PIERWOTNIAKI
Nazwa objawy
Trichomonas vaginalis obfite upławy o nieprzyjemnym zapachu, swiąd i pieczenie w okolicy krocza i pochwy, dysuria, dyspareunia, obrzęki i stany zapalna pochwy, krwawe wybroczyny; zarażenie grzybem
Entamoeba histolytica owrzodzenia błony podstawnej, bóle brzucha, gorączka, bolesne parcie na stolec, śluzowo-krwawa biegunka
Naegleria fowleri bóle głowy w okolicy czołowej, brak laknienia, nudności, wymioty, wysoka gorączka, sztywność karku, halucynacja węchowe
Plasmodium vivax nagle pojawiające się dreszcze i uczucie zimna, gorączka 40 stopni, obfite pocenie się, nudności, wymioty, bóle głowy, bóle okolicy krzyżowej, zaburzenia czynności serca, opryszczka wargowa, powiększenie śledziony i wątroby, czarnomocz
Nazwa postać inwazyjna postać diagnostyczna choroba objaw (charak.) lek „charakterystyczności”
Trichomonas vaginalis trofozoit trofozoit trichomonosis (rzęsistkowica) - metronidazol, tynidazol, clotrimazol gruczoł Bartholina; Giemsa, Wright, Simic, Roiro
Giardia intestinalis cysta trofozoit gardiosis / lambliosis - metronidazol, tynidazol, paromomycyna, furazolidon krypt Lieberkuhna; barwienie płynem Lugola
Entamoeba histolytica cysta (czterojądrowa) trofozoit; cysta entamoebosis / amoebosis owrzodzenia błony podst. metronidazol, tynidazol, jodochinololu jelito grube; Wheatleya; magna (wirulentna) i minuta; kryszt. Charcot - Naegleria fowleri trofozoit z wicią ? PAM sztywność karku amfoterycyna B limax; Giemsa; Wright; metoda trójchromatyczna;
Plasmodium vivax sporozoit trofozoit / gametocyt malaria tertiana / trzeciaczka / zimnica trzydniowa - fosforan chlorochiny / primachiny, glukonian chinidyny metoda Pappenheimaa, barwniki Romanowskiego; samica komara widliszka;
Toxoplasma gondii cysta / sporocysta trofozoit toxoplasmosis - pirymatamina, sulfodiazyna, klindomycyna roptrie, konoid, mikropory; oocysty wydalane z kałem kota; bradyzoity w cystach, tachy. w pseud. ; W 1. Trymestrze ciąży rzadko przed. się do płodu ale wywołuje szereg zmian w organizmie kobiety ciężarnej co doprowadza
do poronienia lub obumarcia płodu; W 2. Trymestrze zaraża się około 30% płodów, a w 3. około 60%
Pneumocystis Nazwa wykrywanie
Trichomonas vaginalis wymazy z szyjki macicy, pochwy i cewki moczowej, wydzielina prącia, treść spod napletka; barwienie Giemsy, fluorescencja
Giardia intestinalis wykrycie w dwunastnicy trofozoitów lub cyst w treści dwunastniczej lub kale
Entamoeba histolytica rozmaz świeżego kału w czasie biegunki - wykrywa się trofozoity i cysty
Naegleria fowleri w płynie mózgowo rdzeniowym; preparaty bezpośrednie oraz trwałe, barwione odczynnikiem Giemsy, Wrighta; metoda trójchromatyczna; hodowle na podłożach agarowych i bulionie mięsnym
Plasmodium vivax rozmazy trwałe z krwi obwodowej, barwione, oraz grubej kropli utrwalane alkoholem metylowym i barwi metodą Pappenheima, barwnikami Romanowskiego; trofozoity w postaci pierścienia, gametocyty
Toxoplasma gondii preparaty utrwalone z wód płodowych, płynu mózgowo - rdzeniowego, biopsje węzłów chłonnych lub szpiku kostnego; wykrywa się trofozoity; wysokie miano IgG oraz dodatni odczyn IgM oraz IgA
PŁAZIŃCE
Nazwa objawy
Fasciola hepatica podwyższona temperatura ciała, nudności, wymioty, bóle stawów, mięśni, brzucha, żółtaczka, pokrzywki, powiększenie wątroby i śledziony, stany zapalne dróg żółciowych, ropnie, marskość wątroby, stany zapalne mózgu, rdzenia kręgowego, płuc i gałki ocznej
Clonorchis sinensis dreszcze, gorączka, bóle w nadbrzuszu, żółtaczka, powiększenie wątroby, bóle brzucha, uczucie dyskomfortu, ropnie wątroby, zapalenie pęcherzyka żółciowego, ostre zapalenie trzustki
Schistosoma haematobium bóle głowy i brzucha, utrata masy ciała, obrzęki naczyń, dreszcze, suchy kaszel, krwiomocz (hematuria), dysuria, splenomegalia, hepatomegalia, przerosty pęcherza, wodonercze, niedroność moczowodów, gorączka katayama
Taenia saginata zmniejszenie wydzielania enzymów trawiennych, niedokrwistość, zapalenie wyrostka robaczkowego i dróg żółciowych, bóle nadbrzusza (zwłaszcza rano), mdłości, upośledzenie lub wzrost łaknienia, spadek ciężaru ciała, bóle i zawroty głowy, wymioty, zaparcia, biegunki
