Mity i Gnity
Mit kategoria kulturowa, często pojawiająca się we współczesnych refleksjach o życiu społecznym, literaturze i sztuce. Stanowiska 2 autorów Mircea Eliade. Mityczne widzenie rzeczywistości dawało człowiekowi przez tysiąclecia pewność i zbratanie ze światem nastawienie poznawcze zniszczyło mityczną pewność i ład poznawczo-uczuciowy jaki mit dawał człowiekowi, nowożytność przyniosła względność, tymczasowość i jałowość emocjonalną eksplikacji naukowej, nie odpowiada na pytanie stawiane ze stanowiska podmiotu, który sam siebie doświadcza w kategoriach absolutnych(na pytanie np. dlaczego mnie to akurat spotkało) Osoba dzisiejsza nie potrafi już unaocznić indywidualizmu wszystkich i inolikacji jego wyjątkowości, równocześnie godząc go z nim. Van Lier jego interesuje nie tyle mit, ile mityczna legitymacja tworzenia dla decyzji człowieka - mówi iż naukowo- techniczna powoduje zagładę ostateczną mitów.
Czym jest MIT, Ujęcie archaiczne. Udziela temu co archaiczne, narzucone nienaturalne, czyli nie wynikające z woli rzeczy , pozorne neutralności , przyczynia się do tego, ze pewne przemiany nie budzą w człowieku poczucia niepokoju. Mit jest fabułą, opowieścią zmyśloną lub odkształcona przez zmyślenie względem prawdy bywa przetwarzana uroczyście w szczególnych sytuacjach czy to w formie werbalnej czy to pod postacią symboli. Często mity miały po prostu uwiarygodniać fakty społeczne, powołane do życia wyrazistym aktem decyzji najczęściej stworzonych na drodze gwałtu (uzasadnienie uzurpacji władzy-przedstawianie jej jako kontynuację władzy poprzedniej np. Etiopia- genealogia rządzącej tam rodziny wywodzi się od królów epoki biblijnej lub mity kosmogeniczne-uzasadniające że to co istnieje jest dziełem mocy nadrzędnej. Mity wspierają teorie rozwiązania zagadnień technicznych czy zagadnień komunikacji miedzy ludźmi. Wiedzę o przyrodzie, pierwociny wiedzy naukowej, technicznej, zatrzymywały dla siebie grupy lekarzy, kapłanów i objawiały to jako dar bogów by umocnić klasowy i kastowy monopol. Wiedzę i umiejętności traktowano jako nadprzyrodzone, gdyż było to jedyne dla niej uzasadnienie. Według wielu opinii, mitów nie należy jednak traktować jako zwykłych orzeczeń o świecie , ale należy przyznać im specjalny SYMBOLICZNY STATUS. Mit jest zatem wypowiedzią symboliczną i tylko w takim ujęciu można go sensownie rozważać . Mówią zatem nie o wydarzeniach o typach sytuacji egstencjalnych ( nie są zapisem fragmentów historii lecz struktur, które mogą być i są najczęściej powtarzalne, w jakieś wierze ponadczasowe. Przykład symboliki- potrzeba symbolicznego zagospodarowania przestrzeni mieszkalnej ( w środkach osad istniało święte miejsce). Potrzeba ta obecna jest i dziś co prawda nie odwołujemy się do demonów i bogów ogniska domowego, ale stosujemy pewne symbole, zagospodarowujemy duchowo obszary osiedlenia zawsze chodzi o stałość i pewność siedziby w niepewnym świecie (chaosie) rozmaite są tylko warianty i „wysłowienia” tej samej struktury egzystencjalnej. Dziś podkreśla się egzystencjonalny sens mitu-mit w doskonałej syntezie ujmował „perspektywę człowieka” , mity skodyfikowały problematykę antropologiczną, „dawały do myślenia”, stały się źródłem inspiracji, katalogiem podstawowych rozwiązań dla antropologii kulturowej i filologicznej.
Gnitami- kreowaniem przez człowieka symboli zajęła się psychologii według Freuda mitotwórstwo spełnia funkcje maskujące represjonowane społecznie , trywialne ale popędów, jest obrona indywidualna aktywność jednostki, która nie znalazła swego miejsca wśród norm, wzorów składających się na kulturę. Jednostki nie przystosowane ukrywają swe pragnienia, które są niezgodne z (np.: kompleks Edypa) i dopiero np.: w czasie snu uaktywniają się wyobraźnię symboliczną, którą potem należy rozszyfrować, a wówczas jednostka zaakceptuje rzeczywistość .
