1.Emocja, (łac. emotion) - silne odczucie (świadome lub nieświadome) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu).

W szerszym znaczeniu emocje (procesy emocjonalne) to procesy psychiczne, które poznaniu i czynnościom podmiotu nadają jakość oraz określają znaczenie, jakie mają dla niego będące źródłem emocji przedmioty, zjawiska, inni ludzie, a także własna osoba, czyli wartościują stymulację.

Klasyfikacja procesów emocjonalnych

Tradycyjna psychologia introspekcyjna wyróżniała trzy istotne cechy procesów emocjonalnych:

• znak emocji (wartościowość, walencja) - ich pozytywny (przyjemność) lub negatywny (przykrość) charakter;

• natężenie emocji, które wiąże się z wielkością wpływu tego procesu na zachowanie, tok myśli itp.;

• treść emocji, które określa znaczenie bodźca i usposabia do konkretnego zachowania (np. lęk do ucieczki, a gniew do zachowań agresywnych).

Procesy emocjonalne są często dzielone na:

1. uczucia - stany psychiczne wyrażające ustosunkowanie się człowieka do określonych zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego świata, polegające na odzwierciedleniu stosunku człowieka do rzeczywistości. Czuje się coś do kogoś lub czegoś np. miłość. Uczucia stanowią świadomą interpretację emocji, dokonywaną na podstawie zakodowanych w pamięci człowieka wzorów kulturowych i doświadczeń oraz podyktowanej nimi oceny sytuacji. Ta sama emocja - rozumiana jako niezależny od woli proces psychiczny, będący reakcją organizmu na bodźce - może zostać zinterpretowana jako różne uczucia w zależności od sytuacji. Przykładowo zespół reakcji organizmu związany m.in. ze wzrostem poziomu adrenaliny, przyspieszonym tętnem i odpowiednim pobudzeniem układu nerwowego może być interpretowany (uświadamiany) jako strach, lęk, obawa lub panika w zależności od nasilenia emocji oraz rozpoznania wywołujących ją bodźców. Ponieważ rozpoznanie (uświadomienie sobie, zinterpretowanie) emocji jako określonego uczucia polega na nadaniu jej określonego znaczenia (związaniu jej z określonym pojęciem), uruchomiona zostaje wiedza o właściwych temu uczuciu konotacjach kulturowych. Może być to motorem określonych działań człowieka. Uczucia wyższe obejmują m.in. uczucia moralne (etyczne), uczucia estetyczne i uczucia intelektualne. Niekiedy używa się pojęcia uczucia do określenia zarówno emocji, nastroju jak i sentymentu.

2. afekty - uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działające nagle, (gniew, złość, rozpacz, radość i strach). Posiadające wyraźny komponent fizjologiczny i ograniczające racjonalność działania. Pojęcie używane niekiedy jako synonim emocji.

3. emocje - silne wzruszenie, silne uczucie. Np. gniew, trema. Można czuć miłość do kogoś - to jest uczucie, lub przypływ miłości - to emocja. Pojęcia "uczucie" i "emocja" są używane niekiedy zamiennie.

4. nastroje - uczucia długotrwałe o małej sile i spokojnym przebiegu (zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, niepokój, tęsknota).

5. namiętności - to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać.

6. sentymenty (postawy emocjonalne) - odnosi się do trwałych sympatii bądź antypatii np. "nie lubię antypatii", "nie lubię brukselki".

Ze względu na wielość pojęć, które odnoszą się do stanów afektywnych, trudno o takie definicje, które nie nakładałyby się na siebie. Znakomita większość badaczy zgadza się co do wyraźnego rozróżnienia dwóch odmienne zjawisk:

1. emocja jako względnie nietrwałe stany afektywne, o silnym zabarwieniu i wyraźnym wartościowaniu, poprzedzone jakimś wydarzeniem i ukierunkowane. Na emocje składają się trzy odrębne składniki: wyraz mimiczny, pobudzenie fizjologiczne i subiektywne doznanie (zobacz: dwuczynnikowa teoria emocji).

2. nastrój - o znacznie mniejszym nasileniu i długim czasie trwania (np. nostalgia, irytacja, samotność, tęsknota, dobrostan wewnętrzny).

Emocje są również dzielone na pierwotne - niższe, które dotyczą zaspokojenia biologicznych potrzeb organizmu i wtórne - wyższe, mające charakter społeczny, dotyczące sfery wartości i wiedzy.