Taenia solium tasiemczyca (gdy człowiek jest żywicielem ostatecznym) - nudności, spadek ciężaru ciała, nieprzyjemne odczucia w nadbrzusza, wzrost lub utrata apetytu; wągrzyca (gdy człowiek jest żywicielem pośrednim) - wymioty, zaburzenia widzenia, bóle głowy (wzrost ciśnienia
śródczaszkowego) drgawki i zaburzenia psychiczne (halucynacje, apatia, zaburzenia emocjonalne, amnezja, demencja)
Echinococcus granulosus utrata wzroku; objawy podobne do guza mózgu; zastoinowe zapalenie dróg żółciowych i żółtaczka; niedodma (gdy w płucach)
Trichinella spiralis
Nazwa postać inwazyjna postać diagnostyczna choroba objaw (charak.) lek „charakterystyczności”
Fasciola hepatica metacerkarie / adoleskarie jaja fasciolosis - prazykwantel, niklozamid cirrus; metraterm; ślimak Galba; wnikanie aktywne; źdźbły traw do ust
Clonorchis sinensis metacerkaria jaja clonorchosis - prazykwantel ślimaki Bulinus i Alocimma; ryby Anabantidae (łaźcowate) i Salmonidae
(łososiowate), Cyprinidae (karpiowate), Gobiidae (babkowate); wnikanie aktywne
Schistosoma haematobium schistosomosis, bilharziosis - prazykwantel, metrifonat ślimaki Bulinus, Planorbis, Physopsis; aktywnie wnikanie do ślimaka gruczoły
Mehlisa; kolec na tylnym biegunie; brak stadium redii; żyły wątroby i miednicy
Taenia saginata cysticerkus jaja / człony taeniosis - prazykwantel, niklozamid 1000 - 2000 członów, skoleks gruszkowaty, 4 przyssawki po bokach; ryjek, brak
haków; żywiciel ostateczny człowiek; 15-30 rozgałęzień macicy po każdej
stronie; człony maciczne odrywają się pojedynczo i mają zdolność do
samodzielnego ruchu; larwa - cysticerkus (wągier); zabijanie - solanka 20-25%,
gotowanie pow. 70SC przez 5 min, mrożenie w -10SC; 2-płatowy jajnik;
Taenia solium cysticerkus / jaja jaja / człony taeniosis / cysticercosis - prazykwantel, niklozamid 7-15 rozgałęzień macicy po każdej stronie; 800 - 1000 proglotydów; skoleks
kolisty, 4 przyssawki, wysuwalny ryjek, podwójny wieniec, haki 1. wieńca
dłuższe od 2.; jajnik trójpłatowy; proglotydy odrywają się po kilka i nie mają
zdolność ruchu; żywiciel pośredni - świnia dzik; człowiek - przypadkowy ż.
pośredni - mieśnie języka, żuchwy, łopatki, szyi, serca, przepony, mózg, ciało
szkliste, oko, rdzeń kręgowy; cysticerkus; jaja są stadium inwazyjnym gdy
człowiek jest przypadkowym żywicielem pośrednim
Echinococcus granulosus protoskoleks / jajo protoskoleks echinocaccosis albendazol, mebendazol skoleks - dwa wieńce; macica workowata; wezykulacja; płodny (fertilis) -
wytwarzający protoskoleksy; jałowy / płonny (sterilis) - nie wytwarza
protoskoleksów; człon maciczny najdłuższy; 4 przyssawki, ryjek; jajnik
dwupłatowy; człowiek - ż. pośredni (przeżuwacze też); człony uwalniają się
samodzielnie, zdolne do ruchu; w wątrobie 60%, płuca 20%, miesien secowy,
sledziona, mózg, nerka, kości, gałka oczna; jajo jest stadium inwazyjnym dla
żywiciela pośredniego - człowieka; wrażliwe na wysychanie; pęcherz
bąblowcowy; org. → perycysta - łącznotkankowa warstwa wokól endocysty;
(pies, kot); (wilk, szakal, kojot)
Trichinella spiralis larwa larwa
Nazwa wykrywanie
Fasciola hepatica badania serologiczne, w kale i w treści dwunastniczej stwierdza się jaja pasożyta; badania serologiczne, test ELISA, metoda OWD (odczyn wiązania dopełniacza), hemaglutyncja pośrednia, immunoelektroforeza
Clonorchis sinensis w kale i w treści dwunastniczej stwierdza się jaja pasożyta; metody serologiczne, hemaglutynacja pośrednia, reakcja Machado (OWD)
Schistosoma haematobium jaja w moczu, kale i zeskrobiny błony śluzowej prostnicy; wylęganie miracidiów, OWD, odczyn hemaglutynacji pośredniej, odczyn immunofluorescencji pośredniej, test ELISA
Taenia saginata badanie diagnostyczne wydalanych członów, badania radiologiczne jelita cienkiego, laparotomia (otwarcie jamy brzusznej)
Taenia solium biopsja guzków,; zwapniałe wągry - badanie radiologiczne; testy serologiczne, tomografia komputerowa; badania kału
Echinococcus granulosus protoskoleksy, frag. Pęcherza, haczyki; w plwocinie, treści dwunastniczej, moczu, płynach jamy ciała, kale; badania radiologiczne, ultrasonograficzne, TK, rezonans magnetyczny
