O STYSTEMIE PRZEKAZU OBRAZU W ROSYJSKIM MALARSTWIE IKON

- Dzięki nowym badaniom można dokonać rekonstrukcji przedstawionych form w malarstwie i wyjaśnić charakterystyczne zniekształcenia form - zniekształcona perspektywa, deformacja, zrównanie wymiarów.

- zjawiska te wydają się nam zniekształcone tylko z naszego punktu widzenia, tzn. z punktu widzenia perspektywy zbieżnej (punktu zbieżnego) - każdy z systemów perspektywy można przyrównać do umownego języka, którym każdy z nas się posługuje, przekazuje pewne treści.

- Dzięki takiemu ujęciu możemy zrozumieć wyobrażenia artysty i zanalizować jego świat. Można dostrzec, że:

• Zniekształcenia w równym stopniu dotyczą wszystkich postaci na obrazie

• Możemy przyjąć że w dawnym systemie malarskim (zwłaszcza ikon) przejawiają się dwa systemy przekazu:

• Geometryczny 9geometryczna prawidłowość)

• Semantyczny

• KOMPOZYCJA - system przekazu obrazu, system zestawienia obrazu z rzeczywistością - rekonstrukcji rzeczywistych form, poprzez ich przedstawienie. Mówi się o połączeniu kompozycji geometrycznej i semantycznej.

- W obrazie istnieją postacie i linie semantycznie ważne - ważniejsze znajdują się na pierwszym planie, mniej ważne tworzą tło.

• Przykłady postaci semantycznie ważnych: Figury przedstawiające ludzi, świętych, aniołów

• Przykłady przedmiotów mniej ważnych: to przedmioty które otaczają postacie

- Figury semantycznie ważne w mniejszym stopniu podlegają deformacji perspektywicznej, natomiast tło ulega automatycznej deformacji.

- Figury ważne są zawsze zbudowane w charakterystyczny sposób - np. twarze świętych zwrócone do widza, niezależnie od ich usytuowania w przestrzeni, a to możemy odczytać jedynie przy pomocy otaczających postaci nieważnych przedmiotów

• „Pokłon mędrców” - fresk w klasztorze Fieraponta - Matka Boska patrzy na widza mimo iż powinna być zwrócona do mędrców i tylko dzięki mało znaczonemu fotelowi na którym siedzi możemy odtworzyć jej położenie w przestrzeni. Twarze mędrców również zwrócone są na widza, mimo iż powinny wpatrywać się w Matkę Boska, natomiast ich ciała (element mniej ważny) zwrócone są w stronę Matki Boskiej

• „Zwiastowanie” - Andrzej Rublow - Twarze Maryi i Gabriela zwrócone są do widza, mimo iż ich ciała zwrócone są ku sobie, a fotel i budynki za nimi uzasadniają że zwracają się oni do siebie.

• „Trójca starotestamentowa” - Trzej Aniołowie ciałami są zwróceni ku sobie, twarzami do widza. Stół przedstawiony jest w perspektywie symetrycznej i tym samym pozbawia obraz głębi

• „Cud Fłora i Ławra” - Fłowr i Ławr zwróceni są do Archanioła Michała, na co wskazuje wygięcie ciała, twarze ich zwrócone są do widza

• Ikony które przedstawiają ukazanie się Chrystusa lub Matki Boskiej jakimś postaciom, Wniebowstąpienia, Przemienienia itp. - postacie które wpatrują się w ukazującego się Chrystusa zwróceni są twarzami do widzów i ujęci są frontalnie, chociaż powinny one być zwrócone ku Postaci Matki Bożej lub Chrystusa.

- Akcja dziejąca się na tle budynku (w malarstwie staroruskim), była pomyślana jako dziejąca się wewnątrz, mimo iż postacie, oraz budynki ukazane są z zewnątrz - obraz na tle budynku jest jedną z form przekazu wnętrza w malarstwie.

- W sposób frontalny zwykle są przedstawione figury, ludzi, aniołów, świętych, postacie ważniejsze semantycznie, oraz przedmioty nieożywione.

Semantycznie ważna część przedmiotu zwrócona jest ku widzowi, a semantycznie nieważna - podporządkowana jest perspektywicznym odchyleniom, wskazuje rzeczywiste położenie postaci w przestrzeni i stanowi klucz do zrozumienia obrazu i rozmieszczenia przedmiotów w trzech wymiarach.

Stosując jednocześnie oba systemy - kompozycje semantyczną i geometryczną, możemy konfrontować obraz z rzeczywistą sytuacją, czyli przekładać obraz na język rzeczywistości.