Fizjologia emocji

Procesy emocjonalne są ściśle związane z funkcjonowaniem układu limbicznego, jako układu integrującego czynności struktur korowych (zwłaszcza kory czołowej) z procesami neuroendokrynnymi i czynnością autonomicznego układu nerwowego. Zaangażowany jest głównie pień mózgu i układ limbiczny, ciało jest obszarem ekspresji emocji.

Według podejścia fizjologicznego emocje są złożonymi reakcjami automatycznymi. Powstały w wyniku rozszerzenia mechanizmów zachowania homeostazy.

Badania

Charakterystyczne przejawy emocji badał Karol Darwin, a swe wnioski przedstawił w książce O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt ^[1]. Teoretyczną podstawą emocji zajmował się Immanuel Kant i David Hume. Teoria Jamesa-Langego jest jedną z pierwszych, próbujących wyjaśnić powstawanie emocji, które opisuje w sekwencji zauważenie bodźca - zmiany somatyczne - interpretacja zmian somatycznych jako emocji. Podobnie traktuje zagadnienie dwuczynnikowa teoria emocji (teoria etykietowania poznawczego) - najpierw człowiek musi uświadomić sobie, że jest pobudzony, następnie musi zinterpretować swoje pobudzenie. Badaniami emocji zajmowali się również: Joseph LeDoux, Arlie Russell Hochschild, Susan Shott, Paul MacLean (teoria układu limbicznego jako odpowiedzialnego za emocje). Funkcjonujące teorie emocji to: teoria ośrodkowych procesów nerwowych Cannona i Barda, poznawcza teoria pobudzenia Lazarusa i Schachtera.

Bibliografia

Ekman P., Davidson R. (2000), Natura emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ISBN 83-85416-84-6

Doliński D. (2000), Mechanizmy wzbudzania emocji, w: Strelau J. (red) Psychologia. Podręcznik akademicki T.II, Gdańsk Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ISBN 83-87957-05-4

2.emocje

Procesy emocjonalne to wszelkie (zarówno świadome jak i nieświadome) procesy wartościowania każdej stymulacji.

Odczuwaniu emocji towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania.

Ekspresja emocji to wszelkie sygnały (zmiany w wyglądzie organizmu, ruchy i dźwięki) emitowane przez jednostkę, będące dla kogoś innego wskazówką przeżywania prze tę osobę określonej emocji.

Emocje różnią się znakiem (pozytywne/przyjemne i negatywne/przykre emocje) oraz natężeniem (silne lub słabe), a także jakością w zalezności od sytuacji, w której występują, specyfiką reakcji i subiektywnych przeżyć.

W zależności od przyjętego stanowiska teoretycznego zakłada się, że reakcja emocjonalna u danej osoby rozwija się równolegle z procesem spostrzegania lub przypominania, następuje po nim lub że jej rodzaj jest zależny od interpretacji osoby odczuwającej emocję.

BIBLIOGRAFIA:

Doliński D. (2000) Mechanizmy wzbudzania emocji. W: Strealu J. (red) Psychologia. Podręcznik akademicki T.II, Gdańsk GWP.
Siuta J. red. (2005) Słownik Psychologii. Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa.

3.Emocje

Jak wiemy, przedmiotem psychologii jest człowiek i jego zachowanie się. Człowiek jako organizm istnieje, żyje, działa i rozwija się w określonym środowisku. Istnieje zatem ścisły związek między nim a światem otaczającym.

Emocje wywoływane są przez różne czynniki, a reakcje emocjonalne są różnorodne: jedne wywołują tendencje do reagowania w określonym kierunku (np. ciekawość − podejmowanie czynności badawczych; strach - ucieczka lub znieruchomienie; gniew - atak), inne emocje wyrażają się reakcjami ekspresyjnymi, takimi jak radość, żal, przykrość.

Emocje są wywoływane przez:
1) bodźce pierwotne tj. te, które pochodzą od narządów zmysłowych lub wewnętrznych i związane są z zaspokajaniem potrzeb i z procesami patologicznymi - mogą one wywoływać niespecyficzny stan ogólny przyjemny lub przykry (np. samopoczucie).

2) bodźce wtórne tj. te, które nabywane są przez doświadczenie, a związane są z bodźcami pierwotnymi (bezwarunkowymi).

3) bodźce kinestetyczne tj. te, które związane są z własnymi czynnościami (np. nadmierna aktywność, długotrwała bezczynność). Przebiegają w formie bardzo zróżnicowanego procesu, z czym wiążą się różne reakcje emocjonalne.