Według Eliade mit to nie projekcja indywidualnych niepowodzeń lecz właśnie efekt doświadczenia , odzwierciedlenie najbardziej typowych i powszechnych sytuacji społecznych- mit matki to typowe wyobrażenie o matce (autorytet więzi uczuciowe, sympatia) mity socjalizują jednostkę, podsuwają jej wzory. Jak dochodzi do przekształcenia wyobrażeń indywidualnych w symbole akceptowane społecznie? C.G. JUNG wielu wyspecjalizowanym symbolom mającymi wąskie znaczenie (np. figury geometryczne, gesty) przypisywał powszechną jednoznaczność wyjaśniając to jednako daną wszystkim ludziom spontaniczną dyspozycję symbolizacyjną. Ten zasób jednoznacznych symboli i wątków nazwał „nieświadomością kolektywną” (można ją rozumieć jako jednakową u wszystkich, ograniczoną dyspozycję pierwotna gatunku, ogarniający cały złożony zasób wyobrażeń ). Już w starożytności miały miejsce reinterpretacje mitów, rozpoczął się proces przekształcania ich w wątki literackie .
Wnioski
procesy którym mity podlegały w historii potwierdzają tezę iż mogą one funkcjonować nie jako dosłowne odczytywanie wypowiedzi o zdarzeniach i konkretnych szczegółowych bytach, lecz jako wymówienia zbudowane z odległych symboli, ukazujące wspólne struktury i sytuacje.
2 - to czym był ten sam wątek dla wierzących „starożytności” dziś jest czym innym, w tradycji humanistycznej- dziś bogowie i herosowie żyją jako symbole, a nie żyją dosłownie, ujawnienie symboliczności symboli zmienia funkcje wypowiedzi symbolicznej.
MIT dzisiaj- Dziś jest wiele wyobrażeń i przedstawień, które określić można mianem mitu. Przykłady współczesnych mitów:
1-Uzasadnienie kolonializmu-mitologia- niedorośli do tworzenia struktur politycznych itp.
2-mitologia nacjonalistyczna- deformacja historii mająca na celu ukazanie zalet własnego narodu.
3-stereotypy językowe n. Stosowanie dziennikarskich określeń przy opisywaniu skandali, wypadków matki zawsze pozytywna włoska mitologia rodziny.
Struktury Mitopodobne - mogą polegać na tym ze poprzez niedomówienia, przez odpowiednie sąsiedztwo informacji wywiera się na np.: czytającego artykuł prasowy nacisk, który może go doprowadzić do poza refleksyjnej, niekrytycznej konkluzji. Wyżej wymienione zjawiska(1,2,3 te na górze prostaki) określa się nie jako mity ale jako struktury mito pomocne gdyż są one w prawdzie podobne do mitu ale:
1 - brak jest całkowicie wyobrażeń, fikcji, zmyśleń
2 - tu jest raczej tendencyjny wybór informacji przy zachowaniu reguł doświadczalnego prawdopodobieństwa. We współczesnych mitopodobnych wypowiedziach, chodzi oto by przypomnieć pojęcia internacjonalne bez oglądania się na fakty. Od kłamstwa różnią się one tym że wcale nie muszą zawierać informacji fałszywych. Zbudowane są albo z wyobrażeń na których wprost nie można przeprowadzić próby prawdziwości albo dobierając lub szeregując pojęcia potęgują sugestie tak aby do tej próby nie dopuścić. Odbierającemu przestawia się je jako oczywisty wniosek. Przekazy są tak zbudowane by wykryć luki informacyjne i możliwości ich odniesienia do jakikolwiek inaczej uporządkowanych informacji, one są skończone alternatywy, mają pobudzić wiarę poza dyskusyjną, nie mogą otwierać przewodu badawczego.
