Formy geologicznego występowania skał magmowych
Skały wulkaniczne na powierzchni pojawiają się dzięki zjawiskom, które nazywamy erupcjami. Erupcje mogą prezentować dwa typy:
szczelinowe (linearne)
centralne
Ważniejszy typ linearny. Skorupa oceaniczna podzielona jest na fragmenty, a granicami między nimi są grzbiety oceaniczne (ryc.1), w których występuje szczelina, z której nieustannie na dno oceanu wydobywa się lawa i produkty lawopochodne. Podnoszenie się dna (grzbietu) zachodzi w wyniku nieustannego podgrzewania rejonu pęknięcia przez magmę. Centralna część stanowi szczelina ryftowa. Wydobywa się z niej lawa, która może tworzyć potoki, owalne skupienia, materiał piroklastyczny. Na dnie oceanu dochodzi do ciągłego współdziałania ognia i wody. Dzięki temu przyrasta objętość dna oceanicznego, co prowadzi do rozpychania płyt oceanicznych, a to z kolei powoduje, że płyty te rozchodzą się i wchodzą pod płyty kontynentalne. Płyta wschodniopacyficzna odsuwa się od płyty Nazca z prędkością ok. 11 cm/rok, szybciej na wschód - Wyspa Wielkanocna za jakiś czas może dobić do Ameryki Płd.
Inną formą materiału erupcyjnego są lawy poduszkowe (pillow lava) - to kuliste fragmenty lawy wewnątrz materiału piroklastycznego, tworzącego się z erupcji. Fragmenty lawy odrywają się od potoku lawowego i topią się w płynnym, półpłynnym osadzie i tam izolują się, pillow lava ma korę zewnętrzną, najczęściej występują w niej pęcherzyki powietrza od uchodzącego gazu. Jeśli by przeanalizować rozkład pęcherzyków, to więcej jest ich w stropie niż spągu tej lawy. Po takich szczegółach można rozstrzygać o pozycji i decydować, która skała jest starsza, a która młodsza.
Erupcje centralne mogą tworzyć ogromne kratery, z których wydobywa się przez ługi czas lawa, tworząc pokrywy lawowe - m.in. na Płw. Dekan. Szczególną role odgrywają erupcje centralne na oceanach poza strefami ryftów. To wynik istnienia hot spotów - punktów (plam) gorąca (ryc.2). Płyta oceaniczna przesuwa się w jakaś stronę, poniżej niej znajdują się plamy gorąca. Punkty te wytwarzają określoną ilość lawy i od czasu do czasu dochodzi do przerwania ciągłości płyty i tworzy się podwodne zjawisko wulkaniczne. Działalność hot spotu nie jest ciągła.
Na dnie oceanu występują spektakularne masywy górskie, bardzo wysokie (ok. 4 tys. m.).
Wśród tych skał można znaleźć fragmenty górnego płaszcza - występują tam skały zawierające bardzo mało minerałów jasnych → ofiolity.
Ofiolit to zespół skał ultramaficznych (ciemnych), który stowarzyszony jest z zespołem skał gabrowych. Nad nim występuje zespół skał wulkanicznych, a nad tym wszystkim osadowy zespół skał głębokowodnych krzemionkowych (radiolaryty, łupki radiolariowe). Trzy dolne zespoły tworzą triadę Steinmanna - typową dla górnego płaszcza Ziemi. Takim ofiolitem jest Góra Ślęża.
Należy pamiętać również o intruzjach, które mają różne formy:
sille - żyły przecinające skały otoczenia
dajki - żyły wdzierające się w obręb skał otoczenia
batolity
lakolity i in.
Jednym z największych wystąpień w niemalże całej Europie jest batolit karkonoski. Ma on formę leżącej ósemki o długości 70 km i szerokości 20 km. Innym dużym batolitem jest batolit masywu Strzegom - Sobótka na przedpolu Sudetów. Obydwa powstały w czasie orogenezy waryscyjskiej, w okresie między wczesnym a późnym karbonem i stanowią wyniesione na powierzchnię i silnie zerodowane masywy ciał granitoidowych. Widoczne szczególnie, gdy obszar jest silnie zdenudowany.
Intruzje granitowe mogą się rozwijać na głębokościach od 9 do 20 km i w związku z tym mają różne nazwy - płytsze - epi, średnie - mezo, głębokie - kata.
Rozmieszczenie innych typów skał magmowych
Szczególnym miejscem występowania skał magmowych, a zwłaszcza wulkanicznych, są łuki wysp - obszary wulkaniczne, tektoniczne, których geneza związana jest z tektoniką płyt. Płyta oceaniczna nużąca się pod kontynentalna zawiera dużo świeżego nawodnionego osadu, w głębsze partie dostaje się ten osad i woda. W pewnym momencie zostaje przerwany fragment płyty kontynentalnej i tworzą się zjawiska wulkaniczne, które rozwijają się łukiem w stosunku do płyt kontynentalnych.