W procesie emocjonalnym wyróżnia się następujące komponenty:


1) wzrost napięcia mięśniowego,
2) intensyfikację procesów umysłowych,
3) pobudzenie układu autonomicznego, a z kolei parasympatycznego - co prowadzi do zmiany czynności narządów wewnętrznych.

Zachowanie zgodnie z rozwijającą się emocją (zbliżenie, oddalenie) mogą nie dochodzić do skutku, jeśli powstały jakieś procesy hamujące. Emocje trwają dłużej - także po przerwaniu kontaktu.
Siła emocji jest tym większa, im większe przeszkody wewnętrzne muszą być pokonane (np. zasady, normy, kary) aby powstrzymać od wystąpienia reakcji emocjonalnych.

Psychologia emocji

Psychologia emocji jest związana z teorią osobowości, jest pewną, specyficzną teorią zachowania. Emocja - z łac. E czyli z i overe czyli poruszać się, tzn. ruszać się z wewnątrz jest to jakby zmiana wywodząca się z wnętrza człowieka. Overe znaczyło pierwotnie przenoszenie się z jednego miejsca na drugie, czyli wskazywałoby na migrację. Emocja więc jest to zakłócenie pewnego stanu rzeczy.

Wg P. Junga emocjami można nazwać 8 rodzajów zjawisk:

1. proste uczucie przyjemności związane z zapachami
2. emocje mogą być traktowane jako organiczne, negatywne uczucie głodu, odczucie pragnienia, bólu a pozytywne zjedzenia
3. odczucia związane z podejmowanymi czynnościami: pragnienie picie
4. moralne, estetyczne, religijne sentymenty, które bazują na wcześniej szych wydarzeniach
5. emocje są to utrzymujące się nastroje wesołości, podniecenia
6. patologiczne afekty: głęboka depresja, strach
7. emocje typu: płacz, wstyd, zakłopotanie, śmiech, cierpienie , poniżenie.

Tak naprawdę współczesne źródła różnic interpretacji emocji wynikają z pewnych orientacji, np.: z orientacji na fizjologiczną psychologię i wtedy podkreśla się, że emocje i procesy emocjonalne są interpretowane w kategoriach fizjologicznych. Aspekt fenomenologiczny podmiotowy wskazuje na fakt doświadczalny, pewien stan świadomości. I emocje wg tych orientacji to efekt wewnętrznych procesów.

Emocje to stany, to procesy, które dają szansę wyrażenia jednostkowego jednego człowieka. Jest to bezpośredni, czuły sygnał tego co dzieje się w osobowości, w układzie między osobą a drugim człowiekiem. Dlatego tez emocje są wyrazem ludzkiego zaangażowania, stany emocjonalne są pewną formą interakcji (ponieważ nie powstają gdy nie ma interakcji).

Emocja ma jednak swoją specyfikę. Jest ona poniekąd sposobem odpowiadania na rodzaj i jakość danej interakcji. Interakcja może być wewnątrz człowieka, może być jego ciałem. Inaczej emocja to sposób doświadczania jakości interakcji pomiędzy podmiotem doświadczającym a oddziałującym na niego obiektem. Emocje są formą odpow. organistyczną tzn., że emocja tworzy jedną zespoloną całość, że człowiek nie reaguje w kategoriach, że emocja nie jest tylko stanem poznawczym, nie jest tylko stanem fizjologicznym. Jest stanem całościowym, a to oznacza, że tworzy to jedną złożona całość. Jak człowiek reaguje emocjonalnie to reaguje jako całość. Rodzaj interakcji wskazuje na to z jakim aspektem rzeczywistość się rodzi np. może to być interakcja pomiędzy dopływającymi dźwiękami do człowieka a nim, osobą która się do niego uśmiecha a nim. Emocja jest rozumiana jako forma odpowiedzi, to nie jest reakcja. Dla czego forma odpowiedzi? Ponieważ używanie pojęcia reakcji wskazuje na to, że człowiek jest istotą reaktywną. A używanie określenia odpowiedź na rodzaj interakcji, oznacza że człowiek jest kimś aktywnym w tworzeniu emocji, tzn. że człowiek jest sprawcą, może wzbudzać w sobie uczucia szlachetne i wcale nie reagować. W przeciwnym wypadku wcale oznaczałoby to, że stany emocjonalne mogą nami kierować. Ta interakcja musi założyć pewną kompatybilność dyspozycji podmiotu (człowieka) i wchodzącego w akt interakcji z nim obiektu np. ja wcale
nie zareaguje na derwiszów, muzykę, ponieważ nie ma dyspozycji podmiotu o innej kulturze.
Ponieważ zjawiska emocjonalne i emocje obejmują bardzo dużo zakresów. Wszystkie zjawiska emocjonalne można sprowadzić do czterech kategorii.