Porównanie z mitami archicznymi: Archaiczne -są symboliczne, pasują do wielu sytuacji, nie zawierają żadnych szczególnych informacji - można je odnosić do wielu konkretnych sytuacji, są zapisem doświadczeń gatunku, dziedzictwem mitologicznym. Historia je eliminuje zaprzeczając ich prawdziwości, uchylając ich przydatność. Mitopodobne - struktury współczesne muszą wskazać przedmiot o którym orzekają ( np.: mit nacjonalistyczny, musi wskazać to co nazywa, czyli naród . Są bezpośrednią idealizacją , instytucjonalizacją zdarzeniowych konkretów - nie mogą być symbolicznymi wyobrażeniami).Nie dopuszczają informacji mogących utrudniać kontrowersje , wykorzystuje się „dwuznaczność” właściwą zwykłemu językowi - jest on zdatny do tego by prowadzić w nim przewód zmierzający do ustalenia prawdy ale ma jednocześnie siłę sugestywną, zniewalającą do przyjęcia orzeczeń takich jakimi je wypowiedziano. Stereotypy dadzą się odeprzeć ale fakt ze wymaga to podjęcia jakiegoś wysiłku, dział to na korzyść. Przywłaszczają sobie pozór racjonalności znajduje się poniżej poziomu wiedzy możliwej lub już zakumulowanej( mity archaiczne uzupełniły brak poznania) te „mity” utrzymują się gdyż całe grupy społeczne nie mają w tym interesu, nie doświadczają żadnych bodźców intelektualnych popychających je do sięgnięcia poza horyzont tych „pewników”. Artyści nazwali to „ fałszywą świadomością”. Obumieranie mitów archaiczny pozostawiło na placu dwie odmiany struktur mitopodonych: 1 - sztuka; 2 - wyobrażenia ( fabuły) - zwana pseudo dyskursywnymi strukturami mitopodobnymi. „mity pseudodyskursywne” są dziś ustawicznie konfrontowane z wiedza zagadnienia fałszywej świadomości należy w świetle redukcji w świecie władztwa, burżuazji i załamania się europocentryzmu. Wyobrażenia mitopodobne zdobywają dziś władzę nad umysłami, mają bardzo szeroki zasięg rodzą się łatwo, obficie zastępując inne już wyparte przez pełniejsza informację obszar w którym te procesy zachodzą to Kultura Masowa - kultura dyskursywna była tworem nielicznej elity a większość społeczeństw europejskich była w kręgu wyobraźni mitycznej i rytuału. Industrializacja , urbanizacja zmieniły ten układ, kino, radio, tv posunęły tak daleko integrację informacyjną rozwiniętych społeczeństw współczesnych że świat stał się Globalną Wioską - czyli osiągnął integrację właściwą pierwotnym społeczeństwa lokalnym na szczeblu tradycji ustnej, rytuału wyobrażeń mitycznych . Kultura Masowa w swej obecnej postaci( wbrew optymistycznym opinią, że w tym wew. Obiegu są treści wyższej kultury artystycznej, informacja naukowa i polityczna) rodzi mity humanizmu, jest odwrócona od twórczej polemiki , jest nastawiona na samo dokonanie przekazu a nie jego treści.
Czynniki Wytwarzania Popytu na Mity Współczesne:
naukowy obraz świata jest zmienny, skonsolidowany, operuje skomplikowanym językiem i technologią. Wszystkie dziedziny wymagają pełnego empirycznego rozeznania a nie jest to możliwe dla jednostki, pośrednikiem między nauką a ogółem społeczeństwa jest informacja przekazywana przez masowe środki rozpowszechniania a one zwracają się do konkretnej publiczności, obejmując coraz szerszy zakres, jest coraz płytsza, okrojona fragmentaryczna nie konkretna
informacja działa pod presją czasu i własnej pojemności ( człowiek ma ograniczoną percepcję), hossa informacyjna może powiększać się nie ograniczenie ale musi zarazem przeciągać uwagę odbiorców. Środki przekazu muszą przekazywać informację w formie prostej ( „ludzki język”) i atrakcyjnej, a zatem często informację naukowe przekazywane są pozornie w sposób uproszczony, ale powodują coraz większe szkody dla ścisłości i trafności a często fakty z życia z nauki przybierają pozór „nowoczesnego czarodziejstwa” autorytet wiedzy nabiera cech szarmanckich. Środki przekazu dostarczają wielu informacji o wysłowieniu nie adekwatnym, zabiegając zaś stale o nawiązanie kontaktu z uwagą odbiorcy, nadają informacją postać tym bardziej zamkniętą względem problematyki poznawczej i tym bardziej sugestywną.
3) Adresat jest nie kompetentny, nie ma kwalifikacji do odbioru przekazu- występuje też szczególny rodzaj nieprzygotowana jaki rodzi się w świecie specjalizacji. Kultura masowa przystosowuje się do możliwości przeciętnych lub nawet dzieła poniżej poziomu np. niekompetencja kulturowa, mityzacja jednostek, poruszających wyobraźnię masową : gwiazdy filmowe, piosenkarze , droga projekcji własnych marzeń i identyfikacji z bohaterami , wielbiciele osiągają symboliczna intensyfikację własnej zwycięskiej sprawności , realizację erotyczną. Często gwiazdom narzuca się mit, rolę ( np. Brigite Bardot w pewnym momencie zbuntowała się przeciwko swojemu wizerunkowi erotycznego bożyszcza ) .
Sposoby rozwiązań
Oświata należy je potraktować przysposobienie do racjonalnej selekcji rosnącej masy informacji i do właściwego jej syntezowania. Masowe środki przekazu traktuje się jako zapowiedź głębokich przemian. Pojawiły się w czasie gyd społeczna integracja kulturowa odzyskuje spełnienia szeregu warunków dla swej realizacji gdy ma jeszcze przeciw sobie zacofanie techniczne, ekonomiczne i społeczne.