Trichinella spiralis biopsja mięśnia brzuchatego łydki i naramiennego, zeskrobina błony śluzowej odbytnicy, metody serologiczne, immunoradiometria (antygeny), test ELISA (przeciwciała), inhibicja kompetencyjna, CIA (przeciwciała)
OBLEŃCE
Nazwa objawy
Trichinella spiralis zespół typowy (wnikanie larw do włókien mięśniowych) - odczyn zapalny tk. Mięśniowej, wysoka gorączka, bóle mięsniowe (karku, zginaczy kończyn, gałki ocznej), uczucie znużenia, eozynofilia, leukocytoza; zespól biegunkowy; zespół alergiczny - obrzęki wokół oczu i twarzy,
krwawe wybroczyny (spojówka oka paznokcie); zespół metaboliczny - hipoalbuminemia, hipokaliemia, hipoglikemia, obrzęki kończyn dolnych, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia rytmu serca
Ascaris lumbricoides hominis zespoły objawów związanych z 1 wędrówką postacie larwalnych, 2 inwazją jelita cienkiego, 3 powikłaniami glistnicy; 1 uszkodzenie wątroby, śródbłonków krwionośnych, ścian pęcherzyków płucnych, odczyny zapalne, krwawienia, kaszel, gorączka, eozynofilia, leukocytoza; 2
zatruwanie org. Zmiany struktury kosmków, pogrubienie warstwy mięśniowej, nacieki komórkowe, pobudliwość nerwowa, mdłości, brak łaknienia, wymioty, nawracające bóle brzucha, zaburzenia snu i nadmierna pobudzenie ruchowe; zapalenie spojówek obrzęk powiek, nieżyt nosa,
stany spastyczne oskrzeli - alergiczne; 3 niedrożność górnych dróg oddechowych i jelita cienkiego
Enterobius vermicularis zmiany nieżytowe błony śluzowej, odczyny zaplane, wybroczyny krwawe, martwica, drapanie, uszkodzenie naskórka, zapalenie błony śluzowej przedsionka pochwy i pochwy - vulvovaginitis; zapalenie błony śluzowej macicy - endometritis; zapalenie błony śluzowej jajowodu -
salpingitis; spadek masy ciała, uczucie osłabienia, utrata apetytu, bladość powłok, cienie pod oczyma, zaburzenia snu, niepokój, pobudliwość nerwowa, obgryzanie paznokci, zgrzytanie zębami, trudności w skupieniu uwagi;; U żywicieli kiedy długie zaparcie będą autoendoinwazje -
samice nie może się przedostać do odbytu i składa jaja w okrężnicy i prostnicy, a wylęgające się larwy rabditopodobne rozwijają się bez kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym
Wuchereria bancrofti zarostowe i wapniejące zmiany układu chłonnego, zgrubienia naćzyń limfatycznych i ich pękanie, wodniaki jądra i słoniowacizna (elephantiasis) czyli zastoinowych obrzęków kończyn, sutków lub narządów płciowych, zakażenia grzybicze lub bakteryjne skóry, niewydolność ukladu
limfatycznego; wysoka eozynofilia, zapalenia węzłów chłonnych, naczyń limfatycznych, nieregularne gorączki, zapalenie jąder, najądrzy, nasieniowodu, zmiany atroficzne skóry
Onchocerca volvulus swędzące zmiany wypryskowe i hiperkeratyczne skóry, wskutek drapania ulegają zakażeniom bakteryjnym, obrzęki, zanik tkanek elastycznych skóry, guzy podskórne, zapalenie spojówek, rogówki, naczyniówki i siatkówki, zmętnienia rogówki, wtórna jaskra, zmiany na dnie oka
Loa Loa bolesne obrzęki podskórne, zaminy wypryskowe i rumieniowate na skórze, wędrówka nicieni pod spojówka oka powoduje ból, świąd i łzawienie; czasem zapalenie opon i mózgu; wzrost komórek kwasochłonnych we krwi
Trichuris trichiura nacieki komórkowe, wybroczyny krwotoczne, owrzodzenia, parcie na stolec, bóle brzucha, uporczywa biegunka, nudności, wzdęcia, niedokrwistość niedobarliwa, utrata łaknienia, niedożywienie, niedokrwistość, zahamowanie wzrostu, bóle brzucha, biegunki, zespoły alergii skóry
Nazwa postać inwazyjna postać diagnostyczna choroba objaw (charak.) lek „charakterystyczności”
Trichinella spiralis otorbiona larwa larwa trichinellosis - prednidazol, albendazol, tiobendazol różne zespoły; jajnik (nieparzysty, cewkowaty) jajowód macica pochwa wydłużone jądro nasieniowód kloaka rzekoma torebka
kopulacyjna Otwór gębowy (położony apikalnie) Torebka gębowa (ze
sztylecikiem) Gardziel (część mięśniowa, gruczołowa; komórki gruczołowe-
stichocysty) Jelito (środkowe długie, tylne krótkie) Odbyt; Żywiciele: człowiek
świnia dzik mysz szczur kuna borsuk niedźwiedź lis polarny
Ascaris lumbricoides hominis larwa II stadium jaja ascariosis nacieki Loefflera mebendazol, albendazol, pirantel, combantryn monokseniczny; otwór gębowy 3 wargi; amfidie - narząd naboczny - bodźce
chemiczne; brodawki; zagięty ogon; 2 szczecinki kopulacyjne; u.r.m.
