwie grupy zachowań:
zachowania zdrowotne, czyli działania intencjonalne, inaczej zachowania celowe, które są świadomie podejmowane przez człowieka w celu umocnienia
lub zwiększenia potencjału swojego zdrowia, niezależnie od ich skuteczności;
zachowania związane ze zdrowiem, którym nie towarzyszy uświadomiony cel,
czyli postępowania, działania czy czynności, które ludzie podejmują w swoim codziennym życiu, których skutki mogą być pozytywne bądź negatywne dla zdrowia. Tę grupę zachowań określa się jako nawyki lub reakcje na daną sytuację;
Można podzielić ze względu na skutki zachowań dla zdrowia człowieka. W tym podziale wyróżnia się dwie grupy zachowań o przeciwnych oddziaływaniach:
zachowania biopozytywne (prozdrowotne) - zachowanie sprzyjające zdrowiu, zwiększające jego potencjał, chroniące przed zagrożeniami lub służące przywróceniu zdrowia. Przykładami takich zachowań są np. racjonalne żywienie,
odpowiednia aktywność fizyczna, radzenie sobie ze stresem, umiejętność wypoczynku, odpowiednia higiena osobista; niedostatki tych zachowań mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie;
zachowania bionegatywne (antyzdrowotne) - stwarzają ryzyko dla zdrowia,
powodują bezpośrednie lub odległe szkody zdrowotne. Do takich zachowań należą m.in. używanie substancji psychoaktywnych oraz zachowania agresywne. Określa się, jako zachowania ryzykowne lub problemowe. I na tych zachowaniach chcielibyśmy skupić uwagę w naszej pracy.
Pierwszym takim zachowaniem jest palenie tytoniu. Rozpowszechnienie nałogu palenia tytoniu miało miejsce po II wojnie światowej. Szczyt rozwoju tego nałogu możemy datować na lata 70. i 80. XX wieku Według Światowej Organizacji Zdrowia, palenie tytoniu stanowi obecnie najpoważniejszy czynnik ryzyka dla zdrowia. Zagrożenie dla zdrowia,
jakie niesie ze sobą nikotyna, ze względu na legalność oraz powszechny dostęp do wyrobów tytoniowych, zazwyczaj bywa bagatelizowane. Jednakże badania jasno określają,
że znakomita większość palaczy rozpoczyna palenie tytoniu w okresie dorastania,
choć coraz częściej możemy spotkać się z jeszcze młodszymi osobami np. 10 lub 12-latkami, palącymi papierosy. Szacuje się, że około 50% młodych ludzi, którzy w ogóle rozpoczynają palenie tytoniu zostaje nałogowymi palaczami. Z tego względu to młodzież staje się grupą docelową dla producentów papierosów. Zastępują oni tych, którzy rzucili palenie lub zmarli. W ostatnich latach w Polsce odsetek palących nastoletnich chłopców utrzymuje się na tym samym poziomie, a u dziewcząt wykazuje niestety tendencję zwyżkową.
Dym tytoniowy składa się z prawie 4.000 związków chemicznych, z tego ponad 40
to substancje rakotwórcze. Ich działanie nie jest ograniczone jedynie do palaczy tytoniu,
ale także dotyczy wszystkich tych osób, które przebywają w pomieszczeniach,
gdzie występuje dym tytoniowy. Są oni tzw. biernymi palaczami. Związki występujące
w dymie są bardzo szkodliwe dla zdrowia, np. aceton jest rozpuszczalnikiem, składnikiem farb i lakierów. Butan jest gazem pędnym, używanym do wyrobu benzyny. Z kolei kadm
to silnie trujący metal o właściwościach kancerogennych. Nikotyna, działa obkurczająco
na ściany naczyń krwionośnych, zwiększa ciśnienie tętnicze krwi oraz jest odpowiedzialna
za niefizjologiczne przyspieszenie akcji serca oraz zaburzenia rytmu serca. Tlenek węgla (czad), czyli składnik spalin zmniejszający zawartość tlenu we krwi, co w znaczny sposób utrudnia pracę serca, jak również dotarcie tlenu do różnych części i narządów organizmu człowieka. Dym papierosowy wraz z alkoholem działają na zasadzie wzajemnego wzmocnienia swojego działania. Palenie tytoniu ma szczególnie niekorzystny wpływ
na kobiety w ciąży. Kobieta, która pali tytoń w ciąży powoduje, że jej dziecko
jest niedotlenione, a tlen jest niezbędny płodowi do prawidłowego wzrostu i rozwoju. Ponadto rozwijające się w jej łonie dziecko jest zmuszone do kontaktu z substancjami chemicznymi zawartymi w dymie tytoniowym. Dziecko, którego matka paliła w czasie ciąży rodzi się znacznie mniejsze i podatniejsze na choroby wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego
w porównaniu z dziećmi, których mamy nie palą, zwiększone jest również ryzyko komplikacji w czasie ciąży. Mogą nastąpić takie powikłania jak: samoistne poronienie, krwawienie z dróg rodnych, przedwczesny poród.
