Ćwiczenia 5 1.12.2008

Zachowek

Kwestia ochrony rodziny a zasada swobody testowania.

W prawie polskim obowiązuje zasada swobody testowania niemniej obowiązuje także zasada ochrony praw rodziny. Istnieje pewnego rodzaju sprzeczność między tymi dwiema zasadami. W różnych krajach różnie rozkładają się akcenty między tymi zasadami. Najczęściej spotykane są dwa systemy - rezerwy i zachowku.

System rezerwy

Polega na tym, że część majątku spadkodawcy jest wydzielana i przechodzi na spadkobierców ustawowych czyli rodzinę niezależnie od testamentu.

Kurdystan - 2/3 przypada na rzecz rodziny.

państwa europejskie - 1/3; ¼

Zalety

• skuteczna ochrona praw rodziny

Wady

• z biegiem lat może prowadzić do rozdrobnienia własności ziemi

System zachowku

Polega on na tym, iż spadkodawca może przekazać spadek dowolnie wybranej przez siebie osobie natomiast członkom rodziny zmarłego przysługuje roszczenie o zachowek - co do zasady roszczenie pieniężne uzależnione od wartości majątku spadkowego.

Uprawnienie do zachowku

Uprawnionymi do zachowku są jedynie zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy jeśli w danym wypadku dziedziczyliby z ustawy.

Przykład

Rodzice męża

Mąż - żona (1/3)

dziecko(1/3) - dziecko (1/3)

Mąż przed śmiercią decyduje się zapisać wszystko „koleżance”. Zachowek przysługuje wtedy żonie i dzieciom czyli ustawowym spadkobiercom (gdyby nie było testamentu)

Co do zasady połowa wartości udziału spadkowego, który by przypadał danej osobie gdyby dziedziczyła z ustawy.

Ustalamy

• ustawowych spadkobierców

• wysokość udziałów

• wartość całego spadku - 90000

• wartość udziału spadkowego - 30000 (1/3 *90000)

• każdej z osób należy się 15000

Zalety

• większe poszanowanie zasady swobody testowania

• nie dochodzi do rozdrobnienia własności nieruchomości

Wady

• słabiej chroniona rodzina

• może się okazać pustym roszczeniem (trudności z namierzeniem, nie ma z czego ściągnąć)

Wierzytelność z tytułu zachowku jest roszczeniem. Roszczenie jest to prawo podmiotowe polegające na możliwości żądania określonego zachowania. Zgodnie z dyspozycją artykułu 117 par. 1 roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

Art. 117. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem lat 3 od ogłoszenia testamentu, które następuja zazwyczaj w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Zachowek to pewnego rodzaju premia dla rodziny, za to że jest rodziną

W pewnych wypadkach, ze względów etycznych czy moralnych ustawodawca zezwala na pozbawienie rodziny owej premii. W największym skrócie za złe zachowanie.

Wydziedziczenie

Art. 1008. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

  1)   wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

  2)   dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

  3)   uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Art. 1009. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.

Wydziedziczenie - pozbawienie uprawnionych do zachowku prawa do zachowku dokonane w testamencie i jedynie z przyczyn wskazanych w artykule 1008. Przyczyna wydziedziczenia powinna byś wskazana w treści testamentu by umożliwić kontrolę sądową zasadności wydziedziczenia. Nie wymienienie przyczyny wydziedziczenia powoduje brak skuteczności wydziedziczenia.

Przyczyny wydziedziczenia

Porównać z niegodnością dziedziczenia (art. 928)

• postępowanie uporczywie i wbrew woli spadkodawcy sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

• nie podejmowanie nauki wbrew woli rodziców

• nałóg alkoholowy

• uporczywe niewypełnione obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy

• syn zerwał całkowicie kontakty z ojcem, nie interesuje się jego losem

• uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego

• popełnienie umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności albo rażącej obrazy czci na szkodę nie tylko spadkodawcy ale także osoby mu najbliższej

Art. 991. § 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

2