Pojedynczy; u.r.ż. Dwa jajniki i jajowody, cewki, 1 macica, szpara sromowa,
pochwa; 200 tys. jaj dziennie; 3 warstwy otaczające zarodek; jak w kale
wyłącznie jaja niezapłodnione to brak samcow w jelicie; rozwój zygoty w środ.
Zew.; żyła wrotna; II i III linienie w płucach;4 linienia; guzki robacze - otorbione
larwy; nacieki Loefflera;
Enterobius vermicularis jajo samice enterobiosis / oxyuriosis larwy rabditopodobne (!!) pyrantel, combantrin, mebendazol, vermox, albendazol, zentel;; kosmopolityczny, otwór gębowy otoczony 3 waragami, na których są po
dwie brodawki; otwór gębowy, gardziel, aparat zastawkowy; boczne skrzydełka
oskórkowe, tylny k. ciala zagięty w stronę brzuszną, tępo zakończony, dwa
skrzydełka; stek, 5 par brodawek, brak torebki kopolacyjnej, pojedyncza
szczecinka kopulacyjna, parzyste jajniki, jajowody i macice, szpara sromowa;
autoegzoinwazja - podeschnięte jaja na rękach do ust i jamy nosowej, drapanie
się; retroinwazja - jaja wracają przez prostnicę; 3 linienia;
Wuchereria bancrofti larwa III stadium mikrofilarie wuchereriosis słoniowacizna Hetrazan, iwermektyna pomiedzy zwrotnikami; gładki oskórek; brak warg; dwa wieńce brodawek;
szczecinki kopulacyjne; gubernaculum - narząd kopulacyjny; szpara sromowa na
przednim końcu, stek z tyłu; mikrofolarie - nitkowate larwy; w dzień - w
narządach wew, w nocy w naczyniach obwodowych; przenoszą komary -
Mansonia, Anopheles, Culex, Aede; tkanka ziarnicująca;
Onchocerca volvulus larwa III stadium mikrofilarie onchocercosis hiperkeratyczne z. skóry dietylkarbamazyna, herrazan, mebendazol, nirydazol, yarocen;; oskórek poprzecznie prążkowany, otwór gębowy otoczony 8 rzędami
brodawek; brodawki przedstekowe, zastekowe, asymetryczne szczecinki
kopulacyjne;szpara sromowa na wys. gardzieli; ż.p. Meszki - Simulium
damnosum;mikrofilarie w skórze całego ciała i gałce ocznej; brak w ukł. krw.
Loa Loa larwa III stadium mikrofilarie loasis - dietylkarbamazyna, hetrazan otwór gębowy otoczony 6 drobnymi brodawkami, oskórek gruby, pokryty
guzkami różnej wielkości; brak poprzecznego prążkowania; ogon zagięty,
pozbawiony skrzydełek; 2 szczecinki kopulacyjne (dłuższa i krótsza),
haczykowate zakończenie; mikrofilaria w krwi obwodowej w dzień; samice
ślepaków - Chrysops; larwa czynnie wydostaje się z narządów owada i wnika
pod skórę człowieka, gdzie osiąga dojrzałość płciową; wędrowanie pod skórą;
Trichuris trichiura jaja jaja trichuriosis - albendazol, zentel, mebendazol, vermox kosmopolityczn; otwór gębowy z dwiema parami brodawek zmysłowych; brak
warg; gardziel z stichocystami - komórki gruczołowe; narządy rozrodcze
pojedyncze, 1 szczecinka kopulacyjna z pochewką i ostrymi kolcam, szpar sromowa otoczona wałkiem oskórkowym z kolcami; kryształy Charcof - Leydey
Nazwa wykrywanie
Trichinella spiralis biopsja mięśnia brzuchatego łydki i naramiennego, zeskrobina błony śluzowej odbytnicy, metody serologiczne, immunoradiometria (antygeny), test ELISA (przeciwciała), inhibicja kompetencyjna, CIA (przeciwciała)
Ascaris lumbricoides hominis jaja lub postacie dojrzałe w kale; badania radiologiczne (glista) jelita cienkiego, laparotomii, badanie endoskopowe dwunastnicy; plwocina; badania serologiczne, test ELISA, odczyn wiązania dopełniacza, odczyn hemaglutynacji pośredniej
Enterobius vermicularis samice w kale na skórze okolicy odbytu lub w wymazach z odbytu; wymazy wykonuje się przy uzyciu szklanej bagietki pokrytej celofanem lub metodą przylepca celofanowego
Wuchereria bancrofti mikrofilarie we krwi obwodowej między godziną 23 a 1 w nocy; gruby rozmaz krwi; u tych co pracują w nocy mikrofilarie pojawiają się w dzień; biopsja węzła chłonnego (postacie dorosłe); odczyny serologiczne, hemaglutynacje pośrednia, odczyn wiązania dopełniacza, próba
wywołania reakcji alergicznej przez podanie dietylkarbamazyny (Hetrazan)
Onchocerca volvulus mikrofilarie w wycinkach pobranych z powierzchownych warstw skóry umieszczonych w 0,9% NaCl; lampa szczelinowa (jeśli w gałce ocznej); metody serologiczne, odczyn wiązania dopełniacza, hemaglutynacja pośrednia