Kolejnym zachowaniem zdrowotnym negatywie wpływającym na nasze zdrowie
jest picie alkoholu. Częste picie napojów alkoholowych, niekoniecznie wysokoprocentowych, obciążające organizm określoną dawką działającego toksycznie etanolu w dłuższym okresie czasu prowadzi u około 20% osób nadużywających alkoholu do rozwoju alkoholizmu,
czyli choroby alkoholowej. Nadużywanie alkoholu znacznie zwiększa ryzyko podejmowania innych, ryzykownych dla zdrowia zachowań takich jak: używanie innych substancji psychoaktywnych, przedwczesna inicjacja seksualna czy też uczestniczenie w bójkach.
Spożywanie każdej ilości alkoholu ma negatywny wpływ na organizm człowieka. Jeżeli chodzi o układ krążenia to może wystąpić ryzyko zaburzeń rytmu serca - migotanie przedsionków, migotanie komór lub częstoskurcz napadowy. Bardzo często występują takie objawy jak bóle brzucha, wymioty, biegunka, pojawia się refluks żołądkowo - przełykowy i żylaki przełyku, które są bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Po długim okresie nadużywania dochodzi do marskości wątroby, co jest nieodwracalnym procesem prowadzącym do śmierci. Poważne zmiany zachodzą również w układzie nerwowym. Dochodzi do wystąpienia psychoz alkoholowych tj. majaczenie alkoholowe, paranoja alkoholowa, zespół Otella czy psychoza Korsakowa. Picie nadmiernej ilości alkoholu sprzyja również powstawaniu nowotworów takich jak np. rak jamy ustnej, gardła, krtani i wątroby. Kobieta regularnie pijąca alkohol
w ciąży szkodzi swojemu nienarodzonemu dziecku. Dziecko takie może cierpieć
na zaburzenie funkcji ośrodkowego układu nerwowego, zaburzenia zachowania, niedobór masy ciała, mikrocefalię oraz posiąść cechy dymorficzne twarzy (źle wykształcona górna warga i wąskie szpary powiekowe).
I ostatnie negatywne zachowanie zdrowotne, które chcielibyśmy przedstawić
to spożywanie środków narkotycznych. Wszystkie środki narkotyczne uszkadzają komórki centralnego układu nerwowego. Neurony, w odróżnieniu od innych komórek naszego organizmu nie posiadają zdolności regeneracyjnych i dlatego neurony uszkodzone
przez narkotyki giną nieodwracalnie. Istnieją różne środki narkotyczne, które się pali
lub wdycha. Do najbardziej popularnych narkotyków należą: konopie indyjskie, amfetamina, crack, heroina, kokaina, LSD, ASID, ECSTASY, SPEED, psylocybina - grzybki halucynogenne, UFO, kleje, mak. Mogą one wywołać różne choroby w układach człowieka.
UKŁAD KRĄŻENIA: zaburzenia rytmu serca, niedokrwienie mięśnia sercowego (łącznie z zawałem), nadciśnienie tętnicze.
UKŁAD NERWOWY: zaburzeniem koordynacji ruchowej, drżeniem mięśniowym.
UKŁAD ODDECHOWY: przewlekły nieżyt oskrzeli, utrudnienie wymiany gazowej w pęcherzykach płuc przejawiające się bólem w klatce piersiowej.
UKŁAD WYDZIELANIA WEWNETRZNEGO: brak miesiączki, niepłodność, impotencja, zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy. Ale również w wątrobie może spowodować choroby takie jak: wirusowe zapalenie wątroby typu A, B i C, w dwóch ostatnich typach może prowadzić do raka. W dzisiejszym świecie zdrowy tryb życia wydaje się niemożliwy. Zanieczyszczenia środowiska, stres oraz godziny spędzane
przed komputerem sprawiają, że jesteśmy narażeni na wiele chorób., dlatego powinniśmy podejmować starania, aby utrzymać nasz organizm w dobrej kondycji. Najważniejsza
jest aktywność fizyczna. Powinniśmy sobie zdawać dokładnie sprawę,
że poprzez wychowanie fizyczne osiąga się: rozwój i sprawne działanie narządów ruchu, wyrobienie cech psychofizycznych oraz cech charakteru i woli. Wychowanie fizyczne ma
za zadanie uzyskanie przez ćwiczących pełnego zdrowia fizycznego i psychicznego,
jak i osiągnięcie pozytywnych cech w zakresie profilaktyki tzw. celowanej. Wreszcie powinno ono stanowić bazę ruchową dla korelacji wrodzonych czy nabytych wad oraz dla stosowania specjalistycznego usprawnienia ruchowego. Wysiłek fizyczny pozytywnie wpływa na cały organizm. Intensywnie pracujące mięśnie potrzebują dużo tlenu i związków dostarczających energii. Wzrasta więc częstotliwość i głębokość wdechów. Serce zaczyna bić szybciej,
