LE GOFF - ŻYCIE I UMIERANIE W ŚREDNIOWIECZU

• W XV wieku - słowo `jesień' - skojarzenie z życiem człowieka

• Historyk P. Aries - śmierc w średniowieczu łagodniejsza niż dziś, `śmierc oswojona'

Okresy życia

• Wywodzi się z wiedzy starożytnej

• Ogólne schematy podziału życia na okresy, zwłaszcza te oparte na liczbach 3,4 i 7

• Liczba 3 - Arystoteles - 3 fazy życia: wzrost, uchylenie, schyłek

• Liczba 4 - Pitagoras - 4 części życia, każda po 20 lat. Dziecko - wilgotne, ciepłe, Młodzieniec- ciepły, suchy, Dorosły- suchy ,zimny Starzec - zimny, wilgotny

• U Celsusa i Galena żywioły i temperamenty pochodzące z płynów cielesnych również odpowiadają okresom życia

• Liczba 7 - Izydor z Sewilli - od urodzenia do siódmego roku, od siódmego do czternastego, od czternastu do dwudziestu ośmiu, od dwudziestu ośmiu do pięćdziesięciu, od pięćdziesięciu do siedemdziesięciu, po siedemdziesiątce, wiek zgrzybiały

• Podział na 5 i 6 okresów - spadek po Ojcach Kościoła

• 12 okresów życia - anonimowy poemat z XiV w pt Les Douze Mois figures

„Czy sypiali ze sobą?” (mrau ;) )

• Relacje między ciałem i miłością nie są w Ś oczywiste

• Literatura upiększa rzeczywistośc - kompensowanie ubóstwa w zakresie seksu i uczuc

• Często opowieści o cudzołóstwach

• Określenie Caritas (związek z pobożnością) zamiast Amor (dzika namiętnośc)

• Helioza i Abelard - pierwsi, którzy dawali wyraz uczuciom miłosnym

• W XII wieku tolerowano homoseksualizm, potem go potępiono

• Rozwój erotyzmu zwierzęcego

• Erotyzm także na marginesach ksiąg

„Wreszcie pojawia się dziecko”

• Brak zainteresowania kobietą w ciąży

• Rola dziecka staje się istotna dopiero od XIII wieku

• Wraz z popularyzacją Dzieciątka Jezus promuje się dzieciństwo

• Zwiększa się także liczba zabawek

• Moda na Boże Narodzenie w liturgii i ikonografii średniowiecznej

• Realistyczne przedstawienie narodzin Chrystusa

• Pod koniec średniowiecza ojciec znika z przedstawień Bożego Narodzenia

• W sztuce religijnej mnożą się aniołki

• Na znaczeniu nabiera sakrament chrztu

• Obawa przed śmiercią nieochrzczonego dziecka

Starość szacowna i złośliwa

• Starcy w średniowieczu uchodzą za wyjątki

• Stara kobieta nie ma dobrej opinii, kojarzona jest z czarownicą

• Starość poddawana jest napięciu między szacownością wieku i pamięci oraz złowrogą naturą starości

Choroba i medycyna

• Częste epidemie szczególnie dżumy

• Oprócz tego trąd, potnica, suchoty

• Cierpiące ciało trędowatego jest trądem duszy

• Trąd jest wytworem grzechu seksualnego

• Człowiek średniowieczny nie potrafił oddzielić faktów cielesnych od ich sensu duchowego

Chory, odrzucony i wybrany

• Trędowaty - obraz Chrystusa biorącego na siebie wszystkie skalania ciała

„Dobra mieszanka” a teoria czterech humorów

• Teoria czterech humorów -Hipokrates, pojawia się w tekście jego zięcia - Polybiosa. Ciało człowieka to krew, flegma, żółta i czarna żółć. Choroba jest wtedy gdy jeden z tych humorów się oddziela

• Alkmeon z Krotonu - zdrowie utrzymuje się na skutek równoprawności suchości m wilgoci, ciepła, goryczy, słodyczy i innych, wyłączna władza jednej z nich wywołuje chorobę

Brat ciało

• wraz z nadejściem XIII wiecznego renesansu cierpiące ciało człowieka staje się przedmiotem zwiększonej uwagi

• ból jest przede wszystkim sprawą kobiety a mężczyzna ma nim pogardzać (say what?!)

• stopniowo lekarze duszy zaczynają się odróżniać od lekarzy ciała

• pojawiają się szkoły medyczne

Mocz i krew

• uroskopia - badanie moczu

• puszczanie krwi

Pod maską Galena

• oddzielenie chirurgii od medycyny na synodzie w Tours - 1163

• Galen wprowadził m.in. pojęcie walki z chorobą i cierpieniem

Granice medycyny scholastycznej

• W średniowieczu nie istnieje ciało jako takie, przenika je dusza

• Medycyna to przede wszystkim leczenie duszy, która wnika w ciało

• Medycyna średniowieczna przyniosła ważne innowacje techniczne zwłaszcza w chirurgii np. nastawianie złamań czy podwiązywanie hemoroidów

• Wzbogaciła się średniowieczna farmakologia zwłaszcza o alkohol i rtęć

Społeczeństwo opiekuńcze

• Rozwój szpitalnictwa

Otwieranie ciał

• Pierwsze sekcje zwłok w XIII wieku

Umarli i umierający - w chwale bądź w męce

• Bardziej szczerze i zwyczajniej niż dziś mówiono o śmierci i agonii

Brewiarz umierających

• Rozprawa `o trosce należnej umarłym' napisana przez Augustyna w latach 421-422 staje się dla kościoła brewiarzem umierających

• Obowiązkiem kobiet było obmywanie zmarłych i przygotowanie ich do podróży do królestwa zmarłych, wierzono, że powracają oni często by dręczyć dusze żyjących

• Popularyzacja mszy i modlitw za zmarłych

• Mnisi z Cluny wymyślają doroczne święto zmarłych - 2 listopada

• Na przełomie XII i XIII wieku śmierć ujednostkowia się

Obecność umarłych

• Obecność umarłych ciąży nad średniowieczem

• Ciała upiorów nie podlegają gniciu

• Poematy o umarłych są przede wszystkim formą kazań

• Największy lęk wzbudzała w ludziach śmierć nagła