Loa Loa mikrofilarie we krwi między 10 a 14 najlepiej; odczyny serologiczne, wiązanie dopełniacza, hemaglutynacja pośrednia, odczyn lateksowy, immunofluorescencja pośrednia
Trichuris trichiura jaja w kale; metoda Kato i Miura - na podst. ilości jaj w kale określa się intensywność; pow. 10 000 - ciężkie; kryształy Charcota-Leydena w kale; granulocyty kwasochłonne w kale;
PAJĘCZAKI I OWADY
Nazwa choroby które wywołuje lub przenosi
Anopheles maculipennis powoduje - odczyny alergiczne; świąd, drapanie → wtórne infekcje; przenosi - Plasmodium (żywiciel ostateczny i przenosiciel) → malaria; zdolność przenoszenia zależy od liczebności populacji i długości cyklu rozwojowego komara (średnio 2 tyg. - za krótko; ale jesienią - OK)
Blattella germanica powoduje - zakażenie pokarmowe, ch. inwazyjne, zakażenia przyranne przenosi - cysty pierwotniaków, jaja robaków, prątka gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), wirusy zapalenia wątroby, pałeczki Salmonelli; może być żywicielem pośrednim niektórych tasiemców i kolcogłogów
Cimex lectularius powoduje - zmiany na skórze; odczyny alergiczne przenosi (MOŻE PRZENOSIĆ) - zakażenia pneumokokowe, gronkowce, wirusa ospy u zwierząt;
Culex pipiens powoduje - świąd, stany zapalne skóry przenosi - arbowirusy, krętki boreliozy (Borrelia burgdorfei)
Glossina palpalis przenosi - (Trypanosoma brucei gambiense), pierwotniaka wywołującego śpiączkę afrykańską
Ixodes ricinus powoduje - świąd; przenosi - krętki Borrelia burgdorfei → borelioza, wirusowe kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowych, pałeczki Francisiella tularensis → tularemia, Babesia → babeszjoza, patogeny brucelozy, listeriozy, granulocytarnej i monocytarnej erlichiozy, gorączki Q
Pediculus humanus powoduje - wszawicę (odzieżową / głowową); grudki obrzękowe, bąble pokrzywkowe; świąd wywołany ukłuciem; zakażenia bakteryjne; kołtun z siedliskiem pasożytów; wyprysk wszawiczy; plamy krwotoczne; brunatne przebarwienia; odbarwione małe blizny, wtórne zakażenia ropne;
przenosi - riketsje duru plamistego epidemicznego (Rickettsia prowazeki) (wtarcie rozgniecionej wszy lub jej kału na skórze), riketsje pięciodniowej gorączki okopowej (Rickettsia quintana), krętki duru powrotnego (Borrelia recurrentis)
Pthirus pubis powoduje - świąd skóry, hemoliza → plamy błękitne i sinofiołkowe lub szare; zapalenie spojówek i brzegów powiek gdy na rzęsach i brwiach;
Pulex irritans powoduje - odczyny alergiczne przenosi - pałeczki dżumy (Pasteurella pestis), tularemii (Francisella tularensis), riketsje duru endemicznego (Rickettsia typhi)
Sarcoptes Scabiei powoduje - świerzb (scabies, sarcoptosis)
Nazwa aparat gębowy / (*) liczba odnóży krocznych atakująca i bytująca postać rozwojowa liczba par skrzydeł zwalczanie / leczenie zapobieganie / istotne informacje odnośnie leczenia
Anopheles maculipennis kłująco-ssący 3 pary imago (samica) 1 N,N-dietylotoluamid; związki fosfoorganiczne (propetamfos, malation, bioalletryna, permatryna, diflubenzuron;; moskitiery, ubieranie się
Blattella germanica gryzący (?) 3 pary wszystkie 2 dioksarb, permatryna, propoksur, pyretroidy
Cimex lectularius kłująco-ssący 3 pary imago, larwy, jaja, wylinki szczątkowe leki antyhistaminowe, karbaryl, propoksur, pyreytoidy (permetryne)
Culex pipiens kłująco-ssący 3 pary imago 1 preparaty fosfoorganiczne; likwidacja miejsc wylęgu
Glossina palpalis kłująco-ssący 3 pary imago 1 niszczenie miejsca lęgu much, pułapki „ekranowe” (lep; insektycydy), opryski preparatami fosforoorganicznymi roślin
Ixodes ricinus szczękoczułki z hipostomem 4 pary samica i nimfa brak N,N-dietylotoluamid zasady higieny; odpowiedni ubiór; zasady wyjmowania
Musca domestica ssąco-liżący 3 pary imago 1 fosforoorganiczne, pyretroidy
Pediculus humanus kłująco-ssący 3 pary imago i jaja brak permetryna, 5% HCOOH, Delacet, Derritol,Artemizol,antybiotyki,sulfonamidyantyhistaminowe;;malation, karbaryl,;; leczenie całej rodziny
Pthirus pubis kłująco-ssący 3 pary wszystkie brak Crotamiton, 1% y-sześciochlorocykloheksan (Jacutin, Lindan), pyretroidy