ponieważ musi dostarczyć krew do mięśni. Wzrastające tempo przepływu krwi zapewnia lepsze dotlenienie i odżywienie mięśni oraz innych tkanek. Jeżeli organizm jest regularnie mobilizowany w ten sposób, całe ciało odnosi spore korzyści np.:
zwiększa się pojemność płuc, dzięki czemu sprawniej przeprowadzają one wymianę gazową;
wzrasta zapotrzebowanie na związki zapasowe magazynowane w tkance tłuszczowej, co zapobiega otyłości;
zwiększa się przepływ limfy przez węzły chłonne, co usprawnia reakcje obronne organizmu;
wzmacniają się mięśnie grzbietu, które odpowiadają za prawidłową postawę ciała. Zapobiega to wadom kręgosłupa, a nawet może je załagodzić. Rośnie też wytrzymałość ścięgien;
wzrasta elastyczność naczyń krwionośnych, co zapobiega chorobom naczyniowym, na przykład żylakom;
Ale dla naszego zdrowia bardzo ważne jest również odżywianie. Racjonalne odżywianie to takie, które pokrywa całkowite zapotrzebowanie człowieka na wszystkie składniki niezbędne do rozwoju życia i zachowania zdrowia. Wszystkie składniki odżywcze są równie ważne i niedobór jednego z nich prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Zapotrzebowanie na poszczególne składniki pożywienia jest bardzo różne,|
od stosunkowo dużego na węglowodany, białka, tłuszcze do bardzo niewielkiego
na witaminy, składniki mineralne. Zależy to od płci, wieku, aktywności zawodowej, klimatu, trybu życiu, rodzaju wykonywane pracy, itd. Dlatego jedzenie jest częścią naszego życia,
w związku z tym powinno się dostarczać nie tylko podstawowych składników odżywczych, ale i przyjemności. Wybór właściwych produktów w naszej codziennej diecie ma ogromne znaczenie dla zapewnienia zdrowia, energii życiowej i dobrego funkcjonowania. Odpowiednie jedzenie pozwala zachować piękne włosy, paznokcie i jędrne ciało. Prawidłowo dobrana dieta powinna zapewniać odpowiednią ilość energii (kalorii) i składników odżywczych. Nie ma produktu spożywczego, który zawierałby wszystkie niezbędne składniki pokarmowe w dużych ilościach. Podstawową zasadą zdrowego żywienia jest duże urozmaicenie spożywanych pokarmów. Nie tylko dzienna, lecz także jednorazowa racja pokarmowa powinna być urozmaicona. Prawidłowa dieta powinna dostarczać
w odpowiednich ilościach makroelementów - białek, węglowodanów i tłuszczów
oraz mikroelementów tj. witamin i minerałów. Z drugiej strony nieracjonalne żywienie jest, zdaniem ekspertów, odpowiedzialne za epidemię chorób cywilizacyjnych.
Według przeprowadzonych badań około 40 jednostek chorobowych bądź zaburzeń w stanie zdrowia jest wynikiem złej jakości pożywienia lub złym żywieniem. Prowadzi to do chorób układu krążenia (miażdżyca i nadciśnienie), nowotworów, otyłości, cukrzycy, próchnicy
i osteoporozy, a także anoreksji i bulimii. Dlatego ważnym elementem każdego dnia powinno być przyrządzanie racjonalnych posiłków oraz spokojne jego spożywanie. Poza tym potrawy powinny zaspokajać nasz apetyt, jak również zawierać niezbędne składniki,
takie jak witaminy czy sole mineralne. Natomiast nie powinny zawierać ogromnej liczby tłuszczów i cholesterolu. Jedzenie powinno być jak najbardziej urozmaicone. Codziennie powinno się spożywać produkty zbożowe, mleczne, wysokobiałkowe (ryby, mięso),
warzywa i owoce. Jedzenie powinno sprawiać przyjemność. Należy spożywać posiłki w ilości zapewniającej utrzymanie prawidłowej masy ciała. Należy spożywać dużo warzyw i owoców - cztery, pięć razy dziennie. Dostarczamy w ten sposób odpowiedniej ilości witamin, minerałów i błonnika. Należy ograniczyć spożycie pokarmów obfitujących w tłuszcze (szczególnie tłuszcze zwierzęce). Podstawę diety powinny stanowić węglowodany złożone, bogate w skrobię i błonnik. Należy unikać spożycia słodyczy oraz ograniczyć spożycie soli. Alkohol można spożywać od czasu do czasu w rozsądnych ilościach. W komponowaniu codziennych, urozmaiconych posiłków pomaga korzystanie z piramidy zdrowego żywienia, opracowanej przez Instytut Żywności i Żywienia.
Zdrowie, każdy z nas ma tylko jedno, dlatego powinniśmy o nie dbać, jak najczęściej. A uświadamianie społeczeństwa jest najważniejszym zachowaniem zdrowotnym,
na który mamy wpływ. Jego skutki będą widoczne dopiero, gdy zmniejszy się ilość śmierci której można było zapobiec.
Spis piśmiennictwa:
1.
2.
3.