Są to cztery poziomy zjawisk emocjonalnych:
1. predyspozycji emocjonalnej - predyspozycja oznacza możność danego sposobu odpowiada na rodzaj i jakość interakcji, np. o predyspozycji stanowią właściwości natury ludzkiej. O poziomie predyspozycji w innej konwencji mogą decydować mechanizmy neurofizjologiczne. To natura tworzy układ: prze waga procesu pobudzenia nad hamowaniem. To jest dyspozycja biologiczna (kora jest nadmiernie stymulowana a to powoduje, że mamy pewne skłonności do pewnych zachowań).

2. dyspozycji emocjonalnej - jest to skłonność do łatwiejszego przypuszczania emocji

3. stan

4. proces to jak w tej danej chwili ktoś opowiada, co się teraz dzieje

Co w psychologii emocji jest kluczowe?

Czy mamy do czynienia z kategoriami emocji, czy z wymiarami?
Potoczne obserwacje wskazują na to, że mamy skłonność do kategoryzacji. Opisujemy strach, lęk, radość potocznie, ale wtedy powstaje problem ile tych kategorii można uchwycić? Czy są to kategorie podstawowe i wtórne? Dlatego powstają różne typologie np. typologia Plutchika, który uważa że istnieją pewne podstawowe emocje, których centrum jest zachowanie. Emocja powstała, bo człowiek musiał się przystosowywać. Uważa on, że oprócz emocji pierwotnych istnieją emocje wtórne, które tworzą się przez powiązania emocji pierwotnych. Kategorie są ważne, ponieważ da się je związać z zachowaniem.

Istnieją też inne poglądy mówiące, że kategorie nie są dobre, i że trzeba przyjąć, że przy charakteryzacji zjawisk emocjonalnych ważniejsze są wymiary emocji. Lepiej jest bowiem opisywać zjawiska emocjonalne. Emocje jako pojęcie budzi bardzo wiele kontrowersji. Określenie czym są należy przyjąć pewien model, wg którego emocje będziemy omawiać.
Charakterystyka emocji

Problem, czy emocje powinny być ujmowane jako kategorie, czy wymiary? Wydaje się, że można te podejścia pogodzić. O jakości kategorii emocji świadczy inność uczuć człowieka i inność mechanizmów. Wg Putuchika każda kategoria emocji może mieć wiele stopni intensywności. Wymiary są wpisane w kategorie emocji. Podzielił on emocje na pierwotne i wtórne. Następny problem dotyczy tego, czy uczucie i emocje są czymś innym, czy tym samym? Czy rzeczywiście istnieją emocje podstawowe? Wielu autorów zgadza się z twierdzeniem ,że kryterium przynależności do emocji pierwotnych jest kryterium biologiczne (podłoże biologiczne). Do emocji pierwotnych należą te związane z zachowaniami adaptacyjnymi (zadaniami). Najbardziej powszechne kryterium to właśnie kryterium uniwersalności biologicznej i kulturowej. Zakładając, że jest natura osobowa, to w niej jest emotywność, która jest atrybutem osobowym. Jest odpowiedzialna za reakcje emocjonalne, za ich jakość. Te emocje są pierwotne, które wypływają z osoby np. lęk emocjonalny. Lęk człowieka nie jest bowiem taki sam jak lęk zwierzęcia, ponieważ jest w nich inna natura osobowa. Wchodzą w to systemy np. doświadczeń kulturowych. Dlatego stan depresji ducha powoduje obniżenie sprawności biologicznej. Kluczem jest zatem to, co dyktuje stan natury osobowej. Argumenty emocji pierwotnych (podstawowych):
- uniwersalności biologicznej
- uniwersalności kulturowej natury osobowej.
Emocje wtórne są to te, które zostały wypracowane na bazie dyspozycji, które człowiek posiada w swej naturze osobowej w połączeniu z pewnymi doświadczeniami zdobywanymi przez całe życie. Kultura wyznacza pewne trendy myślowe a w rezultacie nasze doświadczenia przesycane są innymi wartościami i dzięki temu wyzwalana jest pewna reakcja > emocja wtórna.