Pulex irritans kłująco-ssący 3 pary imago brak mentol; karbaryl, propoksur, malation, permetryna ważne jednoczesne niszczenie wszystkich stadiów rozwojowych
Sarcoptes Scabiei szczękoczułki 4 pary larwa brak Novoscabin (30% benzoesan benzylu)
10% Crotamiton
1% y-sześciochlorocykloheksan (Jacutin, Lindan) jednoczesne leczenie wszystkich członków rodziny
Nazwa „ciekawe ciekawnostkowe ciekawności ciekawskich;-p”
Anopheles maculipennis para oczu złożonych, para 15-członowych czułków, pokryte włoskami, kłujka otoczona parą głaszczków; tylko samice pobierają krew; samce - soki roślinne; ślina zawiera czynniki przeciwkrzepliwe; stopy zakończone pazurkami; jaja zawierają komory powietrzne; układ ciemnoszarych
plam na otoczce jajowej jest cechą odróżniającą poszczególne gatunki; na podstwie cech larwy IV stadium można określić jej przynależność gatunkową; poczwarka - ruchliwa, nie pobiera pokarmu; wylinka - miejsce, w którym może przeczekać do momentu stwardnienia chityny i
wyprostowania skrzydeł; samice piją krew w odstępach tygodniowych; zimują tylko zapłodnione samie;
Blattella germanica kosmopolityczny, synantropijny; żółty karaluch, karakon, prusak; skrzydła skórzaste a pod nimi błoniaste; 9 segmentów, 2 wyrostki rylcowe; wydzielina twardnieje tworząc kokon (odporny na insektycydy); larwy pozbawione skrzydeł; 6 linień→postać dojrzała; żeruje nocą,
wszystkożerny; charakterystyczny zapach gruczołów; wrażliwy na światło; jajo w otoczce cementowej; dżuma; żywiciel pośredni tasiemców;
Cimex lectularius czasowy; pięciokątna głowa; walcowate oczy, para czteroczłonowych czułków; kłujka i szczecinki, między II a III seg. szczątkowe skrzydła; odwłok z 7 seg.; gruczoły wonne za biodrami III pary odnóży; przeobrażenie niezupełne; 5 linień; hematofagia (wszystkie postacie żywią się
krwią; nimfa podobna do imago; bakteriobójcze działanie wydzieliny nabłonka przewodu pokarmowego tego owada; charakterystyczny zapach, brunatne plamki kału na ścianach;
Culex pipiens synantropijny; skrzydła wąskie, przezroczyste, w spoczynku ułożone płasko na odwłoku; głaszczki krótsze od kłujki; czułki pokryte włoskami; odnóża zakończone przylgami i pazurkami; skrzelodyszne larwy wyposażone w długi syfon; nie są podobne do osobników dorosłych;
przeobrażenie zupełne (stadium poczwarki); jesienią gromadzą tłuszcz, zima nie odżywiają się;
Glossina palpalis mucha kłująca; afryka pomiędzy 15 st. szer. geo. Pól. A 30 st. szer. geo. Połud.; rozwój larw w silnie rozszerzonej części jajowodu, tzw. macicy, wydanie przez samice dojrzałej larwy (co 10 dni; ok. 20 razy w ciągu całego życia), zagrzebanie się nie pobierającej pokarmu larwy w ziemi,
przekształcenie larwy w poczwarkę koloru brązowego; baryłkowaty kształt; 2 wyrostki, wydostanie się postaci dorosłej (imago) z poczwarki po ok. 5 tygodniach, Gatunek muchy kułącej, Długość ok. 10-12 mm, Ciało - masywne, szarobrązowe, czasem czarne, Kłujka długa, wysunięta
do przodu, Jedna para skrzydeł składających się jak nożyce, Odwłok składa się z 6 segmentów, Odwłok zakończony chitynową płytką, Jajożyworodność; większa od muchy domowej; odpoczywają na gałęziach drzew, głowa zwrócona w dół, skrzydła nałożone jedno na drugie, kłuje
najczęściej o wschodzi słońca, w wyborze żywiciela kieruje się wzrokiem, preferuje ciemne kolory, częściej atakuje ludzi o czarnej barwie skóry, oprócz człowieka atakuje także ptaki, gady i ssaki
Ixodes ricinus pasożyt czasowy; zwany kleszczem pastwiskowym lub psim; brak oczu; alloscutum (chitynowa rozciągliwa powłoka); gnatosoma; idiosoma; owalne pola porowate (gruczoły dodatkowe) chronią jaja; nożycowate szczękoczułki w pochewkach. z hipostomem (służy do przecinania skóry żywiciela) hiposotom samicy uzbrojony w zęby skierowane ku tyłowi; po bokach członowate głaszczki; hipostom samca ma zęby boczne; I para odnóży ma ostrogę (ostry kolec); trójczłonowa stopa z narządem Hallera (receptor węchowy), pazurkami i przylgami; perytremy (płytki
