PODSTAWOWE ZASADY PRZYGOTOWANIA I PODAWANIA LEKÓW

• Leki przechowuje się: `w oryginalnych opakowaniach,

`w zamkniętych szafach /oddzielnie w zależności od drogi podania, w ściśle ustalonym porządku alfabetycznie lub wg działania leku/

`w lodówce /szczepionki, insulina, czopki…./,

`ścisłej ewidencji podlegają narkotyki i trucizny,

`w wydzielonym pomieszczeniu zabezpieczonym przed dostępem osób nie upoważnionych.

• Do przygotowania i podania leków niezbędne są odpowiednie przybory /karta zleceń, kieliszek z podziałką, bagietka, miseczka, łyżeczka, moździerz, strzykawki, igły…./

• Przed przystąpieniem do przygotowania i podawania leków należy umyć ręce
  i czasami ubrać rękawice

• Przygotowywać leki w miejscu dobrze oświetlonym, w ciszy i spokoju /uwagę koncentruj na wykonywanej czynności i nie przerywaj jej!/

• Leki przygotowuje się i podaje zgodnie z pisemnym zleceniem lekarza

• W czasie przygotowywania obowiązuje, co najmniej trzykrotne sprawdzenie leku, oraz bezpośrednio przed podaniem pacjentowi /należy upewnić się, że nie ma pomyłki/

• Obowiązuje konieczność znania podawanego leku: jego nazwy, dawki, sposobu i czas podania, terminu ważności, postaci i wyglądu, działania, skutków ubocznych, objawów przedawkowania i nietolerancji przez pacjenta. Nie podawaj leków przeterminowanych i o zmienionym wyglądzie!

• Obowiązuje jednoosobowa odpowiedzialność za przygotowanie i podanie leku

• Należy przestrzegać godzin podawania leków. Leki zlecone 3 x dziennie podaje się 30 min. po głównych posiłkach, 4 x dz. -w równych odstępach co 6 godz., leki nasenne - 30 min przed układaniem się do snu, leki przeczyszczające silnie działające - rano na czczo zaś łagodnie działające - na noc. Inne w razie potrzeby.

• Należy podawać lek odpowiednią dla niego drogą wg zlecenia lek.i producenta.

• Po podaniu leku należy obserwować zachowanie i reakcję pacjenta na lek. Gdy lek ma specyficzne skutki dodatkowe obok terapeutycznego /np. suchość w ustach, gorzki smak, zmiana zabarwienia stolca…/ należy o tym poinformować, nie budząc jego niepokoju

• Po podaniu leku należy uporządkować przybory i udokumentować jego podanie.

WSTRZYKNIĘCIE = ZASTRZYK = INIEKCJA

Jest to podanie leku lub środka diagnostycznego za pomocą igły /kaniuli/ do tkanek, jam ciała lub do naczyń

W zależności od miejsca, w które lek wprowadza się, rozróżnia się wstrzyknięcia:

• śródskórne - iniectiones intracutaneae / i. c./

• podskórne - iniectiones subcutaneae /s. c./

• domięśniowe - iniectiones intramusculares /i. m./

• dożylne - iniectiones intravenosae /i. v./

• dotętnicze

• dosercowe

• dostawowe

• dotchawicze

• doszpikowe

• dokanałowe

Inne drogi podania:

• doustnie - per os (p.o.)

• pod język (s.l.)

• doodbytniczo - per rectum (p.r.)

Podawanie leków drogą wstrzyknięć wymaga przestrzegania:

• zasad aseptyki,

• uniwersalnych środków ostrożności w profilaktyce zakażeń ludzkim wirusem upośledzenia odporności /HIV/, wirusem hepatitis B /HBV/i C /HCV/,

• zasad podawania leków, z. komunikowania się z chorym oraz zasad inj.:(książka)

• Zlecenie wykonania wstrzyknięcia musi zawierać następujące dane:

- informacje o leku /nazwa handlowa, dawka - ilość, stężenie/

- droga podania

- czas, częstość, szybkość podania

- podpis zlecającego

• Iniekcje i wlewy kroplowe przygotowywać na odkażonej powierzchni - sprawdzić zlecenie, umyć ręce, przygotować i sprawdzić sprzęt i leki, wybrać aseptycznie.

• Stosować sprzęt jednorazowego użytku jałowy

• Przygotowany lek do podania musi być także jałowy - nie zbrudzić przy wybieraniu

• Kontrola leków: zawartość ampułki / fiolki, ilość, stężenie, droga podania, przechowywanie, termin ważności, oznaki rozkładu /zmętnienie, kłaczki, zmiana barwy/, temperatura /ampułki wyjęte z lodówki należy ogrzać trzymając w ręce/, lek w postaci zawiesiny należy wymieszać przez kilkakrotne przechylenie lub obracanie

• Nie łączyć roztworów wodnych z oleistymi, żadnych leków z metalami ciężkimi, nie znanych leków /upośledza wzajemne działanie/

• Leki nabierać do strzykawki bezpośrednio przed podaniem

• Niektóre leki należy chronić przed światłem np. witC, kwas foliowy, nitroglicerynę

• Puste ampułki, fiolki wolno usuwać dopiero po podaniu leku

• Igieł użytych do nabrania leku z ampułki lub fiolki nie stosować do wykonania iniekcji

• Długość i średnicę igły dobierać w zależności od rodzaju leku, miejsca wstrzyknięcia, stopnia rozwoju tkanki podskórnej

• Zużyte igły i strzykawki usuwać w taki sposób, by nie stanowiły zagrożenia.

