Platon

• Platon (427-347 p.n.e.) - ateńska, arystokratyczna rodzina. Filozof i nauczyciel.

• Wierzył, że wszystkie instytucje są wychowawcze, wychowywaniu ludzie podlegają totalnie - antydemokratyczny punkt widzenia.

• Rodzina pod wpływem Sokratesa i Pitagorejczyków.

• Poglądy na literaturę: pozostawił dialogi (jego nauczycielem był Sokrates), trudno jest odróżnić myśli Sokratesa a samego Platona, zlewają się.

• Państwo Platona natchnęło Arystotelesa do napisania Poetyki.

• Tematy poruszane przez Platona:

→ relacje pomiędzy sztuką a spontanicznością

→ relację między mową a pismem

→ język rzeczywistości

→ użycie i niebezpieczeństwo wykorzystania fikcji

→ różnice między komedią a tragedią

→ właściwa postawa krytyki literackiej

→ społeczne pochodzenie i funkcje mitu

→ cenzura, oznaczająca totalną kontrolę

→ natura wartości estetycznej

• To, co poznawalne w świecie, jest dostępne filozofom, a nie zwykłym ludziom. Prawda wyedukowana i skonsultowana z uczonymi. Zwykli ludzie są wyedukowani na mitach

• Obrona Sokratesa - Sokrates, rzecznik życia, filozof; jako ten, który zbadał rację wiedzy polityków, rzemieślników. Politycy nie wiedzieli niczego, rzemieślnicy mają widzę praktyczną, poeci zajmowali pośrednie stanowiska, pomimo iż potrafili napisać wielkie dzieło, to nie byli w stanie tego skonkretyzować. Porównywani do wróżbitów, myślą, że mają prawo do wypowiadania się o wszystkim.

• Uczta - funkcjonowała kiedyś jako aluzja do platońskiej miłości. Rzecz jest o miłości, idealizmie, seksie, skutkach picia alkoholu. Ludzie wg Sokratesa tworzą poezję: aby uniknąć zapomnienia; unieśmiertelnić ideały.

• Państwo - rozbudowana koncepcja, jakie funkcje poznawcze i wychowawcze spełnia literatura. Cała edukacja powinna przebiegać w formie gry i zabawy (pieśni i mity). Fikcja powinna wychowywać dzieci. 2 rodzaje fikcji: opowieści o bogach (nierealistyczne); opowieści o ludziach (realistyczne).

Platon wszystko chciał złagodzić, zło nie powinno kojarzyć się ze szczęściem, bo jeśli ktoś jest szczęśliwy, to nie jest zły (i na odwrót).

Fikcja ma na celu wpoić wartości przez ideał i przez realistyczne odwołania

Odróżnia opowiadanie i odgrywanie (diegesis, mimesis) - naśladowanie, wytworzenie obrazów pochodzących z rzeczywistości. Malarz, artysta ma niską rangę, bo kopiuje kopię kopii. Ogranicza mimesis do sztuki dramatycznej. Diedesis (relacjonowanie) - narracja, relacjonowanie, reprezentacja akcji słowami poety.

W narratologii rozumie się odwrotnie, tzn. oznacza historię, poziom, na którym historię się opowiada to poziom pozadiegetyczny.

Jeśli ktoś wejdzie w odgrywaną rolę, to mu coś zostanie.

Platon zauważa, że namiętność jest wabikiem, przyciąga uwagę - trzeba ją odrzucić. Literatura powoduje rozbudowanie namiętności, zwodzi na manowce, kosztem zdrowego rozsądku i trzeźwego osądu. Wg Platona jedyną dopuszczalną poezją są hymny pochwalne.

• Według Platona Homer miał zły wpływ na publiczność.

• Społeczeństwu należy dostarczać mitu pochodzenia. Platon sugeruje, aby wymyślać opowieści i wpajać je społeczeństwu.

• Ion - bohater jest profesjonalnym recytatorem wykłada mity. Poeci nie są lepsi od rapsodów. Muzy dają natchnienie poetom, którzy inspirują rapsodów, a oni swoich słuchaczy. Działanie tego porównane jest do magnesów.

→ „Bóstwo odbiera poetom rozum” (grec. mania, łac. forium poeticum → szał poetycki, uniesienie, ekstaza)

→ entuziazmus - pochwycony, pełen bóstwa

• Hippiasz większy - Platon twierdzi, że jest ekspertem literackim.

• Protagoras - niewiele o literaturze; sofista - stosuje krytykę literacką

• Gorgiasz - retoryka jako rodzaj sprytu, sztuczki

• Fajdros - tu w całości mowa jest o szałach w kontekście literackim i natchnienia retorycznego. Pisarze, kochankowie są szaleni, ale nie każdy entuzjazm jest zły.

Są 4 rodzaje boskiego szaleństwa:

→ mistyczne - u mistyków

→ wieszcze - u proroków, wieszczy

→ miłosne - u zakochanych (NAJISTOTNIEJSZE)

→ poetyckie - u poetów

Miłość jest pragnieniem osiągnięcia idealnego dobra. Piękno ogarnia duszę czystą

• Prawda - Platon potwierdza tutaj swoje wcześniejsze zapatrywania. Poeci są pozbawieni rozumu. Poeci najpierw powinni pokazywać swoje utwory władzom, by móc być kontrolowanym przez państwo.

3