przedtchlinkowe) owalne po bokach z I p.d.k.; otwór odbytowy otoczony od przodu bruzdą analną; trójżywicielski → larwa nimfa samica; małe → średnie → duże zwierzę; pobierają krew tylko 1 raz w życiu; nimfa - brak otworu płciowego; okres rozwoju 1,5 - 4 lata, pasożyt. 2% życia;
łąka las, kwiecień, maj i sierpień wrzesień do października; lasy mieszane i liściaste o dużej wilgotności;
Musca domestica kosmopolityczny, synantropijny; 3 tagmy - głowa tułów, odwłok; 1 para oczu złożonych; oczy samców większe od oczu samic; 1 para krótkich trójczłonowych czułków na głowie; pierzasto owłosiona szczecinka na członie II; aparat gębowy - rynienkowata warga dolna, zakończona;
wrażkami, na których znajdują się chitynowe pseudotchawki służące do zeskrobywania stałego pokarmu; sposób ukształtowania skrzydeł jest kryterium taksonomicznym; odnoża kroczne zakończone 1 para pazurków i 1 parą przylg; 4 segmenty odwłoka; jaja kremowa kształt banana,
wrażliwe na wysychanie; przeobrażenie zupełne; wyglądem przypomina bolimuszkę; siada głową skierowaną prosto lub skośnie w dół; bolimuszka siada głową do góry!!; przenoszone choroby w postaci - połykane przez muche i wydalane z kałem lub wymiocinami na produkty
spożywcze lub na włosach pokrywających ciało muchy, na przylgach nóg lub też na aparatach gębowych;
Pediculus humanus stały; odmiany - głowowa, odzieżowa; największa wśród wszy; głowa tułów, odwłok, odzieżowa jest jaśniejsza od głowowej; pigmentowane oczy z boku głowy, aparat gębowy silnie zmodyfikowany; u dorosłych 5-członowe czułki, 1 para przedtchlinek; na koncu odwłoka samca
znajduje się narząd kopulacyjny - prącie; u samicy zakończenie odwłoka rozdzielone, u samca - kolec; narząd chwytny wszy - ruchomy pazur i palcowaty wyrostek goleni; pije wyłącznie krew; jaja zwane gnidami zaopatrzone w wieczko z komorami mikropylarnym - funkcje
wentylacyjne; jajo (gnida) → nimfa → trzy stadia nimfalne → po 3. linieniau postać dorosła; przeobrażenie zupełne; nimfy odżywiają się krwią, 32 st. C samice nie mogą składać jaj, pow. 40 st. C wszy opuszczają żywiciela; poza człowiekiem żyją kilka dni; wykorzystuje się do
ksenodiagnostyki (zaraża się je) gorączki Q i duru epidemicznego
Pthirus pubis kosmopolityczny; najmniejsze ze wszy pasożytujących na człowieku; odnóża zakończone pazurkami; głowa tułów odwłok; 1 para szczecinek na tułowiu, 3 pary na zrośniętym odwłoku, kolejne po 1 parze; stożkowate wyrostki zaopatrzone w szczecinki; wieczko jaja z komorami
mikropylarnymi; 3 pokolenia nimf (różnią się kształtem, obecnością wyrostków, włoskami na biodrach, liczba guzków odwłokowych; poza żywicielem tylko 24h;
Pulex irritans kosmopolityczny, czasowy, zewnętrzny; oczy proste; 5-członowa stopa, brak grzebieni chitynowych, pigmentowe oczy, trójczłonowe czułki leżące w jamkach czułkowych; na końcu odwłka u samca narząd kopulacyjny; przetchlinki na tułowiu i odwłoku; przeobrażenie zupełne; żywi się
kwią człowieka i zwierząt; larwy pozbawione oczu i odnóży krocznych; larwy żywią się odpadkami pochodzenia organicznego i kałem imago; 3 stadia larwalne; III stadium → poczwarka (nieruchliwa, zamknięta w kokonie); bakterie i riketsje namnażają się w przewodzie pokarmowym
owada, a następnie podczas kolejno ukłucia przenoszone są na osoby zdrowe; może być również żywicielem pośrednim tasiemca psiego (Diphylidium caninum), tasiemca szczurzego (Hymenolepis diminuta) i tasiemca karłowatego (Hymenolepis nana)
Sarcoptes Scabiei kosmopolityczny, skóry; człowiek żywicielem właściwym; prążkowany oskórek; hipostom trójkątny bez zębów; skrócone odnóża kroczne; I i II - przyssawki, III i IV - szczecinki; jaja → larwa → nimfa → II st. nimfy → samica; larwy dojrzewają w torebkach włosów; zamiany skórne u
dzieci na całym ciele; dorośli mają wszędzie zmiany gdy mają AIDS; grudki obrzękowe oraz pęcherzyki, strupy, nadżerki (owalny lub okrągły ubytek naskórka powstały w wyniku jego zniszczenia), przeczosy (linijny ubytek naskórka powstały pod wpływem drążenia); ekto- i endo-
pasozyt (na granicy)
Przeobrażenie zupełne owadów, holometabolia - typ metamorfozy larwy owada w dorosłego osobnika, w trakcie której występuje stadium poczwarki.