• Nie wolno wkładać zużytej igły do plastikowej osłonki.

• Notować w przypadku niepożądanych zdarzeń nr. serii leku. Zabezpieczyć ampułki do badań.

• Szklane ampułki łamać w miejscu oznaczonym przy użyciu gazika.

• Sprowadzić lek z główki do ampułki - różnymi sposobami

• Lek nabierać do strzykawki odpowiedniej objętościowo do zawartości

• Nadmiar powietrza usunąć ze strzykawki nie wystrzykując leku w powietrze

• Miejscem wstrzyknięcia nie może być tkanka chorobowo zmieniona, o zmianach zapalnych, z wyczuwalnymi zrostami, przebarwieniami, bolesna.

WSTRZYKNIĘCIA PODSKÓRNE (s.c. - subcutaneae)

Do podania leków drogą wstrzyknięć podskórnych nadaje się każde miejsce obfite w luźną tkankę podskórną, pozbawione większych naczyń krwionośnych, znamion, blizn nacieków po poprzednich wstrzyknięciach.

Do ich wykonania wykorzystuje się następujące OKOLICE:

• Połowa zewnętrznej powierzchni ramienia /w tej okolicy jest cienka tkanka podskórna i łatwo dochodzi do wstrzyknięcia domięśniowego/,

• Połowa zewnętrznej powierzchni uda,

• Pod łopatką

• Skóra brzucha, zwłaszcza między grzebieniem biodrowym i pępkiem /należy pozostawić wolną powierzchnię w postaci koła o promieniu 2 cm. wokół pępka.

• Zabieg wykonuje się w pozycji siedzącej lub leżącej

• Maksymalnie tą drogą można podać :

- 2 ml leku w postaci wodnego,

- o stężeniu izotonicznym,

- odczynie obojętnym

- wchłaniającego się w ciągu 15-20 min.

! Nie podaje się : leków w postaci zawiesiny

Nie wskazane: podawanie leków oleistych

Zabronione : podawanie leków drażniących

• Długość igły zależy od kąta wkłucia i stopnia rozwoju tkanki tłuszczowej

`<45-60⁰ nr 6-7

WSKAZANIEM do wykonania wstrzyknięć podskórnych jest podanie:

- insuliny

- heparyny i jej preparatów

- szczepionek

- surowicy

- leków p/bólowych np. morfiny

PRZECIWSKAZANIEM do podania leków podskórnie jest:

- wstrząs

- skłonność do krwawień

- zwłóknienie tkanki podskórnej

- zmiana patologiczna na skórze: wysypka, stan zapalny, ropny….

POWIKŁANIA / ZAGROŻENIA WSTRZYKNIĘĆ PODSKÓRNYCH:

• Martwica tkanek /wprowadzenie leku przeznaczonego tylko do wstrzyknięć domięśniowych lub dożylnych, zwłaszcza drażniących tkanki/

• Przyspieszone działanie leku w razie niezamierzonego podania domięśniowego

• Płytkie wstrzyknięcie leku, które powoduje ból, utrudnia wchłanianie leku, sprzyja odczynom skórnym

• Zbyt szybkie wprowadzenie leku /ból, nieprawidłowe wchłanianie leku/

• Częste wstrzyknięcia w to samo miejsce /zanik tkanki podskórnej, zwłóknienie i stwardnienie jej, upośledzone wchłanianie, bolesność/

• Krwiak podskórny np. wskutek iniekcji preparatów heparyny

• Wstrząs anafilaktyczny /podawanie surowicy, rzadko insuliny/

• Uszkodzenie nerwów i naczyń krwionośnych

• Wprowadzenie zakażenia

• Złamanie igły (2/3 dług., uprzedzić o wykonaniu, nieprzytomnego bądź dziecko przytrzymać)

• Podanie nieodpowiedniego leku /3 x spr./

(książka! Str. 1-19, 22-24)Zalety i wady leczenia za pomocą wstrzyknięć

Zapalenie wątroby i HIV - profilaktyka

Igły do wstrzyknięć, przygotowanie, kontrola leków, zasady ogólne, nabieranie leku z
ampułki, środki ostrożności, wstrzyknięcia podskórne.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowego zakresu medycznych czynności ratunkowych, które mogą być podejmowane przez ratownika medycznego z dn. 29.12.2006r (Dz.U. Nr 4 poz. 33 z dn.11.01.07) Tabela

