Wykład 10

SEN I JEGO ZABURZENIA

STANY NAGLĄCE W PSYCHIATRII

SEN

Dwa stany występujące naprzemiennie:

NREM - non rapid eye movement

REM - rapid eye movement

NREM

• stan czuwania do stadium1: zwolnienie czynności z 8 - 12 to 3 - 7 cykli

• stadium 2: wrzeciona snu (12 - 14 cykli), zespoły K (trójfazowe)

• stadium 3 and 4: fale delta, slow wave sleep (SWS)

REM (sen paradoksalny)

• wzrost tętna, oddechów i ciśnienia krwi

• erekcja prącia, zahamowanie ruchowe, sny obrazowe

Zmiany neurohormonalne związane ze snem

• hormon wzrostu

maksymalne wydzielanie podczas pierwszego snu NREM

• ACTH i kortyzol:

Maksymalne wydzielanie we wczesnych godzinach rannych

[obrazeczki w wykładzie]

FIZJOLOGIA SNU

• Sen w zależności od wieku

• noworodek przesypia 2/3 doby (50% REM)

• średnie biologiczne zapotrzebowanie na sen 7 - 8 godzin

• w wieku starszym - ubytek stadiów 3 i 4 NREM

• Struktury mózgu związane ze snem

• układ siatkowaty pnia mózgu

• podwzgórze: jądro nadskrzyżowaniowe

• część podstawna przodomózgowia

• Substancje chemiczne związane ze snem:

• neuroprzekażniki: serotonina, acetylocholina, noradrenalina

• Peptyd wyzwalający sen delta, cytokina IL - 1, hipokretyna

[kolejny obrazek a nawet dwa]

ZABURZENIA SNU:

• DYSSOMNIE

zaburzenia ilości i dystrybucji snu

• bezsenność (insomnia)

trudności w zapoczątkowaniu i utrzymaniu snu

• nadmierna senność (hipersomnia)

zwiększona ilość snu lub senność w ciągu dnia

• zaburzenia rytmu sen - czuwanie

zaburzenia okołodobowej regulacji snu

• PARASOMNIE:

Nieprawidłowe zjawiska występujące podczas snu lub w okresie przejścia miedzy stanami snu i czuwania

Definicje bezsenności na slajdzie w wykładzie

EPIDEMIOLOGIA BEZSENNOŚCI

• około 1/3 populacji

• u 10 - 15% nasilenie umiarkowane lub ciężkie

• 1,5 x częstsze u kobiet

• częste w wieku starszym

LECZENIE BEZSENNOŚCI PIERWOTNEJ

• Higiena snu

• wykluczenie niekorzystnych i stwarzanie korzystnych warunków dla snu

• Leki nasenne

• pochodne benzodiazepiny: nitrazepam, estazolam

• działające na receptory benzodiazepinowe: zopiklon, zolpidem, zaleplon

• niektóre leki przeciwdepresyjne: amitryptylina, mianseryna, mirtazapina

• atypowe leki przeciwpsychotyczne

• inne: melatonina

• Psychoterapia behawioralno poznawcza

• kontrola bodźców związanych z zasypianiem, progresywna relaksacja itp.

• Występowanie bezsenności w grupach wiekowych ( slajd w wykładzie )

NIEKTÓRE DYSSOMNIE

Narkolepsje

• objawy: senność w ciągu dnia, katapleksja, omamy hipnagogiczne, porażenie senne

• leczenie: leki stymulujące, modafinil

Bezdech senny pochodzenia obstrukcyjnego

• objawy: okres zwolnienia oddechu lub bezdechu (>5 epizodów) w nocy, senność w ciągu dnia

• leczenie: podawanie powietrza pod ciśnieniem

Zaburzenia okołodobowego rytmu snu

• Jet lag, praca zmianowa

• Leczenie: melatonina, fototerapia

Zespół niespokojnych nóg

• objawy: nieprzyjemne uczucie niepokoju w nogach (stopach) w trakcie snu

• leczenie: leki dopaminergiczne, benzodiazepiny

PARASOMNIE

Zaburzenia okresu sen - czuwanie

• myokloniczne ruchy kończyn (zasypianie, budzenie)

• mówienie przez sen

Związane ze snem NREM

• niepełne przebudzenie ze stadiów 3 i/lub 4, niepamięć przebytego epizodu

• sennowłóctwo

• lęki nocne (napady paniki)

