Polityka fiskalna to decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków . Polityka stabilizacyjna obejmuje działania państwa zmierzające do utrzymania wielkości produkcji blisko poziomu zapewniającego pełne wykorzystanie czynników wytwórczych . Deficyt budżetowy można określić jako nadwyżkę wydatków państwa nad jego dochodami . Dług publiczny jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych.
Udział państwa w ruchu okrężnym Wydatki państwa na dobra i usługi G oddziałują na łączny popyt, państwo również odprowadza strumień pieniądza przez podatki pośrednie Te obciążające wydatki i podatki bezpośrednie
Td nakładane na dochody czynników produkcji ( minus transfery B za pomocą których państwo zwiększa pierwotne dochody czynników produkcji. Największa część wydatków państwa na dobra i usługi stanowią
nakłady na ochronę zdrowia i obronę , świadczenia społeczne , odsetki od długu publicznego to główne rodzaje płatności transferowych. Podatki bezpośrednie jest to podatek dochodowy i składki na fundusz ubezpieczeń społecznych , podatki pośrednie obejmują podatek od wartości dodanej VAT podatki akcyzowe , podatki od nieruchomości
Mnożnik zrównoważonego budżetu oznacz ze wzrost wydatków któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków powoduje zwiększenie produkcji . Tak rozumiany mnożnik ilustruje wpływ zmian w autonomicznym popycie na dochód i produkcję na poziomie równowagi . Widzimy że podatki z punktu widzenia makroekonomii wywierać pozytywne skutki . Operując wydatkami i podatkami równocześnie albo osobno możemy przyspieszyć lub opóźnić produkcję. M.ZB = 1 / 1 - KSK
Wpływ wydatków państwa i podatków na poziomie produkcji Jeżeli wydatki państwa rosną to krzywa popytu globalnego AD przesuwa się w górę , rośnie. Czyli do AD = C+I dodajemy G wydatki państwa i otrzymujemy AD= C+I+G . Wzrost G powoduje więc wzrost AD wzrost produkcji i wzrost dochodu . Nie jest to jednak możliwe w długim okresie bo wtedy rosłyby tez ceny ,jest to możliwe tylko w krótkim okresie. Wzrost G wywołuje wzrost poziomu produktu społecznego zapewniającego równowagę. ΔY = G * mnożnik ΔY to zmiana dochodu . Gdy G wzrasta to zwiększa się mnożnikowo produkcję. Takie zjawisko można wykorzystać w przypadku recesji gospodarczej , bo wzrost wydatków spowoduje wzrost produkcji .W praktyce na ogół tak nie jest . Nawet jeśli o tyle samo podniesiemy podatki co wydatki to popyt nie będzie stał w miejscu , bo podatki nie zmniejszą całkowicie konsumpcji . Mechanizm ten można bardzo efektywnie wykorzystać , jest to mnożnik zrównoważonego budżetu.
Budżet państwa jest planem finansowym państwa , jest to zestawienie planowanych wydatków i dochodów państwa . Projekt budżetu jest przyjmowany lub odrzucany przez sejm. Jeśli zostaje uchwalony staje się prawem , nie wolno go zmieniać chyba , że mamy sytuację wyjątkową np.: wojna, klęska. Budżet może występować w trzech stanach : zrównoważony gdy wydatki są równe dochodom , nadwyżka dochodów nad wydatkami ( nadwyżka budżetowa) , nadwyżka wydatków nad dochodami ( deficyt budżetowy)= G - NT . Na budżet wpływa także sama wysokość dochodów wypracowanych w gospodarce. Stan budżetu zależy od wysokości wydatków, podatków, dochodu narodowego. Zadłużenie wewnętrzne państwa jest zwykle większe od zewnętrznego. Deficyt budżetowy nie finansuje się z podatków , on jest planowany i jak się go sfinansuje .
Formy polityki fiskalnej aktywna polega na oddziaływaniu na gospodarkę za pomocą wydatków i podatków bierna - pasywna , automatyczne stabilizatory. Podatki wpływają łagodząco na wahania konsumpcji . Podatek dochodowy pełni rolę automatycznego stabilizatora produkcji, innym przykładem takiego stabilizatora jest zasiłek dla bezrobotnych, człowiek stracił dochody, pracę, ale nie do zera bo pozostają mu zasiłek i za to może konsumować, podobną funkcję stabilizacyjną pełni podatek pośredni VAT. Automatyczny stabilizator to taki mechanizm który zmniejsza podatność PNB na wstrząsy. W wyniku ich działania gospodarka nie zmniejszy się do takiego poziomu do jakiego mogłaby spaść podczas kryzysu , ani też nie nabierze wielkiego rozpędu. Aktywna polityka fiskalna wpływa na zmiany wydatków lub stopy podatkowej, polityka ta działa stabilizująco na popyt globalny i przybliża gospodarkę do stanu pełnego zatrudnienia .Jeżeli składniki popytu globalnego osiągnęły niski poziom ,można stymulować popyt poprzez obniżenie podatków, zwiększenie wydatków lud jedno i drugie. Gdy składniki są wyjątkowo duże ,rząd podnosi podatki albo zmniejsza wydatki.
Wpływ handlu zagranicznego na dochód Bilans handlowy jest to wartość eksportu netto .Gdy eksport jest większy od importu , występuje nadwyżka handlowa . Gdy import przewyższa eksport gospodarka wykazuje deficyt handlowy Y= C+I+G+X -Z gdzie X to eksport Z to import . Krzywa importu jest krzywa opadającą w dół , KSJ( krańcowa skłonność do importu wyznacza nachylenie tej krzywej. KSJ pokazuje jaką część każdej dodatkowej jednostki produktu narodowego podmioty narodowe chcą wydać na dodatkowy import. Import zmniejsz zapotrzebowanie na dobra krajowe , a więc import uderza w produkcję krajową . Jeżeli więc import zmniejsza popyt krajowy to każda dodatkowa jednostka dochodu narodowego podwyższa popyt konsumpcyjny na wyroby krajowe bo część wydaje się na dobra importowane , więc piszemy tak 1/ 1 - (KSK” + KSJ) natomiast warunek dla gospodarki otwartej wygląda tak dopływy = S+NT+Z= I+G+X odpływy NT podatek netto. Przy niższym dochodzie eksport netto jest dodatni, jest nadwyżka handlowa w wymianie z zagranicą , gdy poziom dochodu jest wysoki , pojawia się deficyt handlowy i eksport netto jest ujemny . Podnosząc popyt na import i nie wpływając na wzrost eksportu , wzrost dochodu zawsze wywołuje zmniejszenie nadwyżki handlowej lud wzrost deficytu handlowgo.