WSTRZYKNIĘCIE PODSKÓRNE TYPOWE - STRUKTURA CZYNNOŚCI

1. CZYNNOŚCI PRZYGOTOWAWCZE

A. Przygotowanie wykonującego:

• Sprawdzenie zlecenia lekarskiego

• Higieniczne mycie rąk

• Założenie rękawiczek jednorazowego użytku

B. Przygotowanie materiału, sprzętu, otoczenia:

• Przygotowanie zestawu: indywidualna karta zleceń lekarskich, zlecony lek, preparat antyseptyczny, strzykawka (pojemność dostosowana do dawki leku), 2 igły (jedna do nabrania, druga do podania leku), jałowe gaziki, rękawiczki jednorazowego użytku, pilniczek do ampułek, pojemniki na odpady;

• Zadbanie o dobrą widoczność

C. Przygotowanie pacjenta:

• Poinformowanie pacjenta o celu i przebiegu zabiegu oraz przewidywanych następstwach np. ból, uczucie pieczenia

• Wybór pozycji pacjenta z uwzględnieniem rodzaju choroby (np. przy duszności zachowujemy pozycją wysoką), ogólnego stanu chorego ( agonalny czy współpracujący), wygody dla chorego i swobody ruchów wykonującego.

2. CZYNNOŚCI WŁAŚCIWE

• Wyjęcie strzykawki i igły z osłonką z opakowań oraz ich zmontowanie

• Ponowne sprawdzenie leku ze zleceniem

• Ewentualne obliczenie objętości leku zawierającej zleconą dawkę

• Zdezynfekowanie szyjki ampułki/odsłonięcie korka fiolki i zdezynfekowanie go

• Otwarcie ampułki z lekiem

• Usunięcie osłonki z igły i nabranie leku do strzykawki

• Usunięcie igły do nabierania leku i umieszczenie jej w pojemniku na zużyte igły

• Nałożenie nowej igły do podania leku wraz z osłonką

• Położenie ampułki / fiolki obok strzykawki

• Przygotowanie 2 jałowych gazików ( 1 nasączony preparatem antyseptycznym - jeśli preparat nie jest w sprayu)

• Sprawdzenie tożsamości pacjenta

• Wygodne ułożenie pacjenta i odsłonięcie miejsca wkłucia

• Wybranie miejsca iniekcji i zbadanie palpacyjne wykluczające miejsca bolesne i stwardnienia w tkance podskórnej

• Odkażenie skóry

• Ułożenie w zasięgu lewej ręki drugiego gazika

• Usunięcie osłonki z igły i umocowanie igły na strzykawce tak, aby ścięcie jej ostrza było od strony podziałki strzykawki, usunięcie powietrza ze strzykawki, sprawdzenie zleconej objętości leku

• Uprzedzenie pacjenta o nie poruszaniu się w momencie wkłucia

• Ujęcie skóry w fałd kciukiem i palcem wskazującym lewej ręki a prawą wprowadzenie igły ze strzykawką w wybrane i odkażone miejsce pod kątem 45^o na głębokość ¾ dł. igły( ścięcie igły i podziałka strzykawki widoczne, palec wskazujący na nasadce igły a pozostałe palce podtrzymują cylinder)

• Przeniesienie lewej ręki z ramienia na nasadkę i cylinder strzykawki

• Wykonanie prawą ręką i tłokiem strzykawki ruchu aspirującego (w razie pojawienia się krwi zmiana miejsca wkłucia), nie aspiruje się przy podawaniu heparyny, ze względu na możliwość wystąpienia krwiaków podskórnych

• Podanie powolne leku (naciskając tłok strzykawki kciukiem prawej ręki) i obserwacja pacjenta

• Przeniesienie prawej ręki na nasadkę i cylinder strzykawki

• Uciśnięcie lewą ręką i suchym jałowym gazikiem miejsca wkłucia

• Usunięcie prawą ręką igły wraz ze strzykawką

• Poinformowanie pacjenta o konieczności przytrzymania miejsca wkłucia

III.CZYNNOŚCI KOŃCOWE

A. Uporządkowanie materiału, sprzętu, otoczenia:

• Wrzucenie igły, strzykawki, rękawiczek do pojemników na odpady

• Uporządkowanie zestawu

B. Postępowanie z pacjentem:

• Obserwowanie pacjenta pod kątem pożądanych objawów i powikłań

C. Czynności końcowe:

• Higieniczne mycie rąk, udokumentowanie zabiegu

LITERATURA DO medycznych czynności ratunkowych

1. Brożek L.: Wstrzyknięcia i wlewy dożylne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998.

2. Ciechaniewicz W.: Pielęgniarstwo - ćwiczenia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998.

3. Dison N.: Technika zabiegów pielęgniarskich. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998.

4. Huber A., Karasek-Kreutzinger B., Jobin-Howald U.: Kompendium pielęgniarstwa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1995.

5. Wołynia S.: Pielęgniarstwo ogólne. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1981.

6. Zahradniczek K.: Wprowadzenie do pielęgniarstwa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

7. Hildebrand N.: Iniekcje, infuzje, pobieranie krwi. Urban&Partner, Wrocław 2001