• zamroczenie senne

Związane ze snem REM

• koszmary senne

• REM - related behavioral disorder:

Pobudzenie ruchowe związane z marzeniem sennym (brak relaksacji mięśni)

RODZAJE BEZSENNOŚCI W ZABURZENIACH PSYCHICZNYCH:

• Schizofrenia (ogólna bezsenność)

• Mania

• znaczne zmniejszenie potrzeby snu lub jego brak

• uczucie wypoczynku następnego dnia

• Depresja

• zmniejszenie latencji snu REM

• wczesne budzenie

• Depresja atypowa

• hipersomnia

• Zaburzenia lękowe

• trudności w zasypianiu

• sen przerywany

STANY NAGLĄCE W PSYCHIATRII

POBUDZENIE I AGRESJA

• Psychozy: zespół paranoidalny, maniakalny

• Organiczne uszkodzenie OUN

• ostre zaburzenia świadomości w chorobach neurologicznych

• uraz mózgu

• zespół płata czołowego

• padaczka

• Alkoholizm

• upojenie proste (patologiczne)

• majaczenie drżenne

• Nadużywanie substancji psychoaktywnych

• zatrucie

• zespół abstynencyjny

• psychoza

• Pobudzenie wywołane lękiem (bez agresji)

• depresja agitowana

• napad paniki

• Inne przyczyny

• dekompensacja osobowości nieprawidłowej

• zespół bólowy

POSTĘPOWANIE

• Diagnoza - wywiad, obserwacja

• Leczenie farmakologiczne (neuroleptyki, benzodiazepiny )

• Ew. zastosowanie przymusu bezpośredniego

ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI

• Przyczyny somatogenne i organiczne:

• infekcje ogólne i OUN

• Alkoholizm: intoksykacja, zespół odstawienia (delirium)

• Niewydolność krążeniowa, oddechowa, nerek, wątroby

• Zaburzenia hormonalne: hiper- i hipoglikemia, tyreotoksykoza

• Urazy głowy

• Udar mózgu: niedokrwienie, krwiak, krwotok

• Padaczka

• Zatrucia lekami i środkami psychoaktywnymi

• Leki psychotropowe, przeciwparkinsonowskie, kardiologiczne, hormonalne

• Substancje psychostymulujące, halucynogenne

Postępowanie:

• Diagnostyka

• Leczenie przyczynowe choroby podstawowej

• Farmakoterapia (pochodne benzodiazepiny, leki neuroleptyczne)

SAMOBÓJSTWO

Samobójstwo a zaburzenia psychiczne

• Obecność choroby lub zaburzeń psychicznych zwiększa 12x ryzyko popełnienia samobójstwa

• U 60% chorych, które popełniły samobójstwo, w chwili popełnienia występowały zaburzenia psychiczne

• Częstości samobójstw w poszczególnych chorobach:

• choroby afektywne: ok. 20% chorych (> 50% zachowania samobójcze)

• schizofrenia: 10% chorych

Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa:

• Obecność zaburzeń psychicznych: depresja, schizofrenia, uzależnienia (alkoholizm)

• Współistnienie kilku zaburzeń psychicznych

• Samobójstwa w rodzinie

• Próby samobójcze w przeszłości, zwłaszcza o poważnym charakterze

• Poważne wydarzenie stresowe

• Ciężka choroba somatyczna

• Starszy wiek

• Mężczyźni częściej dokonują samobójstw skutecznych, kobiety częściej dokonują prób samobójczych

USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO

Przyjęcie wbrew woli do szpitala psychiatrycznego (art. 23)

• Kryteria:

• Bezpośrednie zagrożenie własnemu życiu (np. ryzyko zamachu samobójczego)

• Bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia (np. agresja czynna wobec otoczenia lub jej groźba )

Powyższe zachowania wynikają z istnienia choroby psychicznej

Zastosowanie przymusu bezpośredniego ( art. 18 )

• Kryteria:

• zamach przeciwko życiu własnemu lub życiu i zdrowiu innej osoby

• zamach przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu

• gwałtowne niszczenie lub uszkadzanie przedmiotów

• Sposoby:

• przytrzymanie

• przymusowe zastosowanie leków

• unieruchomienie

• izolacja

6