O pierwotności może świadczyć automatyzm a na wtórność nakłada się do świadczenie.
Każde emocje tworzą trzy komponenty:
1) neurofizjologiczny (biologiczny)
2) przeżyciowy (doświadczeniowy)
3) ekspresywny

Każda emocja zawiera te komponenty ale w różnym nasileniu. Dlatego każda emocja to układ tych komponentów, a uczucie to komponent wewnętrzny.
Łukaszewski uważa, że emocje i uczucia różnią się między sobą: emocje mają charakter sytuacyjny, natomiast uczucia mają charakter trans sytuacyjny (są bez względu na
sytuację), emocje są krótkotrwałe (trwają dopóki trwa wzbudzony popęd), uczucia charakteryzują się natomiast względną trwałością, emocje mają charakter względnie jednorodny (w danym momencie występuje jedna emocja), w uczuciach przepływają różne stany wewnętrzne, są one niejednorodne, bo człowiek jest dynamiczny emocje mają charakter impulsywny (działanie podkorowe); uczucia są pod porządkowane refleksji, mają wątek refleksyjności (są sterowane korą).

Człowiek jest istotą rozumną, świadomą, skierowaną na osiąganie celów. Tymczasem przeżywanie intensywnych, zwłaszcza negatywnych emocji znacznie upośledza zdolność rozumowania, kojarzenia, spostrzegania, zapamiętywania i sprawnego funkcjonowania. Stąd konieczność poradzenia sobie zwłaszcza z ujemnymi stanami afektywnymi jest oczywista. Ludzie zauważając taką konieczność stosują różne techniki kontroli emocjonalnej. Polegają one na podejmowaniu przez człowieka, czasami w pełni świadomie, a nieraz zupełnie nawykowo, różnych zabiegów umożliwiających sprawowanie kontroli nad własnymi emocjami. Owe mechanizmy kontroli mogą jednak działać w różne, zwłaszcza trudne sytuacje życiowe, zdawanie sobie sprawy z ich charakteru i dynamiki. Emocje mają jednak charakter reaktywny i nie wszystkie sytuacje da się przewidzieć. Inny rodzaj kontroli polega na tłumieniu objawów negatywnych emocji, szczegulnie lęku, usuwaniu ich ze świadomości nie przyznawaniu się do nich. Są to zabiegi, których stosowanie na dłuższą metę ma zdecydowanie negatywne konsekwencje dla zdrowia psychicznego człowieka, ale doraźnie czasem mogą chronić go dezorganizacją działania lub nagłym zachowaniem wyładowującym. Tłumienie emocji może doprowadzić do wielu chorób psychosomatycznych , albo do konieczności wyładowania swych skumulowanych emocji w postaci reakcji nieadekwatnych do sytuacji, bądź zachowań nie zrozumiałych dla otoczenia. Zbyt silna kontrola życia emocjonalnego również może dawać szereg niekorzystnych konsekwencji. Prowadzić może do trudności w wyrażaniu swoich emocji, a z czasem także do zubożenia przeżyć. Stąd umiejętność kontrolowania emocji jest warunkiem właściwego funkcjonowania psychicznego jak i somatycznego człowieka.
W ten sposób kończę pierwszą część mojego referatu. Dalsza część mojego wypracowania poświęcona będzie innemu pojęciu psychologicznemu jakim jest motywacja.

Reakcje emocjonalne stanowią tylko jedną z możliwych form regulacji zachowania ludzi i zwierząt. Bardziej złożony mechanizm uruchamiający i podtrzymujący ukierunkowane zachowanie nazywa się motywacją. Motywacja jest procesem, który zachodzi wewnątrz organizmu, pobudzając go do celowego działania. Ten proces wewnętrzny nazywany jest przez psychologów popędem, pobudką, potrzebą, oczekiwaniem, antycypacją, zadaniem, intencją, zamiarem, pragnieniem, zainteresowaniem, obawą przed czymś. Terminy te zawsze oznaczają pojawienie się u człowieka pewnego stanu lub tendencji. J. Reykowski motywację definiuje jako proces regulacji psychicznej, od którego zależy kierunek ludzkich czynności oraz ilość energii, jaką na realizację danego kierunku działania człowiek jest gotów poświęcić.

Motywacja jest siłą poruszającą do działania i ukierunkowującą je na określone cele. Cel można podzielić na dodatnie i ujemne. Cele dodatnie to takie, które człowiek pragnie osiągnąć, a cele ujemne to takie, których człowiek stara się uniknąć.

---