Przeobrażenie niezupełne owadów, hemimetabolia - typ metamorfozy larwy owada w dorosłego osobnika, w trakcie której nie występuje stadium poczwarki.
Romana - jednostronny obrzęk powiek
Winterbottoma - obrzęk węzłów chłonnych karkowych
Reakcja Machado - odczyn wiązania dopełniacza
Kastracja pasożytnicza - bezpłodność z powodu zajęcia narządów rozrodczych przez pasożyta
Hemozoina - ziarna nierozpuszczalnego barwnika (hemoglobiny)
Endozoity / Tachyzoity - trofozoity szybko powstające w pseudocystach
bradyzoity → w cyście
bothria - bruzdy czepne
cirrus - narząd kopulacyjny
tokostom - otwór do składania jaj
pasożytnictwo parateniczne - brak zmiany postaci rozwojowej przy przejściu z jednego osobnika ryby drapieżnej do drugiego (zwiększa szanse przetrwania gatunku)
apatia, zaburzenia emocjonalne, amnezja, demencja
wezykulacja - pęcherzykowacenie to proces charakterystyczny dla tasiemca bąblowcowego
protoskoleksy - wynicowanie główki pasożyta
autoendoinwazja
egzoinwazja
Prazykwantel (Praziquantel) (ATC: P 02 BA 01) - lek przeciwpasożytniczy, pochodna 4-pirazyno-[2,1-a]-izochinoliny; stosowany w leczeniu infestacji większością przywr i tasiemców. Sposób w jaki prazykwantel działa toksycznie na płazińce nie jest do końca poznany; wydaje się, że zwiększa przepuszczalność błon komórkowych pasożytów dla jonów wapniowych, powodując skurcz pasożyta i jego wydalenie. Lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, łatwo metabolizowany w wątrobie (ulega efektowi pierwszego przejścia). Ciąża jest przeciwwskazaniem względnym. Prazykwantel wykazuje niewielką toksyczność. Możliwe objawy niepożądane stosowania leku to: podrażnienie przewodu pokarmowego, objawy dyspeptyczne, biegunki, zawroty i bóle głowy, skórne odczyny alergiczne.
Albendazol (albendazole, ATC: P02CA03) - lek przeciwpasożytniczy o szerokim zakresie działania, będący pochodną benzimidazolu, stosowany w infestacji obleńcami i niektórymi płazińcami. Lek nie jest dopuszczony do obrotu w Stanach Zjednoczonych przez FDA. Działanie albendazolu polega na hamowaniu polimeryzacji tubuliny. Stwierdzono również, że jest inhibitorem specyficznej dla robaków reduktazy fumaranowej. Albendazol jest aktywny wobec nicieni: owsika ludzkiego, włosogłówki ludzkiej, glisty ludzkiej, tęgoryjca dwunastnicy, tęgoryjca amerykańskiego, węgorka jelitowego oraz niektórych tasiemców.
Niklozamid, lek przeciwrobaczy, tasiemcobójczy; uszkadza oskórek robaków, umożliwiając ich strawienie przez soki trawienne gospodarza; stosowany w zakażeniach tasiemcem.
Dehydroemetyna blokuje przewodnictwo nerwowe
Combantrin czasowo poraża aparat ruchowy
Zespół Loefflera, eozynofilia płucna, przelotne nacieki płucne na tle uczuleniowym (alergia) z towarzyszącą eozynofilią we krwi. Najczęstszą przyczyną u dzieci są pasożyty, głównie glista ludzka i węgorek jelitowy. W różnicowaniu należy brać pod uwagę zapalenie płuc, gruźlicę, grzybicę. Nie ma leczenia swoistego, przy nasileniu objawów pewne znaczenie ma leczenie kortykosteroidami. Wykrycie pasożytów wymaga odpowiedniego leczenia.
Parazytyzm czasowy - parazyt styka się jednorazowo lub wielokrotnie, ale krótkotrwale z żywicielem w celu pobrania pokarmu.
Patogeny transstadialne - patogeny przekazywane na następne stadia rozwojowe
Patogeny transowarialne - przekazywane z samicy na jaja
Gatunek synantropijny - gatunek zwierzęcia lub rośliny, który wykorzystuje bliskość siedlisk ludzkich z korzyścią dla siebie.
Rudolf Weidner - wynalazł szczepionkę na dur plamisty (z jelit wszy)