NURTY - PARADYGMATY W KRYMINOLOGII.
Paradygmat - przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej dziedzinie; jest to pewien model, wzorzec.
Kryminologia klasyczna:
Powstanie i rozwój kryminologii jako odrębnej dyscypliny naukowej zajmującej się systematyczną refleksją naukową nad przestępstwem i przestępczością.
Umiejscawiane jest najczęściej w połowie XVIII \ XIX wieku, wtedy to bowiem wykształcił się nurt określany jako szkoła klasyczna prawa karnego - jest on łączony z nurtem kryminologii klasycznej.
Początki tego paradygmatu kryminologicznego łączone są z Beccarią Bethanem Kantem oraz Heglem i Fambach
Najważniejszym założeniem szkoły klasycznej było wskazanie na racjonalne źródła podejmowania decyzji przez człowieka, w tym sprawcy przestępstwa. Jednocześnie człowiek jest istotą wolną, posiadającą wolną wolę i może wybrać różne warianty postępowania.
W paradygmacie tym istnieje pojęcie absolutnej koncepcji kary, czyli sprawiedliwej zapłaty za wyrządzone zło.
Hobles twierdził, że ludzie są z natury źli, brutalni, bezwzględni; w myśl przysłowia „Człowiek człowiekowi wilkiem”.
Przedstawiciele kryminologii klasycznej uważali, że niemożliwe byłoby istnienie społeczeństwa bez prawa karnego.
Utrzymanie równowagi społecznej jest wynikiem tego, że człowiek kieruje się chęcią uniknięcia bólu, cierpienia, a uzyskiwaniem przyjemności, więc może kierować się lękiem przed sprawiedliwą karą za złe występki.
W takim podejściu do kary odnaleźć można celowość tej koncepcji, która ma służyć prewencji generalnej, a dokładniej odstraszaniu przed popełnianiem przestępstwa.
Kryminologia pozytywistyczna:
Nurt owej kryminologii należy łączyć z pojawieniem się w II połowie XIX wieku szkoły pozytywnej prawa karnego, którą reprezentowali: Lambroso, Fezii, Gazofalo.
Założenia pozytywizmu kryminologicznego są wynikiem scentyzmu, kultu nauki i naukowości, wiary w nieograniczone możliwości naukowego poznania otaczającego ludzki świat, w tym także społecznego.
Deterministyczna wizja człowieka, a ściślej przestępcy jest najważniejszym założeniem kryminologii pozytywistycznej.
Chodzi tutaj o określenie przyczyny zachowania człowieka, a ściślej powiązanie jego cech biologicznych, społecznych z zachowaniami ludzi i czynnikami, które tymi zachowaniami rządzą, a nad którymi nie maj a oni kontroli.
Zadaniem kryminologii, jako nauki a zachowaniem przestępczym jest poszukiwanie w/w przyczyn.
Kryminologia pozytywistyczna to przede wszystkim nauka o przyczynach przestępczości, czyli jest to etiologia przestępczości, a podstawowe jej pytanie brzmi: „Jakie czynniki przyczynowe mają wpływ na przestępczość?”.
Koncentracja na osobie sprawcy przestępstwa to podstawowy przedmiot badań, jako kolejna cecha kryminologii pozytywistycznej.
Jest to cecha, którą można określić mianem indywidualizmu. W znacznym stopniu wynikało stąd, że spora część twórców kryminologii pozytywistycznej była z wykształcenia lekarzami. Ich koncentracja na przestępcy (pacjencie) była, więc z punktu widzenia ich wykształcenia czymś naturalnym.
Teza głoszona przez pozytywistów, że sprawcy przestępstw to szczególna kategoria osób charakteryzująca się pewnymi cechami:
Korekcjonizm - to kolejna podstawowa cecha tej kryminologii.
Jeżeli owa odmienność jest przyczyną jego przestępczych zachowań to najprostszym sposobem ich zlikwidowania jest likwidacja owej odmienności.
KOREKCJONIM - postulat pozytywistyczny mający na celu likwidację odmienności przestępcy poprzez uczynienie go na powrót normalnym przez usuwanie takich cech człowieka oraz warunków społecznych, które wywołują nieporządne zachowania.
Oznacza to, że kara czy inne środki stosowane wobec sprawcy przestępstwa nie mogą służyć prostemu odwetowi.
Prawdziwe skuteczne środki walki z przestępczością muszą sięgać do ich przyczyn.
Rzeczywisty wpływ na rozmiary przestępczości uzyskamy dopiero wtedy, gdy nauczymy się redukować rodzące je przyczyny.
Pozytywiście dążyli z reguły do tego, by prawo karne przekształcić z instrumentu represji na instrument oddziaływania na sprawcę przestępstwa mający służyć celowi poprzez korekcję jego odmienności, w konsekwencji pozytywistyczne prawo karne jest prawem karnym sprawy, a kara czy inne środki mają być dostosowane do tego kim jest sprawca, a nie do tego co zrobił.
Kara ta ma mieć również jednocześnie celowy charakter, ma być karą prewencyjną ze względu na chęć osiągnięcia w przyszłości określonych celów, a nie ze względu na wydarzenia, które miały miejsce w przeszłości.
Pozytywizm zwracał przy tym najczęściej uwagę na prewencję specjalną - zapobieganie ponownemu popełnieniu przez sprawcę przestępstwa, a podstawowym sposobem realizacji tego celu miała być odmiana sprawcy poprzez jego resocjalizację.
W tym właśnie wyrażała się praktyczność kryminologii pozytywistycznej.
Kryminologia antynaturalistyczna:
Jest wynikiem nowych nurtów myślowych, które pojawiły się w naukach społecznych w latach 60, 70 XX w.
Przestępstwo i przestępczość w tym paradygmacie traktowane jest, jako wynik indywidualnej patologii, ponieważ prawo karne postrzegane jest jako narzędzie, które można wykorzystywać w konfliktach społecznych.
Według założeń tj kryminologii pojawia się teza, że głównym przedmiotem badań kryminologicznych nie powinien być sprawca, lecz audytorium społeczne, które jest odpowiedzialne za obserwację, ocenę i naznaczenie pewnych wybranych rodzajów zachowań dewiacyjnych i patologicznych.
W paradygmacie tym przedmiotem zainteresowania stają się mechanizmy społecznej reakcji na zachowania przestępcze.
Uważa się, że podstawowe pytanie jakie stawia sobie owa kryminologia dotyczy kwestii wyboru pewnych zachowań, które uznawane są za przestępstwa i w związku z tym pewni ludzie są uznawani za przestępców, natomiast inne zachowania i inni ludzie takiego zachowania nie doświadczają.
Paradygmat kryminologii to kolejny krok badawczy, pytanie o mechanizm funkcjonowania kontroli społecznej.
Antynaturaliści uważają, że normy prawne określające zachowania uznane za przestępcze są ustawianie w interesie warstw społecznych mających w społeczeństwie pozycje dominującą.
Dla pozytywistów podstawowym elementem wyznaczającym rozwiązania był problem przestępczości, a dla antynaturalistów tym elementem jest represyjna kontrola społeczna.
Antynaturaliści uważają, że źródłem tego problemu są konflikty społeczne, tak więc jego rozwiązania należy poszukiwać w przekształceniu tych społeczeństw i budowanie nowego społeczeństwa, które nie będzie potrzebować represyjnych form kontroli społecznej.
Ta optymistyczna wizja człowieka według, której zło me tkwi w samym człowieku, lecz w organizacji społeczeństwa, a zatem radykalne przekształcenie społeczeństwa zmieni również człowieka.
1