Ranami nazywamy uraz mechaniczny, powodujący uszkodzenie bądź przerwanie ciągłości skóry i/lub tkanek leżących pod nią. Dzielimy je na zamknięte i otwarte.

Rana zamknięta

Jest to uszkodzenie głębszych warstw skóry i/lub tkanek leżących głębiej z zachowaniem ciągłości warstwy powierzchownej. Taki rodzaj urazu najczęściej powstaje w wyniku uderzenia tępym przedmiotem. Głęboko w skórze z uszkodzonych naczyń wydostaje się krew i powstaje tzw. siniak.

Objawy:

• powierzchnia skóry nienaruszona, ale ze zmienionym zabarwieniem (ciemno-niebieskie, fioletowe)

• obrzęk

• ból

• jeśli doszło do uszkodzenia dużego naczynia, może powstać krwiak. Najczęściej towarzyszy on złamaniom.

Postępowanie:

Przy niewielkich obrażeniach - brak specjalnego postępowania.

Gdy powstaje obrzęk:

• ucisnąć i schłodzić uszkodzone miejsce (przyłożyć lód lub polewać zimną wodą). Takie postępowanie powoduje obkurczenie naczyń i zmniejszenie krwawienia

• unieść uszkodzoną część ciała (kończynę); zmniejsza to dopływu krwi i tym samym narastanie obrzęku

• unieruchomić; zmniejsza to krwawienie i ból.

Rana otwarta

Rana otwarta to taka, w której ma miejsce przerwanie ciągłości skóry, co sprzyja zabrudzeniu i zakażeniu rany oraz krwawieniu.

Postępowanie:

• gdy występuje krwawienie - tamować przez przyłożenie jałowego opatrunku
  bezpośrednio na ranę i uciśnięciu go

• unieruchomienie uszkodzonej części ciała (kończyny) - zmniejsz to krwawienie i ból

• zabezpieczenie oderwanych lub amputowanych części ciała. Nieoderwane do końca części ciała należy przyłożyć w swoje oryginalne miejsce i przybandażować. Amputowane - zabezpieczyć w jałowej gazie i przetransportować w wilgoci i chłodzie z chorym do szpitala (UWAGA! Nigdy nie zamrażać!)

• jeżeli w ranie widoczne są narządy wewnętrzne, np. jelita, nie wolno odprowadzać ich do jamy brzusznej, możne jedynie przykryć je jałową, wilgotną gazą

• jeżeli w ranie widoczne są wbite w nią ciała obce, np. pręt, nóż itp. to nie wolno ich wyjmować - ryzyko masywnego krwotoku!

Dzielimy go na zewnętrzny i wewnętrzny. Jeśli nie zostanie zatamowany, może dojść do znacznej utraty krwi co w konsekwencji najczęściej prowadzi do rozwinięcia wstrząsu hipowolemicznego.

Krwotok zewnętrzny

Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać wypływającą z rany krew.
Postępowanie:

• ocena stanu poszkodowanego: świadomości, oddechu, tętna

• wezwanie pomocy

• nałożenie jałowego opatrunku i uciśnięcie miejsca krwawienia

• umocowanie opatrunku bandażem; kontynuować ucisk do ustania krwawienia. Taki opatrunek nazywamy opatrunkiem uciskowym (nie mylić z opaską uciskową!)

• jeśli opatrunek przesiąka krwią - dołożyć kolejne warstwy nie zdejmując starego i nie zwalniając ucisku

• jeśli krwawienie nadal nie ustaje, unieść krwawiącą kończynę nie zwalniając ucisku

• unieruchomić krwawiącą kończynę

• jeśli powyższe metody zawodzą - zastosować ucisk na tętnice powyżej miejsca krwawienia (tętnica ramienna poniżej dołu pachowego na kończynie górnej albo tętnica udowa w pachwinie na kończynie dolnej)

• w ostateczności stosować opaskę uciskową; powinna być stosowana raczej w bardzo ciężkich urazach jak amputacje lub zmiażdżenia.

Użycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne; potencjalne powikłania:

• uszkodzenie nerwów, mięsni bądź naczyń krwionośnych (głównie przy stosowaniu zbyt wąskiej opaski!)

• martwicy tkanek położonych obwodowo od opaski (gdy założona jest zbyt długo i dojdzie do niedokrwienia)

Zakładając opaskę należy pamiętać, że:

• nie wolno zakładać jej na kończynach poniżej łokci lub kolan oraz nigdy nie na tułowiu

• należy stosować szeroki bandaż albo podłożyć pod wąski szeroki opatrunek (aby powierzchnia ucisku była jak największa)

• nie należy poluźniać raz założonej opaski uciskowej

• opaska musi być widoczna przez cały czas, nie wolno jej przykrywać

• należy opisać opaskę hasłem “opaska uciskowa” oraz godziną jej założenia.

Technika zakładania opaski uciskowej:

• powyżej miejsca krwawienia ratownik kilkukrotnie owija kończynę szerokim bandażem

• końce bandaża wiąże tak, aby można było włożyć w węzeł kawałek drewna (np. gałąź, kij)

• umocowuje w węźle gałąź/kij i obraca nią tak długo, aż krwawienie ustąpi

• końce kija/gałęzi przymocowuje tak, aby nie doszło do jego poluźnienia (i tym samym do ponownego krwawienia!)

• opisuje opaskę uciskową.

Krwotok wewnętrzny

W przeciwieństwie do krwotoku zewnętrznego, nie ma miejsca wypływ krwi z rany na zewnątrz ciała.
Rozpoznanie:
Na podstawie objawów mogących świadczyć o krwotoku:

• zmiana zabarwienia skóry (ciemnoniebieskie-fioletowe), zwane potocznie “siniakiem”

• wymiotowanie krwią bądź oddawanie smolistych stolców to często objaw krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy

• oddawanie stolca podbarwionego krwią - krwawienie z końcowego odcinka przewodu pokarmowego

• oddawanie moczu podbarwionego krwią - krwawienie z układu moczowego

• wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią lub krwi - krwawienie z płuc

• powiększenie się obwodu brzucha, zasinienie pod którymś z łuków żebrowych - krwawienie z narządów jamy brzusznej (wątroby, śledziony)

• krwawienie towarzyszące złamaniom zamkniętym; może towarzyszyć temu obrzęk, zasinienie, zwiększone ucieplenie.

Postępowanie:

• ocena stanu poszkodowanego - świadomości, oddechu, tętna

• wezwanie pomocy

• zbadanie poszkodowanego i ustalenie rozpoznania

• przy krwawieniu wewnątrz kończyn - unieruchomienie

• ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (z lekko uniesionymi kończynami dolnymi)

• okrycie poszkodowanego

• okresowa kontrola parametrów życiowych

• NIE podawać poszkodowanemu niczego doustnie.

Krwawienie z nosa

Przyczyny:

• urazy twarzoczaszki

• choroby krwi, np. hemofilia

• nadciśnienie tętnicze

• zapalenie zatok obocznych nosa

• infekcje górnych dróg oddechowych

• zamieniona śluzówka (np. w zbyt częstym używaniu kropli do nosa!)

Postępowanie:

• przy podejrzeniu złamaniu podstawy czaszki (w wywiadzie uraz głowy, widoczny wypływ krwi z uszu i nosa) należy unieruchomić głowę i przykryć miejsce krwawienia (nos, uszy) jałowym opatrunkiem, bez ucisku. Nie tamować wypływu krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego.

• gdy nie podejrzewamy urazu czaszki:
  A. poszkodowany nieprzytomny:

• wezwać pomoc

• udrożnić drogi oddechowe

• skontrolować zawartość jamy ustnej (krew może spływać po tylnej ścianie gardła)

• stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia

• sprawdzać oddech i krążenie

B. poszkodowany przytomny:

• posadzić poszkodowanego, uspokoić go, pochylić do przodu (aby poszkodowany nie połykał bądź nie zakrztusił się krwią)

• stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia

• przyłożyć zimny opatrunek (lód) bezpośrednio na nos i na szyję w miejscu przebiegu dużych naczyń.